Sprzeczne wyroki w sprawie świadczeń dla obywateli Ukrainy

Zgodnie z wprowadzonym od 28 stycznia 2023 r. przepisem świadczenia rodzinne, do których zalicza się świadczenie pielęgnacyjne, przysługują uciekinierom wojennym pod warunkiem zamieszkiwania z dziećmi w Polsce. Podobnie uznało samorządowe kolegium odwoławcze (SKO), które podkreśliło, że ponieważ mieszka w Polsce z mężem, a jej dzieci zostały w Ukrainie, nie jest spełniony wymóg wynikający z art. 26 ust. 1 pkt 1 specustawy.

Kobieta złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Łodzi, a ten stwierdził, że była zasadna. Jednak SKO nie dało za wygraną i zaskarżyło ten wyrok do NSA, zarzucając sądowi I instancji m.in. błędną wykładnię przepisów specustawy ukraińskiej, podczas gdy ich literalne brzmienie zakłada, że prawo do świadczeń rodzinnych należy się uchodźcom z Ukrainy, tylko jeśli mieszkają z dziećmi w Polsce, niezależnie od rodzaju świadczenia. NSA nie podzielił zarzutów skargi i ją oddalił.

W jego ocenie nie można poprzestać na wykładni językowej art. 26 ust. 1 pkt 1 specustawy i należy ją uzupełnić o wykładnię celowościową i systemową. Skoro zatem legalnie przebywającemu w Polsce obywatelowi Ukrainy przysługuje możliwość ubiegania się o wszystkie świadczenia rodzinne, a więc skierowane zarówno do dzieci, jak i osób dorosłych lub w związku z opieką nad nimi, to odnoszenie wymogu o zamieszkaniu z dziećmi do wszystkich świadczeń rodzinnych, a nie tylko tych należnych na dzieci, prowadziłoby do absurdalnych i nieakceptowalnych rozstrzygnięć.

Świadczenia rodzinne dla Ukraińców są źródłem też innych sporów

NSA przypomina, że celem dokonanej w 2023 r. nowelizacji specustawy ukraińskiej było wyeliminowanie przypadków pobierania świadczeń rodzinnych przez osoby niezamieszkujące w Polsce, nie zaś pozbawienie pewnej kategorii obywateli Ukrainy możliwości ubiegania się o nie, tj. występujących o wsparcie na osoby dorosłe lub w związku ze sprawowaniem nad nimi opieki.

Co istotne, w tym orzeczeniu NSA przedstawił odmienną interpretację art. 26 ust. 1 pkt 1 specustawy niż w podobnej sprawie, tyle że dotyczącej zasiłku pielęgnacyjnego, o której pisaliśmy w DGP („NSA: świadczenia tylko na dzieci uchodźców”, DGP nr 121/25). W tamtym orzeczeniu (sygn. akt I OSK 1966/24) NSA stwierdził – również odwołując się do wykładni systemowej i celowościowej – że ustawodawca umożliwił obywatelom Ukrainy korzystanie jedynie z tych świadczeń, które są przeznaczone na potrzeby dzieci.

Zmiana art. 26 ust. 1 pkt 1 polegająca na dodaniu do niego zastrzeżenia o konieczności zamieszkiwania na terenie Polski z dziećmi miała bowiem charakter celowy i służący zakomunikowaniu określonych treści, bo to od ustawodawcy zależy, w jakim zakresie zdecyduje się otworzyć system świadczeń na rzecz uchodźców. ©℗