Nie, gdyż ograniczenie swobody działalności gospodarczej, polegające na ustaleniu harmonogramu godzin pracy apteki ogólnodostępnej, nie narusza istoty tej wolności. Podmiot prowadzący taką aptekę w godzinach określonych w rozkładzie uchwalonym przez radę powiatu nie jest pozbawiony możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, a jedynie dotykają go pewne ograniczenia w zakresie czasu funkcjonowania apteki (tak m.in. orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 19 kwietnia 2017 r., sygn. akt III SA/Łd 1/17).
Rozkład godzin
Problematyka rozkładu godzin pracy aptek była wielokrotnie przedmiotem kontroli sądów administracyjnych. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 grudnia 2011 r. (sygn. akt II GSK 1338/10) stwierdził, że z art. 94 ust. 1 prawa farmaceutycznego (dalej: p.f.) wynika, że rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności oraz zapewniać dostępność świadczeń w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy.
Z kolei WSA w Krakowie w wyroku z 22 maja 2018 r. (sygn. akt III SA/Kr 168/18) podał, że wszyscy mieszkańcy powiatu powinni mieć możliwość uzyskania świadczenia w postaci zakupu lekarstwa w aptece także w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy, a różnica pomiędzy liczbą aptek pracujących w ciągu dnia i w ciągu nocy wynika z częstotliwości korzystania z nich przez kupujących lekarstwa.
Zdaniem krakowskiego WSA trzeba brać pod uwagę, że choroba może się pojawić lub jej objawy mogą się nasilić już po zakończeniu pracy apteki w porze dziennej i oczekiwanie na zakup oraz podanie leku do otwarcia apteki następnego dnia może narazić chorego na skutki związane z brakiem zażywania (aplikowania) leku. Sąd stwierdzi także, że rada powiatu ustalając terminy i godziny pracy aptek, powinna uwzględnić takie czynniki jak:
- liczba mieszkańców potencjalnie korzystających z apteki w porze nocnej i w dni ustawowo wolne od pracy,
- podział miejscowości na określone jednostki osadnicze,
- liczba i rozkład placówek aptecznych na danym obszarze,
- komunikacyjna dostępność placówek w porze nocnej i w dni ustawowo wolne od pracy.
Analiza nieobowiązkowa
W innym wyroku WSA w Krakowie z 26 marca 2019 r. (sygn. akt III SA/Kr 1245/18) sąd podał, że dyżury aptek rozumiane jako świadczenie usług także w porze nocnej, niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy należy traktować jako realizację ustawowego obowiązku zapewnienia dostępności usług farmaceutycznych w tych porach dnia oraz w dni wolne od pracy. Ponadto zapewnienie dostępu społeczności lokalnej do świadczeń farmaceutycznych mieści się w pojęciu promocji i ochrony zdrowia, która zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie powiatowym jest obowiązkiem każdego powiatu. Na argument aptekarza, który zarzucał radzie powiatu brak przeprowadzania analiz potrzeb ludności w zakresie dostępności do świadczeń apteki ogólnodostępnej, sąd stwierdził, że ustawodawca nie nałożył na organy powiatu takiego obowiązku. Ustawodawca nałożył za to obowiązek uzyskania, zgodnie z art. 94 ust. 2 p.f., opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu i samorządu aptekarskiego. To właśnie obowiązek zasięgania powyższych opinii stanowi podstawę oceny potrzeb mieszkańców w zakresie godzin pracy aptek.
Małe obroty to nie argument
Krakowski sąd podkreślił, że zadaniem apteki jako miejsca świadczenia usług farmaceutycznych jest kompleksowa obsługa pacjentów w celu bieżącego zaspokajania ich potrzeb w zakresie dostępu do produktów leczniczych i innych preparatów sprzedawanych w aptece. Dostęp ten powinien być nieprzerwany, aby umożliwić pacjentom zakup produktów leczniczych, w szczególności tych, których zażycie jest konieczne w celu zapobieżenia zagrożenia zdrowia lub życia. Sąd dodał, że rolą aptek jako placówek ochrony zdrowia publicznego jest świadczenie pełnego zakresu usług farmaceutycznych wymienionych w szczególności w art. 86 ust. 1‒4 p.f. Każdy podmiot decydujący się na prowadzenie regulowanej działalności aptekarskiej powinien mieć świadomość, że należy ją prowadzić również zgodnie z przepisami prawa miejscowego, w tym uchwałami podejmowanymi na podstawie art. 94 ust. 2 p.f. Jednym z takich obowiązków może być obowiązek pełnienia dyżurów w porze nocnej lub w dni wolne od pracy. Z obowiązku nie mogą zwolnić szczególne warunki pracy konkretnej apteki, np. liczba zatrudnionych w niej osób lub kwestia osiąganego wyniku ekonomicznego.
Podstawa prawna
Art. 86 i 94 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 499).