1 lipca 2023 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym przygotowało Ministerstwo Infrastruktury. Nowe przepisy przewidują m.in. zniesienie opłat za przejazd autostradami państwowymi i zakaz wyprzedzania ciężarówek. Wyjaśniamy, kogo dotyczą zmiany i na czym dokładnie polegają.
Czym są autostrady i które z nich są państwowe
Znowelizowane przepisy ustawy o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw, które zaczną obowiązywać już 1 lipca, wprowadzają nowe zasady przejazdu państwowymi autostradami. Warto więc przede wszystkim zadać sobie pytanie, czym w ogóle jest autostrada i które drogi możemy uznać za autostrady państwowe? Otóż, zgodnie z definicją prawną, zawartą w ustawie o drogach publicznych, przez autostradę należy rozumieć drogę:
a) której jezdnie główne są przeznaczone wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych,
b) posiadającą, z wyjątkiem uzasadnionych przypadków, oddzielne jezdnie dla obu kierunków ruchu oddzielone od siebie środkowym pasem dzielącym nieprzeznaczonym do ruchu lub oddzielone wyjątkowo - w inny sposób,
c) łączącą lub krzyżującą się na różnych poziomach z innymi drogami transportu lądowego i wodnego,
d) oznaczoną odpowiednimi znakami drogowymi;
W Polsce istnieje obecnie sześć autostrad, z czego jedna (A18) wciąż znajduje się w budowie. Wraz z drogami ekspresowymi tworzą one sieć dróg szybkiego ruchu. Poszczególne odcinki tych dróg, nawet w obrębie jednej trasy, mogą być darmowe lub płatne. Ponadto część polskich autostrad jest zarządzana przez państwo (a konkretnie przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad; dalej: GDDKiA) a część przez prywatnych koncesjonariuszy.
Odcinki państwowe zarządzane przez GDDKiA to:
- A2 Konin – Stryków oraz
- A4 Wrocław (węzeł Bielany Wrocławskie) - Sośnica (węzeł Sośnica).
Z kolei odcinki zarządzane przez prywatnych koncesjonariuszy to:
- A1 Rusocin - Nowa Wieś (pod zarządem AmberOne - GTC),
- A2 Świecko - Konin z wyłączeniem odcinka między węzłami Poznań Zachód i Poznań Wschód (pod zarządem Autostrada Wielkopolska S.A. i Autostrada Wielkopolska II S.A.),
- A4 Katowice - Kraków (pod zarządem Stalexport Autostrada Małopolska SA).
Autostrady państwowe. Ile trzeba było płacić dotychczas?
Co oczywiste, autostrady zarządzane przez podmioty prywatne były, są i będą płatne. Jednak za przejazd autostradami państwowymi dotychczas również trzeba było uiszczać opłaty. Wynosiły one:
- Konin-Stryków na A2 (99 km; 9,90 zł),
- Bielany Wrocławskie-Sośnica (Wrocław-Gliwice) na A4 (162 km; 16,20 zł).
W zależności od rodzaju pojazdu opłata za każdy przejechany kilometr wynosiła 5 groszy dla motocykli i 10 groszy dla samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony. Osobno rozliczane były pojazdy z przyczepą, autokary i samochody ciężarowe, przy czym fragment autostrady A4 pomiędzy SPO Kleszczów a PPO Sośnica był darmowy dla motocykli i osobówek.
Darmowe autostrady dla osobówek i motocykli
Znowelizowane przepisy znoszą opłaty za przejazd autostradami państwowymi dla kierowców pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. A zatem od 1 lipca kierowcy samochodów osobowych oraz motocykli nie będą już musieli uiszczać opłat za przejazd przez odcinki:
- A2 Konin – Stryków oraz
- A4 Wrocław (węzeł Bielany Wrocławskie) - Sośnica (węzeł Sośnica).
Nadal natomiast za przejazd tymi odcinkami autostrad będą musieli zapłacić kierowcy pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i autobusów. Opłata pobierana jest przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Ponadto, nowelizacja zawiera zapisy mające na celu uniemożliwienie wprowadzenia opłat także na pozostałych zarządzanych przez GDDKiA autostradach, które są obecnie bezpłatne, a także na odcinkach, które są w realizacji.
Zdaniem resortu infrastruktury zniesienie opłat za przejazd autostradami państwowymi spowoduje oszczędności po stronie kierowców oraz zwiększy bezpieczeństwo na drogach alternatywnych, które dzisiaj są wybierane ze względu na odpłatność za przejazd autostradą.
Zakaz wyprzedzania się ciężarówek
Nowelizacja wprowadza także zakaz wyprzedzania się ciężarówek na trasach szybkiego ruchu, a więc na wszystkich autostradach i drogach ekspresowych. Kierowca ciężarówki będzie mógł zastosować taki manewr tylko w sytuacji, gdy wyprzedzany pojazd będzie poruszał się z prędkością znacznie mniejszą od dopuszczalnej. Resort infrastruktury wyjaśnia, że będzie to już 10 km/h różnicy pomiędzy ciężarowym pojazdem wyprzedzanym a wyprzedzającą ciężarówką.
Zakaz wyprzedzania nie będzie też dotyczyć pojazdów wykonujących na drodze prace porządkowe, remontowe lub modernizacyjne wysyłające żółte sygnały błyskowe.
Za nieprzestrzeganie zakazu wyprzedzania grozi mandat w wysokości 1000 zł lub 2000 zł w przypadku recydywy. Ponadto kierowca, który złamie zakaz otrzyma 15 punktów karnych. Kary są więc bardzo surowe. Warto wziąć pod uwagę, że limit punktów karnych wynosi 24, a zatem naprawdę niewiele brakuje do utraty prawa jazdy, co w przypadku kierowców zawodowych (a tacy właśnie najczęściej prowadzą pojazdy ciężarowe) będzie najczęściej oznaczać utratę pracy.
Opinie na temat wprowadzenia zakazu wyprzedzania się ciężarówek są podzielone. Ministerstwo Infrastruktury, który przygotowywało projekt nowelizacji jest zdania, że zmiana ta spowoduje ograniczenie zachowań negatywnych pod względem bezpieczeństwa ruchu drogowego, a przede wszystkim blokowania lewego pasa ruchu oraz przekraczania dopuszczalnej prędkości obowiązującej na autostradach i drogach ekspresowych przez kierujących pojazdami ciężarowymi.
Innego zdania są właściciele firm transportowych, którzy obawiają się, że mogą występować znaczne opóźnienia w dostawach i zatory na drogach. Dla kierowców ciężarówek wprowadzona zmiana może oznaczać konieczność wielogodzinnej jazdy bez szansy na wyprzedzenie. Zadowoleni mogą być natomiast kierowcy samochodów osobowych, dla których lewe pasy dróg szybkiego ruchu zwolnią się od samochodów ciężarowych.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1047 ze zm.),
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 645 ze zm.),
Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (tekst jedn. Dz.U. Z 2022 r. poz. 2483 ze zm.).