Jeśli starosta chce ukarać właściciela pojazdu kwotą wyższą niż 200 zł, to może mieć problem z jej uzasadnieniem jedynie na podstawie prawa o ruchu drogowym. Lepiej skorzystać z kodeksu postępowania administracyjnego.
Na początku tego roku zmieniły się kary za niedopełnienie obowiązków związanych z rejestracją pojazdu. Stało się tak na mocy art. 4 ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 71 ust. 7 prawa o ruchu drogowym (dalej: p.r.d.) właściciel używanego i sprowadzonego z kraju Unii Europejskiej pojazdu jest obowiązany do jego zarejestrowania w Polsce. Ma na to 30 dni od daty sprowadzenia. Z kolei zgodnie z art. 78 ust. 2 pkt 1 p.r.d. właściciel pojazdu zarejestrowanego jest obowiązany zawiadomić o jego nabyciu, zbyciu lub o związanej z nim zmianie, która wymaga korekty danych w dowodzie rejestracyjnym. W obu przypadkach za niedopełnienie obowiązku, czyli niepoinformowanie starosty, przewidziano kary w wysokości od 200 do 1000 zł.
Niejasne wytyczne
Ustawodawca postanowił, że kary te są nakładane w drodze decyzji administracyjnej starosty i stanowią dochód powiatu. Problem jednak w tym, że kryteria różnicujące ich wysokość zostały wskazane w sposób bardzo ogólny. Dlatego starostowie, stosując jedynie powyższy przepis, mogą mieć trudności z ich właściwym ustaleniem.
Z pomocą przychodzi art. 140n ust. 6 p.r.d., który wskazuje że „do kar pieniężnych, o których mowa w art. 140m‒140mb, w zakresie nieuregulowanym w ustawie, stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa”. Z kolei w art. 86m par. 3 z działu III ordynacji podatkowej wskazano, że „w zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale do nakładania kary pieniężnej stosuje się przepisy działu IVA Kodeksu postępowania administracyjnego”. Powstaje więc pytanie, czy organy administracji ustalając wysokość kar pieniężnych za niezarejestrowanie pojazdu, o których mowa w prawie o ruchu drogowym, mogą stosować zasady i kryteria wymierzania tych kar zawarte w dziale IVa kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a). Wydaje się, że tak, bo uzasadnia to użycie przez ustawodawcę sformułowania o stosowaniu „odpowiednio” działu III ordynacji podatkowej do kar pieniężnych z prawa o ruchu drogowym.
Art. 140n ust. 4 prawa o ruchu drogowym
„Ustalając wysokość kary pieniężnej, uwzględnia się zakres naruszenia, powtarzalność naruszeń oraz korzyści finansowe uzyskane z tytułu naruszenia ustawy”.
Zgodnie z tym, jak w orzecznictwie i w doktrynie pojmowane są zasady „odpowiedniego” stosowania przepisów, niektóre z nich znajdują zastosowanie wprost, bez żadnych modyfikacji i zabiegów adaptacyjnych, inne tylko pośrednio. Jeszcze inne w ogóle nie będą mogły być wykorzystane. Zastosowanie sformułowania „odpowiednio” oznacza w szczególności niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy do zasadniczych celów i form danego postępowania, jak również pełne uwzględnienie charakteru i celu danego postępowania oraz wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które mają być zastosowane (zob. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 15 września 1995 r., sygn. akt III CZP 110/95, OSNC 1995, z. 12, poz. 177, a także postanowienie SN z 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt IV CZ 153/11, LEX nr 1250770).
Biorąc pod uwagę powyższe poglądy judykatury, w omawianym przez nas przypadku „odpowiednie” stosowanie przepisów działu III ordynacji podatkowej będzie polegało na uznaniu, że art. 86m par. 3 zawarty w tym dziale uzasadnia zastosowanie działu IVa k.p.a. do kar pieniężnych, których mowa w prawie o ruchu drogowym.
Co brać pod uwagę
W ustalaniu przez organy administracji, jaką wysokość kary pieniężnej wymierzyć, najbardziej przydatny będzie art. 189d k.p.a. Zgodnie z nim trzeba wziąć pod uwagę:
- wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;
- częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;
- uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
- stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;
- działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
- wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;
- w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.
Kiedy się upiecze
W art. 189e k.p.a przewidziano sytuację, w której z powodu siły wyższej strona nie podlega ukaraniu. Zastosowanie tego przepisu może być przydatne w tych wszystkich przypadkach, gdy do rejestracji nie doszło z powodu jakiegoś niezależnego od zobowiązanego do zarejestrowania pojazdu zdarzenia, np. może się to odnosić do pojazdów zabytkowych lub uszkodzonych, dla których termin 30 dni na dopełnienie obowiązku rejestracji okazuje się niewystarczający.
Starosta może odstąpić od nałożenia kary także w innych przypadkach, o których mowa w art. 189f k.p.a.:
„§ 1. Organ administracji publicznej, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli:
1) waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa lub
2) za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.
§ 2. W przypadkach innych niż wymienione w § 1, jeżeli pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna, organ administracji publicznej, w drodze postanowienia, może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodów potwierdzających:
1) usunięcie naruszenia prawa lub
2) powiadomienie właściwych podmiotów o stwierdzonym naruszeniu prawa, określając termin i sposób powiadomienia.
§ 3. Organ administracji publicznej w przypadkach, o których mowa w § 2, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli strona przedstawiła dowody, potwierdzające wykonanie postanowienia.”
Wreszcie w art. 189g k.p.a. uregulowano kwestię przedawnienia nałożenia administracyjnej kary pieniężnej:
„§ 1. Administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do spraw, w przypadku których przepisy odrębne przewidują termin, po upływie którego nie można wszcząć postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej lub stwierdzenia naruszenia prawa, w następstwie którego może być nałożona administracyjna kara pieniężna.
§ 3. Administracyjna kara pieniężna nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana”.
Podsumowując, ustalanie wysokości kary pieniężnej za niezarejestrowanie w terminie pojazdu jedynie na podstawie art. 140n ust. 4 p.r.d. powodowałoby, że organy administracji miałyby trudności z rzetelnym uzasadnieniem wyższego niż minimalny – 200 zł ‒ wymiaru tej kary. Dlatego biorąc pod uwagę zasadę racjonalności ustawodawcy, uzasadniony wydaje się pogląd, że organy administracji w wymierzaniu kar pieniężnych powinny stosować wspomniane przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.©℗
Podstawa prawna
• art. 4 ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1579)
• art. 71 ust. 7, art. 78 ust. 2 pkt 1, art. 140n ust. 4 i 6 ustawy z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1990; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2202)
• art. 86m par. 3 ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2017 r.; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 723)
• art. 189d‒189g ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1133)
