Zamierzamy podjąć się budowy oświetlenia na należących do nas drogach powiatowych. Jednak drogi te przebiegają również przez tereny gmin w obrębie naszego powiatu. W związku z tym powstaje wątpliwość, czy finansowanie projektu i budowa oświetlenia dróg powiatowych jest naszym ustawowym zadaniem.
Zadania powiatu zostały określone w art. 4 ust. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i mają cechy zadań publicznych, służących zaspokajaniu potrzeb danej wspólnoty samorządowej. Co istotne, wśród zadań wymienionych w ww. przepisie nie wymieniono wprost zadania polegającego na finansowaniu projektu i budowy oświetlenia dróg powiatowych. Jednak wspomniana problematyka została uregulowana w innym akcie prawnym, w ustawie z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, konkretnie w odniesieniu do zadań gminy w art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 tej ustawy.
Co należy do gminy
Z powyższego wynika zatem, że co do zasady zadanie polegające na planowaniu i finansowaniu oświetlenia dróg publicznych, ale znajdujących się na terenie gminy, należy do zadań własnych gminy. Wskazane zadanie, jak wynika z ww. przepisu prawnego, związane jest z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie obejmującym sprawy zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, które zostało uregulowane w art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym.
Warto zauważyć, że obowiązek planowania i finansowania przez gminę oświetlenia dróg publicznych dotyczy wszystkich dróg znajdujących się na jej terenie, co oznacza również, iż w tym kręgu są również drogi powiatowe, wojewódzkie i krajowe, które nie pozostają w zarządzie gminy z ustawowo określonymi wyłączeniami. Przy czym, co istotne, przez finansowanie wspomnianego oświetlenia zgodnie z art. 3 pkt 22 prawa energetycznego trzeba rozumieć finansowanie kosztów energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania.
Wskazać też należy, że wśród zadań powiatu określonych w art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o samorządzie powiatowym wymienione zostały zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie dotyczących m.in. dróg publicznych. Z kolei skonkretyzowanie obowiązków związanych z ww. zadaniem zostało dokonane w ustawie z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Z tej ustawy wynika, że drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy (art. 2a ust. 2 ustawy). Z kolei zarządcą drogi jest organ administracji rządowej lub jednostka samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg (art. 19 ust. 1 ww. ustawy). Z art. 19 ust. 2 tej ustawy wynika zaś, że z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w tej ustawie zarządcą dróg powiatowych jest zarząd powiatu.
Obowiązki zarządcy
W art. 20 ustawy o drogach publicznych wskazano różne obowiązki zarządcy drogi, przy czym, co istotne, wskazany tam katalog zadań ma charakter otwarty, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę sformułowania „w szczególności”. Do zarządcy drogi należą więc takie zadania, jak opracowywanie projektów planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich, pełnienie funkcji inwestora, jak również utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą.
Warunki techniczne
Na uwagę zasługuje również to, że drogi i urządzenia związane z drogą powinny spełniać m.in. wymogi opisane w rozporządzeniu ministra transportu i gospodarki morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. W dziale czwartym, w rozdziale drugim, w par. 109 ust. 1 tego rozporządzenia ustawodawca określił sytuacje, kiedy droga powinna zostać oświetlona ze względów bezpieczeństwa ruchu. Przykładowo: gdy przebiega przez obszar oświetlony i występuje zagrożenie olśnienia uczestników ruchu; w obrębie węzła lub skrzyżowania, jeżeli jedna z krzyżujących się dróg jest oświetlona; na skrzyżowaniu typu rondo; między odcinkami oświetlonymi – jeżeli długość odcinka nie przekracza 500 m. Natomiast, jak wynika z par. 2 tego rozporządzenia, jego przepisy mają zastosowanie przy projektowaniu, wykonywaniu dróg publicznych i związanych z nimi urządzeń budowlanych, a także przy ich odbudowie, rozbudowie, przebudowie oraz przy remontach objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę.
Kto pokryje koszty
Stanowisko związane z poruszaną problematyką zajęło również Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w kilku odpowiedziach na zapytania poselskie (np. odpowiedź na interpelację poselską z 24 lutego 2009 r.). Podkreślano w nim, że w przypadkach, o których mowa w par. 2 ww. rozporządzenia ministra transportu i gospodarki morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, to zarządca drogi powinien pokryć koszty budowy oświetlenia, gdy wynika to z przepisów tego rozporządzenia, czyli względów bezpieczeństwa ruchu. Jednocześnie w odpowiedzi na interpelację zaakcentowano, że po wybudowaniu urządzenia oświetlenia powinny zostać przekazane odpowiedniemu właścicielowi sieci. W innych zaś sytuacjach koszty budowy i przebudowy oświetlenia drogi obarczają gminę, zgodnie z przepisami prawa energetycznego. Zasadą jest więc, że finansowanie projektu i budowy oświetlenia dróg powiatowych jest ustawowym zadaniem gminy, z wyłączeniem sytuacji, gdy dotyczy to finansowania kosztów wynikających z rozporządzenia ministra transportu i gospodarki morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie.ⒸⓅ
Co mówią przepisy
Z art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 prawa energetycznego wynika m.in., że do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy:
1) planowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy m.in.:
a) miejsc publicznych,
b) dróg gminnych, dróg powiatowych i dróg wojewódzkich,
c) dróg krajowych innych niż autostrady i drogi ekspresowe w rozumieniu ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 460 i 774), przebiegających w granicach terenu zabudowy,
2) finansowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy m.in.:
a) ulic,
b) placów,
c) dróg gminnych, dróg powiatowych i dróg wojewódzkich,
d) dróg krajowych innych niż autostrady i drogi ekspresowe w rozumieniu ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, przebiegających w granicach terenu zabudowy.
Podstawa prawna
Art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 814).
Art. 3 pkt 22, art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm.).
Art. 2a ust. 2, art. 19 ust. 1 i 2, art. 20 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 460 ze zm.).
Par. 2, par. 109 ust. 1 rozporządzenia ministra transportu i gospodarki morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (t.j Dz.U. z 2016 r. poz. 124).