Moim zdaniem, tak. Kwestia dopuszczenia organizacji społecznych do udziału w sprawach dotyczących nałożenia administracyjnych kar pieniężnych za naruszenie przepisów o ochronie środowiska budzi wątpliwości. Organy prowadzące postępowania administracyjne bardzo często im odmawiają. Uważam, że to stanowisko nie jest prawidłowe.

NSA: kara administracyjna za odpady to sprawa, w której organizacja społeczna może działać w interesie publicznym

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 lipca 2024 r. (sygn. akt III OSK 946/24) wskazał wprost, że „Skoro administracyjna kara pieniężna jest jednym ze środków finansowo-prawnych ochrony środowiska, to trudno odmówić działaniom stowarzyszenia, którego statutowym celem jest ochrona środowiska, charakteru działań prowadzonych w interesie społecznym. Wymierzenie odpowiedniej dolegliwości, adekwatnej do skali naruszenia przepisów ochrony środowiska, może prowadzić do lepszej jego ochrony”.

NSA wyjaśnił w uzasadnieniu wyroku, że organizacja społeczna może wystąpić z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu na podstawie art. 31 par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.), jeżeli spełnione są jednocześnie trzy warunki, które wynikają z tego przepisu:

  • postępowanie to musi dotyczyć sprawy innej osoby, czyli nie może dotyczyć własnego interesu organizacji społecznej,
  • żądanie organizacji społecznej musi być uzasadnione celami statutowymi tej organizacji,
  • za dopuszczeniem organizacji społecznej do udziału w toczącym się postępowaniu musi przemawiać interes społeczny.

Z art. 31 par. 1 k.p.a. wynika jednoznacznie, iż organizacja społeczna w sprawie dotyczącej innego podmiotu musi działać nie tylko w ramach swych celów statutowych, lecz także w interesie społecznym, przez który rozumie się zwykle dyrektywę nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych i ważnych dla społeczeństwa.

„Skoro administracyjna kara pieniężna jest jednym ze środków finansowo-prawnych ochrony środowiska, to trudno odmówić działaniom stowarzyszenia, którego statutowym celem jest ochrona środowiska, charakteru działań prowadzonych w interesie społecznym. Wymierzenie odpowiedniej dolegliwości, adekwatnej do skali naruszenia przepisów ochrony środowiska, może prowadzić – wbrew twierdzeniom organu – do lepszej jego ochrony” – stwierdził NSA.

Kiedy organizacja społeczna może zostać dopuszczona do udziału w sprawie kary administracyjnej

Sąd podkreślił także, że udział organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym zmierzającym do wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej za postępowanie z odpadami niezgodnie z przepisami odpowiada wymaganiom racjonalnie pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym w indywidualnej sprawie i kontroli nad działaniem organów administracji. Przedmiot postępowania nie mógł sam w sobie być podstawą do odmowy dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w takim postępowaniu i stanowisko organu w tym zakresie było nietrafne. Żaden przepis prawa nie wyklucza udziału organizacji społecznej w postępowaniach dotyczących wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej na podstawie ustawy o odpadach.

Kiedy zatem należy uznać, że organizacja, która zgłosiła wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o wymierzenie kary pieniężnej za postępowanie z odpadami niezgodnie z przepisami, ma interes społeczny? Jak wskazał NSA, przy ocenie należy uwzględnić takie okoliczności, jak doświadczenie organizacji w zakresie ochrony środowiska i posiadanie wiedzy na temat zdarzenia, w następstwie którego może zostać wymierzona kara administracyjna. Istotnym argumentem jest też to, że z wpływów z administracyjnych kar pieniężnych finansowane są zadania służące ochronie środowiska.

Powyższe uwagi NSA są istotne również w odniesieniu do postępowań prowadzonych na podstawie innych ustaw, które przewidują możliwość wymierzania administracyjnych kar pieniężnych za naruszenie przepisów dotyczących ochrony środowiska (w tym ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach). Dotyczy to w szczególności postępowań związanych z nieprawidłowym gospodarowaniem odpadami. ©℗

Podstawa prawna

  • art. 9x ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 399)
  • art. 31 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572)