Czy rada może określić czas trwania umów najmu socjalnego lokali? [Poradnia samorządowa]

Nie, rada miasta przekroczyła swoje kompetencje i wkroczyła w uprawnienia organu wykonawczego gminy. To dysponent mienia komunalnego, którym z mocy art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym jest wójt lub osoba przez niego upoważniona, oraz najemca – jako równorzędne strony stosunku cywilnoprawnego – są władni ustalić w umowie najmu socjalnego lokalu okres jej obowiązywania. Jak wskazał wojewoda zachodniopomorski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 31 października 2024 r. (nr P-1.4131.304.2024.KN), zgodnie z art. 22 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (dalej: u.o.p.l.) umową najmu socjalnego lokalu jest umowa najmu lokalu nadającego się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 mkw., a w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego – 10 mkw., przy czym lokal ten może być o obniżonym standardzie. Wojewoda wyjaśnił, że wolą prawodawcy, wyrażoną w art. 23 ust. 1 u.o.p.l., umowę najmu socjalnego lokalu zawiera się na czas oznaczony. O tym, jaki to będzie konkretny okres, a następnie czas ewentualnego przedłużenia takiej umowy, współdecydować będą strony umowy. Jednocześnie w art. 23 ust. 3 u.o.p.l. prawodawca postanowił wprost, że umowę najmu socjalnego lokalu można po upływie oznaczonego w niej czasu przedłużyć na następny okres, jeżeli najemca nadal znajduje się w sytuacji uzasadniającej zawarcie takiej umowy.

Wskazana w pytaniu regulacja narusza nie tylko art. 23 ust. 1 i 3 u.o.p.l., lecz także zasadę swobody umów wyrażoną w art. 3531 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. ©℗

Od czego zależy wysokość opłaty za zajęcie pasa drogowego?

Nie, rada gminy przyjęła niewłaściwe kryteria ustalania stawek opłat za zajęcie pasa drogowego. Z art. 40 ust. 9 ustawy o drogach publicznych wynika, że przy ustalaniu stawek opłat za zajęcie pasa drogowego uwzględnia się:

1) kategorię drogi, której pas drogowy zostaje zajęty;

2) zajętą część drogi;

3) procentową wielkość zajmowanej szerokości jezdni;

4) rodzaj zajęcia pasa drogowego;

5) rodzaj urządzenia obcego umieszczonego w pasie drogowym.

Wojewoda wielkopolski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 28 października 2024 r. (nr NP-III.4131.1.344.2024.3) przypomniał, że powyższy katalog kryteriów, według których można różnicować wysokości stawek opłat za zajęcie pasa drogowego, ma charakter zamknięty. Niedopuszczalne jest zatem uzależnienie w uchwale wysokości tych stawek od innych, pozaustawowych czynników (por. wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 14 sierpnia 2018 r., sygn. akt III SA/Po 398/18; Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 grudnia 2020 r., sygn. akt II GSK 1000/20). ©℗

Czy rada powiatu może rozszerzyć katalog nieruchomości, które można zbyć bez przetargu?

Nie. Potwierdza to rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 25 października 2024 r. (nr PN-N.4131.179.1.2024.MW3), w którym zakwestionował on analogiczną regulację. Organ nadzoru wyjaśnił, że ustawodawca wyczerpująco uregulował wyjątki od zasady rozporządzania przetargowego. Artykuł 37 ust. 2 u.g.n. przewiduje zamknięty katalog przypadków, kiedy obligatoryjnie następuje bezprzetargowe zbywanie nieruchomości publicznych. Przepis ten przewiduje tryb bezprzetargowy zarówno ze względów podmiotowych, jak i przedmiotowych. Jednym z przypadków kwalifikowanych przedmiotowo jest zbycie nieruchomości, która ma stanowić wkład niepieniężny (aport) do spółki albo wyposażenie nowo tworzonej państwowej lub samorządowej osoby prawnej lub majątek tworzonej fundacji (art. 37 ust. 2 pkt 7 u.g.n.). Z kolei art. 37 ust. 3 i 3a u.g.n. przewiduje fakultatywne przypadki zbycia nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (dalej: JST), które przybierają postać zwolnienia z obowiązku zbycia nieruchomości w drodze przetargu. O odstąpieniu od obowiązku zbycia nieruchomości należących do JST w drodze przetargu decyduje rada (lub odpowiednio sejmik) w drodze uchwały. Wojewoda przypomniał, że zgodnie z art. 37 ust. 3 u.g.n. zwolnienie to może objąć jedynie określone kategorie podmiotów i nieruchomości, tj.:

• przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe lub na realizację urządzeń infrastruktury technicznej albo innych celów publicznych, jeżeli cele te będą realizowane przez podmiot, dla którego są to cele statutowe i którego dochody przeznacza się w całości na działalność statutową;
• zabudowanych na podstawie zezwolenia na budowę lub których zabudowa została zalegalizowana zgodnie z procedurami przewidzianymi w odrębnych przepisach, jeżeli o nabycie nieruchomości ubiega się osoba, która dzierżawi lub użytkuje nieruchomość na podstawie umowy zawartej na co najmniej 10 lat.

Zgodnie z art. 37 ust. 3a u.g.n. powyższą regulację stosuje się odpowiednio w odniesieniu do nieruchomości, w stosunku do których wygasło użytkowanie wieczyste na skutek upływu okresu ustalonego w umowie lub decyzji administracyjnej, jeżeli o nabycie nieruchomości ubiega się dotychczasowy użytkownik wieczysty nieruchomości albo jego spadkobierca. Zdaniem wojewody z art. 37 ust. 2, ust. 3 i ust. 3a u.g.n. wynika, że zwolnienie z obowiązku zbycia w drodze przetargu dotyczy wymienionych kategorii nieruchomości. Oznacza to, że zbycie nieruchomości w trybie bezprzetargowym może się odbyć wyłącznie na podstawie przesłanek określonych w tych przepisach. Wskazane w ustawie przypadki obligatoryjnego i fakultatywnego zbycia nieruchomości w trybie bezprzetargowym nie obejmują możliwości odstąpienia od zbycia w drodze przetargu ze względu na to, że nabywcą nieruchomości jest państwowa lub samorządowa osoba prawna. Jednocześnie u.g.n. nie upoważnia rady powiatu do określenia innych przypadków zbycia nieruchomości w trybie bezprzetargowym. Tymczasem we wspomnianej w pytaniu uchwale rada powiatu zwolniła z obowiązku zbycia nieruchomości w drodze przetargu, jeżeli następuje ono na rzecz państwowych lub samorządowych osób prawnych. W ten sposób rozszerzyła enumeratywny katalog nieruchomości podlegających zbyciu w drodze bezprzetargowej, co jest niedopuszczalne i stanowi istotne naruszenie prawa. ©℗

Kto decyduje o wynagrodzeniu komisji konkursowej opiniującej oferty organizacji pozarządowych?

Nie, taka regulacja wykracza poza ustawową delegację do przyjęcia programu współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi. Zgodnie z art. 5a ust. 4 pkt 11 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: u.d.p.p.) roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi zawiera w szczególności tryb powoływania i zasady działania komisji konkursowych do opiniowania ofert w otwartych konkursach ofert. Pogląd ten potwierdził wojewoda śląski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 30 października 2024 r. (nr NPII.4131.1.846.2024), w którym wskazał, że zasady uczestnictwa poszczególnych członków komisji w jej pracach (w tym m.in. rozstrzygnięcie o przysługiwaniu im z tego tytułu konkretnych uprawnień) nie mogą być uznane za tożsame z zasadami działania komisji konkursowej jako podmiotu opiniującego oferty w konkursach ofert. Uprawnienie do określenia zasad działania komisji konkursowej nie może być zatem utożsamiane z uprawnieniem do wskazania sposobu wynagradzania członków komisji czy też przyjęcia, że uczestnictwo w pracach komisji jest nieodpłatne. Ponadto zgodnie z art. 15 ust. 2b u.d.p.p. w skład komisji konkursowej powołanej przez organ jednostki samorządu terytorialnego wchodzą przedstawiciele organu wykonawczego tej jednostki. Zdaniem wojewody przepis ten przemawia za brakiem kompetencji rady gminy do określenia zasad wynagradzania członków komisji, bowiem z jego treści wynika, że organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego może wskazać jako swoich przedstawicieli podległych mu pracowników. Wynagrodzenie takich pracowników podlega odrębnemu reżimowi prawnemu – w szczególności kwestie te reguluje ustawa o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). Stosownie do brzmienia art. 7 pkt 3 u.p.s. czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec pracowników urzędu gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych będzie wykonywał wójt. W konsekwencji wynagrodzenie pracowników samorządowych podlega określonemu reżimowi prawnemu, a w stosunku do pozostałych członków komisji konkursowej brakuje podstaw do określenia przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego zasad uczestnictwa w jej pracach (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 13 maja 2015 r., sygn. akt III SA/Wr 118/15). ©℗

Jak wprowadzić wymóg użyczenia wizerunku przez stypendystę?

Nie, ta kwestia nie może być regulowana przez radę w uchwale w sprawie określenia szczegółowych warunków, trybu i wysokości stypendium dla twórców, gdyż nie jest objęta delegacją dla rady zawartą w art. 7b ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. W myśl tego przepisu organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, określą szczegółowe warunki i tryb przyznawania stypendiów osobom zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury oraz opieką nad zabytkami oraz ich wysokość, mając na uwadze wspieranie rozwoju umiejętności artystycznych oraz upowszechnianie kultury i opieki nad zabytkami. Pogląd ten potwierdza rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podkarpackiego z 30 października 2024 r. (nr P-II.4131.2.376.2024). Stwierdził on, że zawarta w uchwale regulacja – analogiczna do przytoczonej w pytaniu – nie mieści się w dyspozycji przepisu upoważniającego radę do wydania tej uchwały. Zdaniem wojewody kwestie wyrażenia zgody na udostępnienie wizerunku wnioskodawcy w przedsięwzięciach promocyjnych miasta i obowiązki wnioskodawcy w związku z przyznaniem stypendium powinny być uregulowane w umowie zawartej między stypendystą a organem wykonawczym przyznającym stypendium. ©℗