Włodarze wiedzą w końcu, jak wyliczać wsparcie za kształcenie młodych pracowników

Ustawodawca uporządkował zasady ustalania przez gminy kwot dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników. Ministerstwo Edukacji Narodowej uważa, że można je zastosować również dla starszych spraw sprzed 28 grudnia. W tym roku waloryzacji jednak nie będzie.

Do tej pory sposób obliczania wysokości kwoty wsparcia, jaka należy się przedsiębiorcy od państwa za praktyczne kształcenie młodocianych pracowników, wywoływał problemy zarówno na poziomie stosujących przepisy samorządów, jak również w ministerialnych gabinetach.

Spór o metodę waloryzacji

Zgodnie z art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (dalej: prawo oświatowe) pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych określone w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.

Dofinansowanie przyznaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika, w drodze decyzji, gdy stwierdzi, że przedsiębiorca spełnia ustawowe warunki. Dofinansowanie pochodzi ze środków Funduszu Pracy otrzymanych od wojewody (art. 122 ust. 6, ust. 8 i ust. 10 Prawa oświatowego). Jest przyznawane na wniosek zainteresowanego pracodawcy – musi on go złożyć w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia wyników egzaminu.

Do 27 grudnia 2024 r. obowiązywało również stare brzmienie art. 122 ust. 3 ustawy – Prawa oświatowego, zgodnie z którym kwoty dofinansowania „podlegają waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli ten wskaźnik w roku kalendarzowym poprzedzającym rok, w którym następowała wypłata dofinansowania, wynosił co najmniej 105 proc.”. Taki poziom inflacji został przekroczony trzykrotnie przy odczytach inflacji za lata 2021–2023. I właśnie przy stosowaniu tego przepisu pojawiały się problemy.

Część samorządów stosowała mechanizm waloryzacji w ten sposób, że kwotę bazową z ustawy powiększała o wskaźnik inflacji, ale tylko jednokrotnie (czyli wyłącznie za rok poprzedzający ten, w którym dofinansowanie było wypłacane). Przykładowo, jeżeli dofinansowanie było przyznawane w 2024 r., a średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2023 r. w stosunku do 2022 r. wyniósł 111,4 (wzrost cen o 11,4 proc.), to kwotę ustawową powiększano właśnie o 11,4 proc. Ta grupa samorządów pomijała więc to, że już w latach 2021 i 2022 średnioroczna inflacja wyniosła odpowiednio 5,1 proc. oraz 14,4 proc., i przyznając dofinansowanie w 2022 r. oraz 2023 r. waloryzowała kwotę bazową z ustawy o ten właśnie wskaźnik. Urzędnicy prezentujący tę interpretację przepisów jako kwotę do zwaloryzowania zawsze przyjmowali kwotę bazową z ustawy. Liczyły się więc wyłącznie dwie wartości: kwota bazowa i wskaźnik inflacji, który należy zastosować w roku przyznawania dofinansowania.

Druga, równie liczna część samorządów stosowała mechanizm waloryzacji kumulatywnej. A więc waloryzując kwotę dofinansowania przyjmowały, jako punkt odniesienia, kwoty zwaloryzowane w poprzednich latach, a nie kwotę bazową z ustawy. W takiej sytuacji, przyznając dofinansowanie w 2024 r., jako kwotę wyjściową do waloryzacji wskaźnikiem inflacji 11,4 proc. ta grupa samorządów przyjmowała kwotę, która już wcześniej – w 2022 r. i 2023 r. – została zwaloryzowana wskaźnikiem inflacji odpowiednio 5,1 proc. i 14,4 proc. Stosowały więc zasadę, że po zwaloryzowaniu kwot bazowych, nie ma już powrotu do nich jako do punktu odniesienia, gdyż tym ostatnim są kwoty uprzednio już zwaloryzowane [tabela].

Ministerstwo w rozkroku

Z rozstrzygnięciem, które podejście było prawidłowe, problem miało samo Ministerstwo Edukacji Narodowej. W różnych dokumentach przyznawało, że z literalnego brzmienia przepisów wynika podejście pierwsze. Jednocześnie resort podkreślał, że kłóci się to z celem wprowadzenia mechanizmu waloryzacji i dopuszczał stosowanie podejścia drugiego.

„Konsekwencją (…) przyjęcia, że punktem odniesienia dla wskaźnika waloryzacyjnego będą niezmiennie kwoty bazowe (wykładnia literalna art. 122 ust. 3) są trudne do zaakceptowania rezultaty. Chodzi mianowicie o powrót do kwot bazowych, gdy po ich zwaloryzowaniu, w kolejnych latach, wskaźnik z art. 122 ust. 3 nie zostanie osiągnięty (a więc nie uruchomi się mechanizm waloryzacyjny). Taka sytuacja jest zanegowaniem funkcji waloryzacji, która ma kompensować spadek siły nabywczej pieniądza w wyniku wzrostu cen” – argumentowało ministerstwo w stanowisku z 29 maja 2023 r. (nr DSKKZ-WKPiE.4212.9.2023.AP.1).

Interwencja ustawodawcy

Wokół opisywanego zagadnienia narosło tyle wątpliwości. Dlatego ustawodawca zdecydował się na interwencję i ustawą z 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja) uchylił dotychczasowe brzmienie art. 122 ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe. Jednocześnie w znowelizowanym art. 122 ust. 4–7 tego aktu prawnego jednoznacznie określił zasady waloryzacji. I tak nowelizacja:

► Podwyższyła kwotę bazową do 10 824,00 zł.

► Doprecyzowała metodę waloryzacji: jeżeli podawany przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych będzie w danym roku wynosił co najmniej 105 (inflacja 5 proc.), to kwota bazowa będzie podlegała waloryzacji, przy czym dla każdej kolejnej waloryzacji punktem wyjścia będzie ostatnia zwaloryzowana kwota. Przy niższej inflacji waloryzacji nie będzie. W art. 122 ust. 4 Prawa oświatowego usankcjonowano więc wprost drugie z wyżej opisanych podejść.

► Określiła, że minister będzie publikował wskaźnik waloryzacji.

Aby wyeliminować wątpliwości co do wysokości waloryzacji, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania został zobowiązany przez ustawę (art. 122 ust. 7 Prawa oświatowego), aby do końca lutego każdego roku ogłosić, w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim, wysokość wskaźnika waloryzacji i kwotę dofinansowania, którą otrzyma się po jego zastosowaniu.

– Waloryzacji dokonuje się od dnia następującego po dniu ogłoszenia obwieszczenia – wyjaśnia Wydział Informacyjno-Prasowy Ministerstwa Edukacji Narodowej w odpowiedzi na pytania DGP.

W praktyce oznacza to, że w kolejnych latach w przypadku wniosków o dofinansowanie składanych po 1 stycznia danego roku, ale przed publikacją ministerialnego obwieszczenia najlepiej poczekać z ich rozpatrzeniem właśnie na ten ostatni dokument. Ta uwaga dotyczy jednak dopiero wniosków składanych w 2026 r.

Dla wniosków złożonych od 28 grudnia 2024 r. (dzień wejścia w życie zmian ustawy) do 31 grudnia 2025 r. obowiązująca jest kwota dofinansowania na poziomie 10 824,00 zł. Dlaczego?

– W tym roku, zgodnie z komunikatem prezesa GUS z 15 stycznia 2025 r. w sprawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2024 r. (M.P. z 2025 r. poz. 68) średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2024 r. w stosunku do 2023 r. wyniósł 103,6, co oznacza, że tegoroczna kwota dofinansowania nie ulegnie zmianie, a zatem należy zastosować kwoty dofinansowania określone wprost w ustawie – Prawo oświatowe – tłumaczy resort.

Jak dokończyć sprawy

O ile więc stan prawny spraw, które wpłynęły do wójtów od wejścia w życie znowelizowanych przepisów, czyli od 28 grudnia 2024 r., nie budzi wątpliwości, o tyle takowe wciąż występują odnośnie do postępowań o przyznanie dofinansowania, które zostały otwarte przed tą datą. Należy je dokończyć według przepisów obowiązujących do 27 grudnia 2024 r. włącznie. Wynika to wprost z art. 24 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Pojawia się jednak pytanie, które podejście do waloryzacji zastosować?

Dotychczasowe przepisy były w tej materii niejasne, więc w obrocie występowały dwa opisane podejścia, przy czym każde można było uzasadnić od strony prawnej, w zależności od zastosowanego rodzaju wykładni. Niemniej w sytuacji, gdy ustawodawca w nowelizacji przepisów, chcąc wyeliminować wątpliwości interpretacyjne, podkreślił zasadność stosowania waloryzacji kumulatywnej, jej wykorzystanie w ocenie resortu pożądane jest również w sprawach rozpatrywanych na gruncie przepisów w poprzednim brzmieniu. A więc jeżeli dofinansowanie jest przyznawane w ramach rozpatrzenia wniosków złożonych do 27 grudnia 2024 r., to należy ustalić kwotę dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników z uwzględnieniem, że w latach 2022–2024 powinno było dojść do jej trzykrotnej waloryzacji odpowiadającej wskaźnikom inflacji za te lata, to jest odpowiednio: 5,1 proc. (2022), 14,4 proc. (2023) oraz 11,4 proc. (2024). Łącznie daje to kwotę 10 824,00 zł.©℗