Czy gmina może obniżyć stawki podatku od środków transportu w trakcie roku budżetowego?

Zdaniem Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach – tak, o ile wprowadzone przepisy polepszają sytuację prawną niektórych adresatów zmienianej normy prawnej i nie pogarszają sytuacji pozostałych. Uchwała musi jednak wejść z mocą wsteczną od początku roku.

Tak wynika z pisma z 26 lutego 2025 r. (znak WA.5210.14.2025). RIO odpowiadała w nim na pytanie jednej z gmin, która zastanawiała się, jak może zareagować na petycje właścicieli pojazdów ciężarowych i autobusów, którzy prosili, aby obniżyć im podatek z powodu trudnej sytuacji na rynku w trakcie roku budżetowego.

Podatek od środków transportowych

Przypomnijmy, w myśl art. 8 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.), opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają:

1) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t i poniżej 12 t;

2) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 t;

3) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 t i poniżej 12 t;

4) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów równej lub wyższej niż 12 t;

5) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 t i poniżej 12 t, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego;

6) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 t, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego;

7) autobusy.

Z kolejnych przepisów ww. ustawy (art. 9 ust. 1) wynika zaś, że obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, z zastrzeżeniem ust. 2, ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Za właścicieli uważa się również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany, oraz posiadaczy środków transportowych zarejestrowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako powierzone przez zagraniczną osobę fizyczną lub prawną podmiotowi polskiemu. Jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach.

Obowiązek składania deklaracji

Z kolei w art. 9 ust. 6 u.p.o.l. podano, że podatnicy są obowiązani:

1) składać, w terminie do dnia 15 lutego właściwemu organowi podatkowemu, deklaracje na podatek od środków transportowych na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku;

2) odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia okoliczności mających wpływ na powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego, lub zmianę miejsca zamieszkania, lub siedziby – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności;

3) wpłacać obliczony w deklaracji podatek od środków transportowych – bez wezwania – na rachunek budżetu właściwej gminy.

Natomiast art. 10 u.p.o.l. zawiera upoważnienie ustawowe do przyjęcia w drodze uchwały wysokości stawek podatku od środków transportowych, z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć określonych stawek maksymalnych (corocznie określanych specjalnym obwieszczeniem).

Orzecznictwo o zmianie podatków w trakcie roku

Co ciekawe, z przywołanych przepisów nie wynika jednoznaczna możliwość obniżenia stawek podatku od środków transportowych. W przytoczonym stanowisku RIO wskazała, że to rada gminy na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy określa, w formie uchwały, roczne stawki podatku od jednego środka transportowego. „Na mocy art. 5 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461), dopuszcza się nadanie mocy wstecznej uchwale zmieniającej stawki przedmiotowego podatku w trakcie roku budżetowego, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie” – wskazała RIO. Dodała, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 września 2000 r. (sygn. akt K26/99) uznał, że „działanie prawa wstecz nie oznacza naruszenia art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (…), o ile tak wprowadzone przepisy polepszają sytuację prawną niektórych adresatów danej normy prawnej i zarazem nie pogarszają sytuacji prawnej pozostałych jej adresatów”.

RIO zastrzegła, że uchwała zmieniająca stawki podatku (jako ponownie podjęta uchwała bądź jako uchwała zmieniająca), z uwagi na roczny wymiar podatku, powinna obowiązywać od stycznia danego roku budżetowego.

Warto w tym miejscu przytoczyć także stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie zawarte w wyroku z 14 lutego 2024 r. (sygn. akt II SA/Rz 1616/23). Wyjaśnił on m.in., że wsteczna moc prawa może dotyczyć tylko przyznania praw. Należy natomiast wykluczyć możliwość jej zastosowania do nakładania obowiązków. Zatem co do zasady możliwe jest dokonanie zmiany uchwały rady miasta w sprawie stawek podatku od środków transportowych w trakcie roku. Zmiana ta musi jednak być korzystna dla podatników. ©℗