Rada gminy nie może określić zasad postępowania z nadpłatami za odpady komunalne

W myśl art. 6h ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.) obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje:

• w przypadku nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec;
• w przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne;
• w przypadku nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, i innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe – za rok bez względu na długość okresu korzystania z nieruchomości.

Nadto rada gminy, w drodze uchwały (art. 6i u.u.c.p.g.):

• dokonuje wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród tych określonych w art. 6j ust. 1 i 2 (chodzi o metody od liczby mieszkańców, zużytej wody, powierzchni lokalu, od gospodarstwa domowego – red.) oraz ustala stawkę takiej opłaty; dopuszcza się stosowanie więcej niż jednej metody ustalenia opłat na obszarze gminy;
• ustala stawkę opłaty za pojemnik lub worek o określonej pojemności, przeznaczony do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości;
• ustala stawkę opłaty za 1 m sześc. zużytej wody – w przypadku wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o której mowa w art. 6j ust. 3a (chodzi o nieruchomości niezamieszkałe, na których świadczone są usługi hotelarskie).

W analizowanej sytuacji istotne znaczenie ma art. 6l ust. 1 u.u.c.p.g., w myśl którego „rada gminy określi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym wskazanie czy opłatę uiszcza się z dołu, czy z góry”. Ponadto rada gminy, w drodze uchwały, może zarządzić pobór opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i określić wysokość wynagrodzenia za inkaso (art. 6l ust. 2 u.u.c.p.g.).

Warto zauważyć, że ten ostatni przepis daje gminie możliwość wprowadzenia opłaty za odpady komunalne jako uiszczanej z dołu lub z góry. Nie oznacza to jednak, że proponowany w pytaniu zapis jest legalny.

RIO wyjaśnia, jakie przepisy określają sposób postępowania z nadpłatami za odpady komunalne

Na temat możliwości wprowadzania tego regulacji określających zasady postępowania z nadpłatami opłat za odpady komunalne wypowiedziało się Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze w uchwale z 12 sierpnia 2025 r. (nr 209/2025). Organ nadzoru weryfikował legalność zapisów uchwały rady miejskiej w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada miejska wprowadziła zapis o treści: „Dopuszcza się możliwość uiszczenia opłaty, o której mowa w ust. 1, z góry za więcej niż jeden okres rozliczeniowy, ale nie więcej niż liczba miesięcy pozostała do końca roku, licząc od miesiąca wpłaty”.

W ocenie kolegium taki zapis oznacza przekroczenie kompetencji przez organ stanowiący gminy. Podkreśliło ono, że „przepisy u.u.c.p.g. nie dają delegacji organowi stanowiącemu do wprowadzenia ww. regulacji w zakresie zasad uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi”.

Jednocześnie kolegium zaznaczyło, że rada miejska w podjętej uchwale powinna określić wyłącznie termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za odpady. Wykonując bowiem swoje kompetencje prawodawcze, zawarte w upoważnieniach ustawowych, organy samorządu terytorialnego są obowiązane działać ściśle w granicach tych upoważnień. Nie są upoważnione ani do regulowania tego, co zostało już ustawowo uregulowane, ani też do wychodzenia poza zakres upoważnienia ustawowego. Ponadto realizując swoje kompetencje organ publiczny musi uwzględniać treść normy ustawowej. Odstąpienie od tej zasady stanowi istotne naruszenie prawa. Normy kompetencyjne powinny być interpretowane w sposób ścisły, literalny.

Kolegium przypomniało, że każda uchwała organu władzy publicznej musi odpowiadać wymogom legalizmu. Zgodnie z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Wobec powyższego podstawa ich działania w realizacji zadań publicznych musi każdorazowo wynikać z normy prawa materialnego, upoważniającej organ do podjęcia konkretnego działania.

Kolegium RIO wskazało, że tego typu zapis narusza kompetencje organu wykonawczego realizującego czynności w zakresie pobierania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W art. 6q ust. 1 ww. u.u.c.p.g. zawarte jest bowiem odesłanie, zgodnie z którym w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a w przypadku przejęcia przez związek międzygminny zadań gminy, o których mowa w art. 3 ust. 2 (zapewnienia czystości i porządku – red.), w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które stanowią dochód związku międzygminnego – zarządowi związku międzygminnego.

Kolegium nawiązało też do art. 72 par. 1 o.p., w myśl którego za nadpłatę uważa się kwotę:
1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;
2) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
3) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 par. 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
4) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

Nadto RIO zwróciła uwagę na art. 76 par. 1 o.p., z którego wynika, że nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet:

• zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę,
• odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek,
• kosztów upomnienia oraz
• bieżących zobowiązań podatkowych,
• a w razie ich braku – podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Ważne! Z przepisów ordynacji podatkowej wynika, że kwestie nadpłaty i postępowania organu podatkowego w tym zakresie zostały uregulowane już przez ustawodawcę. W związku z tym art. 6l ust. 1 u.u.c.p.g. nie upoważnia rady do odmiennego regulowania procedury w tej sprawie.©℗