Tajemnica lekarska, zwana także tajemnicą medyczną, to prawnie chroniona zasada etyczna. Prawo to nakłada na pracowników ochrony zdrowia obowiązek zachowania poufności wobec informacji medycznych dotyczących pacjentów. Co dokładnie obejmuje tajemnica lekarska? Jakich informacji o zdrowiu i komu lekarz nie może przekazać? Czy tajemnica lekarska obowiązuje także po śmierci pacjenta? Czy można ją uchylić? A jeśli tak, to kiedy i w jaki sposób?
Tajemnica lekarska ma kluczowe znaczenie dla etycznego i odpowiedzialnego świadczenia usług medycznych oraz dla zachowania zaufania między pacjentem a lekarzami oraz pozostałymi pracownikami ochrony zdrowia. Istnieją jednak pewne wyjątkowe sytuacje, kiedy informacje medyczne mogą być ujawnione. Jakie to sytuacje? I co jeszcze warto wiedzieć o tajemnicy lekarskiej? Wyjaśniamy.
Tajemnica lekarska: Informacje o zdrowiu, których lekarz nie może przekazać
Tajemnica lekarska obejmuje wszelkie informacje zdobyte podczas opieki medycznej nad pacjentem. Będą to m.in. wszystkie diagnozy, wyniki badań, historia medyczna, zalecenia terapeutyczne i przepisane leki.
Głównym celem tajemnicy lekarskiej jest ochrona prywatności pacjenta, który ma prawo do zachowania swoich informacji medycznych wyłącznie dla siebie. Tajemnica lekarska ma w ten sposób zapewnić pacjentowi zaufanie wobec lekarza.
Dając poczucie bezpieczeństwa tajemnica lekarska sprzyja szczerej komunikacji z lekarzem oraz swobodnemu wypowiadaniu się na temat problemów zdrowotnych, co ułatwia właściwą diagnozę i leczenie.
Co ważne, utrzymywanie tajemnicy lekarskiej zapobiega nieuprawnionemu dostępowi do informacji medycznych, a to pomaga uniknąć przypadków nadużyć lub szkody dla pacjenta.
Tajemnica lekarska - zasada ściśle regulowana przez przepisy prawne i kodeksy etyczne
Pracownicy służby zdrowia, w tym lekarze, pielęgniarki, farmaceuci i inni pracownicy medyczni, są zobowiązani do przestrzegania tajemnicy lekarskiej, a ujawnienie informacji medycznych osobom trzecim, bez zgody pacjenta, może skutkować sankcjami prawnymi i zawodowymi.
Jak mówi prawniczka Charlotta Lendzion, zakres ujawniania informacji przez lekarza jest jasno skonkretyzowany przez przepisy prawa i to nie tylko te bezpośrednie związane ze środowiskiem medycznym, ale również inne. Zgodnie z artykułem 13 ustawy o prawach pacjenta pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Oznacza to, że są to wszelkie informacje jakie lekarz uzyskał podczas wykonywania zawodu - również te nie związane ze zdrowiem.
- W ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r.o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a dokładnie z treści artykułu 40 w ustępie 1 dowiemy się, że Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu – mówi Lendzion.
Dalej z ustępu 2, dowiemy się, że przepisu ust. 1 nie stosuje się w sytuacji gdy:
1) tak stanowią ustawy;
2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów, instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;
3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia;
5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu;
6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.
Czy tajemnica lekarska obowiązuje również po śmierci pacjenta?
- Lekarz w ramach tajemnicy lekarskiej musi zachować tajemnicę również po śmierci pacjenta w przypadkach wskazanych w pkt. 1-5 zgodnie z ustawą. W takiej sytuacji po śmierci zgodę może udzielić osoba bliska w rozumieniu przepisów art.3 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej u.o.p.p) – mówi Lendzion.
Pacjent za życia zgodnie z art.14 ust.4 u.o.p.p, lub osoba bliska w rozumieniu art.3 ust.1 pkt 2 u.o.p.p mogą sprzeciwić się ujawnienia tajemnicy. Taki sprzeciw powinien być odnotowany w dokumentacji medycznej. Natomiast warto w tym miejscu wskazać, że taki sprzeciw ma swoje ograniczenia. O taką zgodę na ujawnienie tajemnicy lekarskiej może osoba bliska lub lekarz wnioskować do sądu zgodnie z art. 628 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. Co ważne, sąd wyrażając zgodę na ujawnienie tajemnicy może określić również jej zakres - czyli jakie informacje będą niezbędne do ujawnienia:
1) w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta;
2) dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.
W przypadku wystąpienia do sądu z wnioskiem w określonych sytuacjach sąd bada:
1) interes uczestników postępowania;
2) rzeczywistą więź osoby bliskiej ze zmarłym pacjentem;
3) wolę zmarłego pacjenta;
4) okoliczności wyrażenia sprzeciwu.
Zgodnie z ustawą lekarz nie może podać do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody.
Tajemnica lekarska a postępowanie karne
Nie zawsze, nie przy każdym przestępstwie lekarz jest zobowiązany do ujawnienia tajemnicy lekarskiej.
- Zgodnie z Kodeksem karnym - art. 240 § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, art. 120–124, art. 127, art. 128, art. 130, art. 134, art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art. 189, art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Wskazane przestępstwa w tym artykule są katalogiem zamkniętym a zatem nie można tego zakresu traktować rozszerzająco. Dlatego nie każde przestępstwo będzie uprawniało lekarza do ujawnienia tajemnicy lekarskiej z automatu - mówi Charlotta Lendzion.
- Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z artykułem 180 Kodeksu postępowania karnego lekarz może zostać z takiej tajemnicy zwolniony jeżeli sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni taką osobę od obowiązku zachowania tajemnicy, oczywiście jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej – dodaje prawniczka.