Taki wniosek płynie ze stanowiska Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach zawartego w piśmie z 29 kwietnia 2025 r. (znak WI.54.15.2025). Izba odpowiadała na pytanie jednej z gmin, w której doszło do sytuacji, że sołtysi pobrali od mieszkańców podatki lokalne przed wejściem w życie odpowiedniej uchwały. Powstało pytanie: czy po tym, jak uchwała w sprawie zarządzenia poboru podatku od osób fizycznych w drodze inkasa oraz określenia inkasentów i wysokości wynagrodzenia za inkaso już weszła w życie, gmina może wypłacić na rzecz sołtysów wynagrodzenie za te przedwczesne czynności.

Warunek wejścia w życie uchwały

W ramach oceny prawnej RIO przypomniała, że przyjęta przez radę gminy uchwała w sprawie zarządzenia poboru podatku od osób fizycznych w drodze inkasa jest aktem prawa miejscowego. Zgodnie z art. 42 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), zasady i tryb ogłaszania takich aktów określa ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (dalej: u.o.a.n.). W myśl art. 2 tej ostatniej ustawy ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe. Jedynie odrębna ustawa może wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego niezawierającego przepisów powszechnie obowiązujących.

Izba przypomniała, że,co do zasady, akty prawa miejscowego stanowionego przez organy gminy ogłaszane są w dzienniku urzędowym województwa i wchodzą w życie 14 dni od dnia ich ogłoszenia (co wynika z art. 13 pkt 2 u.o.a.n.), chyba że dany akt normatywny określi dłuższy termin (o czym z kolei stanowi art. 4 ust. 1 u.o.a.n.). Dlatego uchwała dotycząca inkasa powinna być opublikowana w dzienniku urzędowym i wejść w życie z upływem 14 dni od dnia ogłoszenia. „Dopiero zatem po wejściu w życie uchwały można wywodzić skutki prawne wynikające z takiej uchwały. Skutkiem takim jest możliwość poboru podatku w drodze inkasa przez wskazanych w niej inkasentów, a w następstwie wypłata należnego im z tego tytułu wynagrodzenia.” – podkreśliła RIO.

RIO podkreśliła ponadto, że w przedstawionym przez gminę stanie faktycznym nastąpił pobór podatków bez podstawy prawnej, albowiem w chwili poboru uchwała nie obowiązywała. W ocenie RIO, nie zachodzą zatem przesłanki do wypłaty wynagrodzenia za inkaso dla sołtysów na podstawie przedmiotowej uchwały.

Uchwała musi określić, kto jest inkasentem podatków

Nie tylko RIO nie miała wątpliwości, że uchwała w sprawie poboru podatków w drodze inkasa, określenia inkasentów oraz wysokości wynagrodzenia za inkaso jest aktem prawa miejscowego. Potwierdza to orzecznictwo. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 12 marca 2020 r. (sygn. akt VIII SA/Wa 844/19), uchwała ta zawiera przepisy powszechnie obowiązujące na terenie gminy i nie jest adresowana wyłącznie do osób wyznaczonych na inkasentów, a mieszkańcy gminy z jej treści powinni wiedzieć, kto konkretnie jest uprawniony do pobierania podatków.

Kiedy sołtys może być inkasentem

► W formie uchwały rada gminy wskazuje, że sołtys może pobierać niektóre podatki. Dotyczy to m.in. podatku od nieruchomości od osób fizycznych, podatku rolnego od osób fizycznych, podatku leśnego od osób fizycznych.

► Podstawy normatywne uchwał w sprawie poboru podatku od nieruchomości w drodze inkasa wynikają z ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.). W myśl art. 6 ust. 12 u.p.o.l. rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso..

► Orzecznictwo akcentuje, że wyznaczenie inkasentów to inaczej konkretne ich określenie, odnoszące się do zindywidualizowanego podmiotu – przez podanie imienia i nazwiska w przypadku osoby fizycznej oraz nazwy – w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej (tak: Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku w uchwale z 7 maja 2019 r.; nr 114/g326/P/19) ©℗

Zatem niewątpliwie uchwała rady gminy w podanym wyżej zakresie przedmiotowym jest aktem prawa miejscowego. W konsekwencji powinna zostać opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z powyższego należy więc wnioskować, że prawidłowe ogłoszenie aktu prawa miejscowego ma zasadnicze znaczenie dla jego obowiązywania, jest bowiem warunkiem jego wejścia w życie.

Ważne! Akt normatywny, który nie został opublikowany (ogłoszony) zgodnie z obowiązującą procedurą i we właściwym trybie, nie może wiązać adresatów utworzonych w nim norm prawnych i nie odnosi skutku prawnego (por. wyrok WSA w Gdańsku z 19 października 2023 r., sygn. akt III SA/Gd 338/23).

Nie bez znaczenia jest także argument, że podatnik ma prawo do tego, żeby po zapoznaniu się z należycie ogłoszonym aktem prawa miejscowego wiedzieć, kto jest uprawniony do pobrania od niego podatku. Należyte wyznaczenie czy określenie inkasenta oznacza także obowiązek wyraźnego podania w uchwale rady gminy obszaru działania inkasenta, by nie było wątpliwości, że inkasent dla obszaru jednego sołectwa nie jest uprawniony do poboru podatków na terenie innego sołectwa. ©℗

Podstawa prawna

art. 2, art. 4 ust. 1, art. 13 pkt 2 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1461)