Tajemnica lekarska, czyli czego i komu lekarz nie może o tobie powiedzieć

Tajemnica lekarska ma kluczowe znaczenie dla etycznego i odpowiedzialnego świadczenia usług medycznych oraz dla zachowania zaufania między pacjentem a lekarzami oraz pozostałymi pracownikami ochrony zdrowia. Istnieją jednak pewne wyjątkowe sytuacje, kiedy informacje medyczne mogą być ujawnione. Jakie to sytuacje? I co jeszcze warto wiedzieć o tajemnicy lekarskiej? Wyjaśniamy.

Tajemnica lekarska: Informacje o zdrowiu, których lekarz nie może przekazać

Tajemnica lekarska obejmuje wszelkie informacje zdobyte podczas opieki medycznej nad pacjentem. Będą to m.in. wszystkie diagnozy, wyniki badań, historia medyczna, zalecenia terapeutyczne i przepisane leki.

Głównym celem tajemnicy lekarskiej jest ochrona prywatności pacjenta, który ma prawo do zachowania swoich informacji medycznych wyłącznie dla siebie. Tajemnica lekarska ma w ten sposób zapewnić pacjentowi zaufanie wobec lekarza.

Dając poczucie bezpieczeństwa tajemnica lekarska sprzyja szczerej komunikacji z lekarzem oraz swobodnemu wypowiadaniu się na temat problemów zdrowotnych, co ułatwia właściwą diagnozę i leczenie.

Co ważne, utrzymywanie tajemnicy lekarskiej zapobiega nieuprawnionemu dostępowi do informacji medycznych, a to pomaga uniknąć przypadków nadużyć lub szkody dla pacjenta.

Tajemnica lekarska - zasada ściśle regulowana przez przepisy prawne i kodeksy etyczne

Pracownicy służby zdrowia, w tym lekarze, pielęgniarki, farmaceuci i inni pracownicy medyczni, są zobowiązani do przestrzegania tajemnicy lekarskiej, a ujawnienie informacji medycznych osobom trzecim, bez zgody pacjenta, może skutkować sankcjami prawnymi i zawodowymi.

Jak mówi prawniczka Charlotta Lendzion, zakres ujawniania informacji przez lekarza jest jasno skonkretyzowany przez przepisy prawa i to nie tylko te bezpośrednie związane ze środowiskiem medycznym, ale również inne. Zgodnie z artykułem 13 ustawy o prawach pacjenta pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Oznacza to, że są to wszelkie informacje jakie lekarz uzyskał podczas wykonywania zawodu - również te nie związane ze zdrowiem.

- W ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r.o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a dokładnie z treści artykułu 40 w ustępie 1 dowiemy się, że Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu – mówi Lendzion.

Dalej z ustępu 2, dowiemy się, że przepisu ust. 1 nie stosuje się w sytuacji gdy:

1) tak stanowią ustawy;

2) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów, instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;

3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;

4) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia;

5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu;

6) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Czy tajemnica lekarska obowiązuje również po śmierci pacjenta?

- Lekarz w ramach tajemnicy lekarskiej musi zachować tajemnicę również po śmierci pacjenta w przypadkach wskazanych w pkt. 1-5 zgodnie z ustawą. W takiej sytuacji po śmierci zgodę może udzielić osoba bliska w rozumieniu przepisów art.3 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej u.o.p.p) – mówi Lendzion.

Pacjent za życia zgodnie z art.14 ust.4 u.o.p.p, lub osoba bliska w rozumieniu art.3 ust.1 pkt 2 u.o.p.p mogą sprzeciwić się ujawnienia tajemnicy. Taki sprzeciw powinien być odnotowany w dokumentacji medycznej. Natomiast warto w tym miejscu wskazać, że taki sprzeciw ma swoje ograniczenia. O taką zgodę na ujawnienie tajemnicy lekarskiej może osoba bliska lub lekarz wnioskować do sądu zgodnie z art. 628 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. Co ważne, sąd wyrażając zgodę na ujawnienie tajemnicy może określić również jej zakres - czyli jakie informacje będą niezbędne do ujawnienia:

1) w celu dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia, z tytułu śmierci pacjenta;

2) dla ochrony życia lub zdrowia osoby bliskiej.

W przypadku wystąpienia do sądu z wnioskiem w określonych sytuacjach sąd bada:

1) interes uczestników postępowania;

2) rzeczywistą więź osoby bliskiej ze zmarłym pacjentem;

3) wolę zmarłego pacjenta;

4) okoliczności wyrażenia sprzeciwu.

Zgodnie z ustawą lekarz nie może podać do publicznej wiadomości danych umożliwiających identyfikację pacjenta bez jego zgody.

Tajemnica lekarska a postępowanie karne

Nie zawsze, nie przy każdym przestępstwie lekarz jest zobowiązany do ujawnienia tajemnicy lekarskiej.

- Zgodnie z Kodeksem karnym - art. 240 § 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, art. 120–124, art. 127, art. 128, art. 130, art. 134, art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art. 189, art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Wskazane przestępstwa w tym artykule są katalogiem zamkniętym a zatem nie można tego zakresu traktować rozszerzająco. Dlatego nie każde przestępstwo będzie uprawniało lekarza do ujawnienia tajemnicy lekarskiej z automatu - mówi Charlotta Lendzion.

- Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zgodnie z artykułem 180 Kodeksu postępowania karnego lekarz może zostać z takiej tajemnicy zwolniony jeżeli sąd lub prokurator dla dobra wymiaru sprawiedliwości zwolni taką osobę od obowiązku zachowania tajemnicy, oczywiście jeżeli ustawy szczególne nie stanowią inaczej – dodaje prawniczka.