Gmina nie może zatrzymywać jako dochodów odsetek od wadium i gwarancji należytego wykonania umowy

RIO zarzuciła nam, że do dochodów budżetu gminy zaliczaliśmy odsetki od wadiów i depozytów z tytułu należytego wykonania umów, które składali różni wykonawcy remontów, budów itp. na rzecz gminy. Uznaliśmy bowiem, że ustawy o dochodach JST – zarówno stara, jak i nowa – legalizują pobór odsetek jako dochód JST. Czy gmina rzeczywiście musi zwracać omawiane odsetki?

Co do zasady rzeczywiście odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy stanowią źródło jej dochodów. Nie zmieniło się to również w najnowszej, obecnie obowiązującej ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W myśl jej art. 4 pkt 11 źródłami dochodów własnych gminy są m.in. „odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej”.

Lex specialis

Należy jednak zauważyć, że w przytoczonym wyżej przepisie pojawia się zastrzeżenie, że inaczej może wynikać z przepisów szczególnych. I takimi regulacjami lex specialis wobec ustawy o dochodach JST są art. 98 oraz art. 450 ustawy – Prawo zamówień publicznych (dalej: p.z.p.).

I tak w myśl art. 98 p.z.p. zamawiający zwraca wadium niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od dnia wystąpienia jednej z okoliczności:

1) upływu terminu związania ofertą;

2) zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego;

3) unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia, z wyjątkiem sytuacji gdy nie zostało rozstrzygnięte odwołanie na czynność unieważnienia albo nie upłynął termin do jego wniesienia.

Dodatkowo zamawiający, niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od dnia złożenia wniosku zwraca wadium wykonawcy:

1) który wycofał ofertę przed upływem terminu składania ofert;

2) którego oferta została odrzucona;

3) po wyborze najkorzystniejszej oferty, z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza;

4) po unieważnieniu postępowania, w przypadku gdy nie zostało rozstrzygnięte odwołanie na czynność unieważnienia albo nie upłynął termin do jego wniesienia.

Ponadto zamawiający zwraca wadium wniesione w pieniądzu wraz z odsetkami wynikającymi z umowy rachunku bankowego, na którym było ono przechowywane, pomniejszone o koszty prowadzenia rachunku bankowego oraz prowizji bankowej za przelew pieniędzy na rachunek bankowy wskazany przez wykonawcę.

Z kolei z art. 450 p.z.p. wynika, że zabezpieczenie może być wnoszone, według wyboru wykonawcy, w jednej lub w kilku następujących formach:

• pieniądzu;
• poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, z tym że zobowiązanie kasy jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym;
• gwarancjach bankowych;
• gwarancjach ubezpieczeniowych;
• poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Jeżeli zabezpieczenie zostało wniesione w pieniądzu, zamawiający przechowuje je na oprocentowanym rachunku bankowym. Zamawiający zwraca zabezpieczenie wniesione w pieniądzu z odsetkami wynikającymi z umowy rachunku bankowego, na którym było ono przechowywane, pomniejszone o koszt prowadzenia tego rachunku oraz prowizji bankowej za przelew pieniędzy na rachunek bankowy wykonawcy.

Stanowisko RIO

Dla oceny prawnej analizowanej sytuacji pomocne jest również wystąpienie pokontrolne Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 9 września 2024 r. (znak WK.60.15.2024). RIO uznała za nieprawidłowe gromadzenie przez gminę odsetek z tytułu wadiów i zabezpieczeń wnoszonych przez podmioty biorące udział w przetargach. „Wadia i zabezpieczenia należytego wykonania umowy wnoszone w pieniądzu na oprocentowany rachunek sum depozytowych zwracane były na rachunki bankowe kontrahentów bez należnych odsetek. Odsetki od rachunku bankowego depozytów przekazywane były na koniec każdego miesiąca na rachunek bankowy budżetu. Odsetki stanowią własność kontrahenta. W okresie objętym kontrolą, tj. czerwiec-grudzień na dochody budżetu przekazano z tytułu odsetek od sum depozytowych kwotę 1.336,57 zł”. Zdaniem RIO ta nieprawidłowość narusza art. 98 ust. 4 oraz art. 450 ust. 5 p.z.p.

Podsumowując: gmina musi zwracać odsetki od przechowywanych wadiów i zabezpieczeń należytego wykonania umowy stosownie do art. 98 ust. 4 oraz art. 450 ust. 5 p.z.p.

Przepisy p.z.p. są regulacjami szczególnymi wobec przepisów ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. ©℗