Subskrybuj nas na Youtube
Od 1 stycznia 2017 r. rodzice dzieci nieuleczalnie chorych lub ciężko upośledzonych będą mogli składać w gminach wnioski o przyznanie 4 tys. zł zapomogi. Będzie na to 12 miesięcy, licząc od narodzin potomka
JEST PROBLEM! URZĄD WYJAŚNIA
Wchodząca w życie od przyszłego roku ustawa z 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz.U. poz. 1860), przewiduje realizację przez gminy nowych zadań. Należy do nich wypłacanie uprawnionym rodzicom jednorazowego świadczenia finansowanego ze środków budżetu państwa. Z kolei zatrudnieni przez samorządy asystenci rodziny, oprócz zapewniania pomocy osobom mającym problemy opiekuńczo-wychowawcze, będą dodatkowo koordynować wsparcie dla tych rodziców, których potomek przyszedł na świat nieuleczalnie chory. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowuje specjalny poradnik. Zawierać on będzie informacje o zasadach przyznawania jednorazowego świadczenia oraz nowej roli asystenta rodziny (gdy zamykaliśmy numer, nie był jeszcze opublikowany).
/>
Uprawnieni i terminy
Jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia żywego dziecka z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu będzie wynosić 4 tys. zł. Z wnioskiem o jego przyznanie będzie mogła wystąpić matka, ojciec, a także opiekun prawny lub faktyczny dziecka. Tym ostatnim jest osoba, która faktycznie opiekuje się dzieckiem, jeśli wystąpiła do sądu o jego przysposobienie. Aby świadczenie zostało przyznane, wniosek powinien być złożony w terminie 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka. Jednocześnie ustawa „Za życiem” nie ogranicza prawa do jednorazowej zapomogi tylko do dzieci, które przyszły na świat po 31 grudnia 2016 r. Pomoc finansowa będzie przysługiwać również na dzieci urodzone w 2016 r., o ile wniosek wpłynie do gminy w ciągu 12 miesięcy od ich narodzin.
Spełnienie tego warunku będzie ustalane w oparciu o przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) dotyczące terminów. Zgodnie z art. 57 par. 3 i par. 4 k.p.a., terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu. Natomiast gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.
W związku z tym termin 12 miesięcy na ubieganie się o zapomogę dla małoletniego urodzonego, np. 5 maja 2016 r., upłynie 5 maja 2017 r., a dla narodzonego 10 marca 2017 r. – 10 marca 2018 r. Natomiast najstarsze dziecko, które będzie mogło zostać objęte jednorazowym świadczeniem, to dziecko urodzone 1 stycznia 2016 r., pod warunkiem złożenia wniosku do 2 stycznia 2017 r. włącznie (1 stycznia 2017 r. jest dniem ustawowo wolnym od pracy).
Jeśli jednak rodzic nie dochowa wyznaczonego terminu i złoży wniosek po 12 miesiącach od przyjścia na świat dziecka, wniosek zostanie pozostawiony bez rozpatrzenia.
Nowa funkcja
Ustawa „Za życiem” wprowadza nie tylko nowe świadczenie dla uprawionych rodziców, lecz także rozszerza zakres zadań asystenta rodziny. Na mocy ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 575 ze zm.) jest on zatrudniany w jednostkach organizacyjnych gminy lub w instytucjach działających na jej zlecenie. Jego podstawowa rola zostanie od 1 stycznia 2017 r. wzmocniona poprzez przypisanie mu funkcji koordynatora w zakresie usług wsparcia oferowanego kobietom w ciąży oraz ich rodzinom, ze szczególnym uwzględnieniem kobiety w ciąży powikłanej lub rodzącej dziecko, u którego w prenatalnej fazie rozwoju w czasie porodu zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu.
Do nowych obowiązków asystenta będzie należała:
- koordynacja wsparcia w zakresie dostępu do instrumentów polityki na rzecz rodziny,
- koordynacja poradnictwa w zakresie:
– przezwyciężania trudności w pielęgnacji i wychowaniu dziecka,
– wsparcia psychologicznego,
– pomocy prawnej, w szczególności związanej z uprawnieniami rodzicielskimi i pracowniczymi,
– dostępu do rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz świadczeń opieki zdrowotnej.
Działania podejmowane przez asystenta będą przede wszystkim polegać na opracowaniu wspólnie z osobami zainteresowanymi katalogu możliwego do uzyskania wsparcia oraz występowania w ich imieniu, tak aby mogli skorzystać z należnej im pomocy (na podstawie pisemnego upoważnienia). Przewiduje się, że wsparcie dla kobiet w ciąży i ich rodzin będzie realizowane m.in. przez zapewnienie dostępu do informacji w zakresie rozwiązań wspierających w obszarze usług społecznych, informacji o dostępie do diagnostyki prenatalnej oraz możliwości przeprowadzenia porodu w szpitalu III stopnia referencyjności, a także informacji o formach pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnością.
Wymogi do spełnienia
Aby uzyskać jednorazowe świadczenie, konieczne będzie spełnienie kilku warunków. Podstawowym będzie posiadanie przez dziecko zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego ciężkie i nieodwracalne upośledzenia lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie jego rozwoju lub w czasie porodu. Takie zaświadczenie powinno być wystawione przez lekarza, z którym NFZ podpisał umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo takiego, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą fundusz zawarł kontrakt o zapewnianie świadczeń opieki zdrowotnej. Musi on posiadać specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Obowiązujące przepisy nie przewidują sformalizowanego wzoru takiego zaświadczenia.
Ponadto, podobnie jak w przypadku jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka, czyli becikowego, wynoszące 4 tys. zł świadczenie będzie przysługiwać w sytuacji, gdy matka pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży do dnia porodu. Fakt ten będzie potwierdzany odpowiednim zaświadczeniem lekarskim lub wystawionym przez położną. Jego wzór jest określony w rozporządzeniu ministra zdrowia z 14 września 2010 r. w sprawie formy opieki medycznej nad kobietą w ciąży, uprawniającej do dodatku z tytułu urodzenia dziecka oraz wzoru zaświadczenia potwierdzającego pozostawanie pod tą opieką (Dz.U. nr 183, poz. 1234). Co istotne, wymóg legitymowania się tym dokumentem nie dotyczy opiekuna prawnego i faktycznego oraz osoby, która przysposobiła małoletniego. Nie będą natomiast zwolnieni z obowiązku złożenia pierwszego z zaświadczeń.
Przepisy przewidują też sytuacje, gdy jednorazowe świadczenie nie zostanie rodzicowi przyznane. Stanie się tak, jeśli dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Zalicza się do nich dom pomocy społecznej, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, szkołę wojskową lub inną szkołę, gdy jednostki te zapewniają nieodpłatnie pełne utrzymanie. Zapomogi nie będzie również w przypadku umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, np. w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Postępowanie i wniosek
Organem właściwym do prowadzenia postępowania i ustalania prawa do jednorazowego świadczenia jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Może on do tego upoważnić kierownika lub pracownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy. Aby wspomniane osoby mogły realizować to zadanie, nie jest potrzebne podejmowanie uchwały przez radnych gminy, wręcz brak jest podstaw prawnych do tego, aby takie upoważnienie było przedmiotem uchwały rady gminy. W praktyce wniosek wraz z dwoma wymaganymi zaświadczeniami należy złożyć w urzędzie gminy (miasta) lub ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania (nie ma znaczenia to, gdzie osoba uprawniona jest zameldowana). Wzór wniosku zostanie określony w rozporządzeniu ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, które zostanie wydane nie później niż 1 stycznia 2017 r. Obecnie trwają konsultacje jego projektu. W przypadku wniosków, które będą nieprawidłowo wypełnione, stosowana będzie ta sama procedura jak przewidziana w przypadku świadczeń rodzinnych. Rodzic będzie miał 14 dni od otrzymania wezwania na jego poprawienie lub uzupełnienie. Gdyby zaś do wniosku nie zostały dołączone wymagane dokumenty, podmiot wypłacający świadczenie wyznaczy termin na ich dostarczenie nie krótszy niż 14 dni, ale nie dłuższy niż 30 dni.
Gminy będą też dochodzić zwrotu pieniędzy, jeśli okaże się, że jednorazowe świadczenie zostało nienależnie pobrane. Również w tym postępowaniu będą obowiązywać odpowiednio stosowane zasady, które obowiązują w odniesieniu do świadczeń rodzinnych czy z funduszu alimentacyjnego.
W związku z tym, że jednorazowa zapomoga będzie finansowana w formie dotacji celowej z budżetu państwa, do organów właściwych trafią środki na pokrycie kosztów obsługi nowego zadania. Będą one wynosić 3 proc. kwoty otrzymanej na wypłatę tego świadczenia.
Co istotne, jednorazowe świadczenie wzorem innych form pomocy finansowej nie będzie podlegać egzekucji ani komorniczej, ani administracyjnej i nie będzie opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Dodatkowo 4 tys. zł zapomogi nie będzie się również wliczało do dochodu przy ustalaniu prawa do innych świadczeń, w tym m.in. z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, z funduszu alimentacyjnego oraz świadczenia wychowawczego z programu „Rodzina 500 plus”.
Informator o usługach
Matka lub rodzina będą mogli skorzystać z poradnictwa asystenta co do sposobu realizacji indywidualnych potrzeb rodziny w każdej sytuacji, gdy wyrażą taką wolę. W tym celu osoby zainteresowane będą musiały wystąpić z wnioskiem do kierownika ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. W przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie „Za życiem” nie będzie więc stosowana procedura wynikająca z przepisów ustawy z 9 czerwca 2011 r., wymagająca m.in. przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego u osób, które asystent ma objąć swoją opieką.
Usługi, z których będą mogły skorzystać kobiety w ciąży i ich rodziny, zostaną zawarte w specjalnym informatorze, który zostanie opracowany przez ministra zdrowia oraz ministra rodziny i będzie dystrybuowany przez asystenta rodziny. Tym samym asystent będzie pełnił dodatkowe funkcje o charakterze edukacyjnym i stanie się dla osób objętych wsparciem przewodnikiem po wielosektorowym systemie usług.
WAŻNE
Jednorazowe świadczenie nie jest uzależnione od dochodów osiąganych przez członków rodziny.
WAŻNE
Jednorazowe świadczenie nie będzie przysługiwać w przypadku urodzenia martwego dziecka
Jednorazowa zapomoga a przepisy UE
W obecnym stanie prawnym świadczenie wprowadzane ustawą „Za życiem”, podobnie jak świadczenia rodzinne oraz świadczenie wychowawcze, będzie podlegać unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. To oznacza, że jeśli osoba uprawniona do jednorazowej zapomogi lub członek jej rodziny przebywa poza granicami Polski, w państwie, w którym mają zastosowanie wspomniane przepisy, czyli kraju UE, EOG lub Szwajcarii, to wniosek wraz z dokumentami zostanie przekazany marszałkowi województwa w celu ustalenia, czy w danej sprawie zachodzi koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego. Ta procedura nie będzie konieczna, gdy pobyt poza Polską ma charakter wyjazdu turystycznego, leczniczego lub jest związany z podjęciem nauki.
