Samorządy mają problemy z niektórymi kwestiami, które trzeba rozstrzygnąć do czasu podjęcia uchwały w sprawie podatków lokalnych. Na przykład chcą wprowadzić zapis, że wypłata wynagrodzenia inkasentowi zależeć będzie od terminowego przekazania pobranych podatków do urzędu gminy. Zastanawiają się jednak, czy jest to możliwe. Zwłaszcza że zdaniem niektórych ekspertów oraz regionalnej izby obrachunkowej przepisy upoważniają organ samorządu terytorialnego wyłącznie do ustalania wynagrodzenia dla wymienionych w nim podmiotów, ale nie pozwalają na ustalanie warunków wypłaty tego wynagrodzenia, w tym jego terminowości.
By wyjaśnić tę kwestię, należy przypomnieć, że zakres upoważnienia rady gminy w tej kwestii wynika z art. 28 par. 4 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą ustalać wynagrodzenie dla płatników lub inkasentów z tytułu poboru podatków stanowiących dochody odpowiednio budżetu gminy, powiatu lub województwa.
Natomiast jak wynika z art. 6 ust. 12 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 849 ze zm.), rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso. Z kolei zgodnie z art. 6 ust. 8 ustawy z 30 października 2002 r. o podatku leśnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 465 ze zm.) rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór podatku leśnego od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i określić wysokość wynagrodzenia za inkaso. I wreszcie art. 6b ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 617) stanowi, że rada gminy może zarządzać pobór podatku rolnego od osób fizycznych w drodze inkasa oraz określać inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.
Ustalanie wynagrodzenia czy zasad
W kontekście omawianej problematyki zasadnicze znaczenie ma wspomniany wyżej art. 28 par. 4 ordynacji podatkowej. Nie ma wątpliwości, że skoro rada gminy może ustalać wynagrodzenie inkasentów, to jest to uprawnienie fakultatywne, nie obligatoryjne. Zatem ustalenie wynagrodzenia inkasentom i jego wysokości zależne jest od woli rady gminy. Problemem jest jednak możliwość ustalania warunków przyznawania wynagrodzenia inkasentom. Wydaje się, że przy interpretacji sformułowania użytego przez ustawodawcę „ustalać wynagrodzenia”, można dopuścić również ustalenie zasad wynagradzania. W konsekwencji uprawnione byłoby uzależnienie wypłaty tego wynagrodzenia od zaistnienia pewnych warunków, w podanym stanie faktycznym od warunku terminowego przekazania przez inkasenta pobranego podatku do urzędu gminy. Takie stanowisko prezentuje m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 29 lipca 2015 r., sygn. akt I SA/Sz 772/15.
Nie ma zakazu różnicowania
W orzecznictwie sądowym (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 13 października 2011 r., sygn. akt I SA/Po 465/11) podkreśla się ponadto, że obowiązujące przepisy w żaden sposób nie ograniczają organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (np. rady gminy) w ustaleniu wynagrodzenia za inkaso, nie nakazują, aby wynagrodzenia były jednakowe, nie zakazują jego zróżnicowania, jak również nie wskazują, jakimi okolicznościami i kryteriami powinien się kierować organ podejmujący uchwałę przy jego ustalaniu. Zatem trzeba przyjąć, że ustalenie wysokości tego wynagrodzenia ustawodawca pozostawił do uznania rady gminy, brak bowiem wynikającej z przepisów prawa jego dolnej czy górnej granicy. Ustalenie wynagrodzenia za inkaso podatków jest władczą, jednostronną czynnością z zakresu prawa podatkowego jako działu prawa publicznego.
Konstytucyjna samodzielność
Warto też dodać, na co wskazuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, że art. 165 ust. 2 Konstytucji RP wprowadza zasadę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego samodzielność finansowa samorządu powinna być rozumiana jako prawo samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej przez jednostki samorządu terytorialnego wyrażające się przez pobieranie dochodów określonych w ustawach oraz dysponowania nimi w celu realizacji określonych przez prawo zadań (zob. wyrok TK z 16 marca 1999 r., sygn. akt K 35/98). Zasada samodzielności finansowej oraz ochrona dochodów jednostek samorządu ma na celu zagwarantowanie realizacji zadań ustawowo przekazanych samorządowi, zgodnie z zasadą odpowiedniości udziału wyrażającej postulat zapewnienia wystarczających środków finansowych.
Można zatem przyjąć za stanowiskiem sądu, że „ustawodawca wprowadzając w art. 28 par. 4 ordynacji podatkowej możliwość ustalenia wynagrodzenia inkasenta wprowadził uprawnienie dla jednostki samorządu terytorialnego co do ustalenia jego warunków. Taka wykładnia jest wykładnią prokonstytucyjną akceptującą zasadę samodzielności gminy”.
Ordynacja nie wyklucza
Ponadto okoliczność, że wymóg terminowego przekazania przez inkasentów podatków warunkuje wypłacenie im wynagrodzenia, o ile podatki te stanowią podatki państwowe (art. 28 par. 1 ordynacji podatkowej), nie przesądza o ograniczeniu uprawnień rady gminy, która może zawrzeć w uchwale stosowny zapis, uzależniający wypłatę wynagrodzenia inkasentom od terminowego przekazania przez nich pobranych podatków na rzecz budżetu gminy. Wskazuje na to prof. Leonard Etel w komentarzu do art. 28 ordynacji podatkowej („Komentarz”, Dom Wydawniczy ABC 2006 r.).
Powyższe prowadzi zatem do wniosku, że rada gminy ustalając, w myśl art. 28 par. 4 ordynacji podatkowej, wynagrodzenie inkasentów za pobrany podatek samorządowy, może przewidzieć uwarunkowanie jego wypłaty tego wynagrodzenia (w całości lub w części) od terminowego przekazania przez inkasenta pobranego podatku na rzecz gminy. Jak bowiem podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 7 marca 2007 r., sygn. akt I SA/Po 90/07: „warunek taki ma bowiem istotne znaczenie dla budżetu gminy, wobec czego, skoro przepis prawa nie zawiera zakazu w tym zakresie, za dopuszczalne uznać należy zawarcie w uchwale rady gminy słowa »terminowe« w odniesieniu do wynagrodzenia za wpłacanie pobranego podatku na rachunek gminy”.
Podstawa prawna
Art. 28 par. 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.).
