Kontrola pieców grzewczych. Na jakie przepisy się powołać? [Poradnia z klasyfikacji budżetowej]

Podstawy do prowadzenia kontroli przez gminę w zakresie spalania odpadów wynikają zasadniczo z przepisów ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Na uwagę zasługuje tu art. 379, w tym ust. 1 oraz ust. 3 i 4. Z podanych przepisów wynika, że minister właściwy do spraw klimatu, marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów. Ponadto kontrolujący, wykonując kontrolę, jest uprawniony do:

1) wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 – na pozostały teren;

2) przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych;

3) żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego;

4) żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Należy przy tym pamiętać, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, minister właściwy do spraw klimatu lub osoby przez nich upoważnione są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Sprawdzenie miejsc spalania często wymaga zlecenia przez gminę usługi zbadania zastanego popiołu lub pobrania jego próbek, czym zajmują się zewnętrzne, profesjonalne podmioty. To z kolei wiąże się ściśle z wydatkowaniem środków budżetowych, a to determinuje konieczność stosowania rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. W ramach tego aktu prawnego dla zakupu usług przewidziano m.in. specjalną podziałkę klasyfikacyjną, czyli paragraf 430 oznaczony: „Zakup usług pozostałych”. Z opisu tego paragrafu wynika, że obejmuje on „wydatki funduszu operacyjnego, którego przeznaczenie jest niejawne, oraz wydatki na zakup usług (z wyjątkiem: usług świadczonych przez osoby fizyczne, objętych paragrafami: 401 do 403, 405, 406, 408 do 410 i 417, oraz usług wymienionych w paragrafach: 426 do 429, 432 do 440, 461 do 463 i 470), a w szczególności – usługi transportowe związane z przewozem rzeczy; opłaty za usługi pocztowe i telegraficzne, usługi w zakresie utrzymania dróg, usługi reklamowe, usługi dotyczące ogłoszeń, obwieszczeń, rozprowadzania czy inne”. W każdym razie warto zauważyć, że ww. paragraf 430 będzie miał zastosowanie o tyle, o ile nie będą stosowane wymienione wyżej inne szczególne podziałki, a taką jest par. 439 „Zakup usług obejmujących wykonanie ekspertyz, analiz i opinii”. Zgodnie z opisem obejmuje on wydatki na usługi świadczone na rzecz jednostki przez przedsiębiorcę, o którym mowa w art. 4 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, z wyłączeniem ekspertyz, analiz, opinii i innych materiałów sporządzanych i opłacanych w ramach realizowanych przez jednostkę remontów i inwestycji.

W kontekście zadanego pytania pomocne jest stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 7 czerwca 2023 r. (znak WK.610.16/4/2023). Izba kontrolowała budżet jednej z gmin, która w latach 2021–2022 postanowiła zakwalifikować wydatki budżetowe dotyczące pobrania i badania odpadu, tj. popiołu i wełny mineralnej, do paragrafu 430 „Zakup usług pozostałych” zamiast do paragrafu 439 „Zakup usług obejmujących wykonanie ekspertyz, analiz i opinii”. Zdaniem izby takie działanie było niezgodne z prawem w ramach wniosku pokontrolnego nakazano jednostce, aby ww. wydatki budżetowe klasyfikować do paragrafu 439 „Zakup usług obejmujących wykonanie ekspertyz, analiz i opinii” zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu ministra finansów z 2 marca 2010 r.

Podsumowanie: Wydatki dotyczące badania popiołu pobranego z pieców grzewczych trzeba ujmować w paragrafie 439, bowiem w nim ujmuje się usługi związane z weryfikacją pobranych próbek. ©℗

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych gmina w ramach realizacji zadania własnego, jakim jest ochrona przeciwpożarowa, m.in. zapewnia – stosownie do posiadanych sił i środków – ochotniczym strażom pożarnym:

1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie;

1a) finansowanie szkoleń innych niż wskazane w art. 11 ust. 1 oraz szkoleń z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy;

2) ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków i opiekunów młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań.

Zgodnie zaś z art. 32 ust. 1 ww. ustaw koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z:

1) budżetów jednostek samorządu terytorialnego;

2) środków z budżetu państwa przekazywanych komendantowi głównemu Państwowej Straży Pożarnej;

3) wpływów instytucji ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 38 i art. 39 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej;

4) środków pochodzących od osób fizycznych i osób prawnych przekazywanych w szczególności w formie dobrowolnych składek lub darowizn;

5) środków pochodzących ze zbiórek publicznych;

6) środków własnych.

W ust. 5 postanowiono zaś, że JST mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym dodatkowe środki pieniężne również w formie dotacji. Może ona być przeznaczona w szczególności na zakup pojazdów i sprzętu specjalistycznego.

Oczywiście tego rodzaju wydatki muszą mieć odpowiednie umocowanie w przepisach dotyczących klasyfikacji budżetowej, czyli gmina, decydując się na nie, musi uwzględnić wymogi rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. W ramach tego aktu prawnego przewidziano m.in. podziałkę klasyfikacyjną, czyli paragraf 606 „Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych”. Z jego opisu wynika, że jest on dedykowany do szeroko pojętych wydatków majątkowych.

W kontekście podanej problematyki szczególnie użyteczne będzie stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 19 lipca 2024 r. (znak WK.60.4.2024). W podanym dokumencie RIO stwierdziła, że: „wydatek z tytułu dotacji celowej przekazanej z budżetu Gminy na rzecz OSP w (….) na dofinansowanie zakupu średniego samochodu ratowniczo gaśniczego w kwocie 692.670,00 zł ujęto do par.6060 „Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budżetowych”, zamiast par. 6230 „Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych”. RIO podważyła więc stosowanie paragrafu 606 do ujęcia wydatku w celu udzielenia dotacji dla jednostki ochotniczej straży pożarnej, a jednocześnie nakazała stosowanie paragrafu 623, który jest oznaczony jako „Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych”.

Podsumowanie: Wydatek na dotację celową dla jednostki straży pożarnej należy ująć w paragrafie 606, który jest dla podmiotów spoza sektora finansów publicznych. Do takiego kręgu bowiem należy m.in. straż pożarna. ©℗

Podany stan faktyczny należy identyfikować przez pryzmat zadania własnego powiatu, który ma związek z mieniem samorządowym powiatowym. W tym miejscu wypada przypomnieć, że zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie transportu zbiorowego i dróg publicznych. Ze stanu faktycznego wynika, że powiat uzyskał od gminy środki tytułem pomocy finansowej na budowę zatoki autobusowej, co wymaga ujęcia w budżecie zarówno po stronie dochodowej jak i wydatkowej. Trzeba przy tym oczywiście uwzględnić rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r.

I tak, jeśli chodzi o sferę dochodową, to istnieją podstawy do zastosowania działu 600 oznaczonego: „Transport i łączność”, rozdziału 60014 oznaczonego: „Drogi publiczne powiatowe” oraz paragrafu 630 oznaczonego: „Dotacja celowa otrzymana z tytułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych”.

Natomiast co do sfery wydatkowej to podziałki klasyfikacyjne będą odmienne rodzajowo. Wskazówkę w tym zakresie stanowi uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 24 lipca 2024 r. (nr 15/864/2024). W podanym rozstrzygnięciu nadzorczym KRIO m.in. stwierdziło, że: „stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 513, z późn. zm.) od 1 stycznia 2022 r. wydatki związane z funkcjonowaniem zarządzanych przez jednostkę samorządu terytorialnego przystanków komunikacyjnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 2778, z późn. zm.), należy klasyfikować w rozdziale 60020 – »Funkcjonowanie przystanków komunikacyjnych«.” Dodatkowo KRIO nie podważył ujęcia wydatku na podany cel w paragrafie 605. Sugerowany zaś przez RIO rozdział 60020 posiada oznaczenie: „Funkcjonowanie przystanków komunikacyjnych”. Z jego opisu wynika, że ten obejmuje dochody i wydatki z tytułu funkcjonowania zarządzanych przez jednostkę samorządu terytorialnego przystanków komunikacyjnych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 13 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym.

Podsumowanie: Po stronie dochodowej w budżecie powiatu środki otrzymane od gminy trzeba ująć w dziale 600, rozdziale 60016 i paragrafie 630. Natomiast po stronie wydatkowej należy zastosować dział 600, rozdział 60020 oraz paragraf 605. ©℗

Z kontekstu podanego zapytania należy wnioskować, że zapewne chodzi o wykonanie prac w pomieszczeniach urzędowych. Co jednak istotne, należy zauważyć, że wydatki te dotyczyły jedynie zakupu materiałów potrzebnych do wykonania tych prac, a nie zakupu towarzyszącej im usługi, gdyż prace remontowe wykonywał pracownik urzędu zatrudniony na stanowisku konserwator. Powyższe ma istotne znaczenie w kontekście wyboru klasyfikacji budżetowej, co wymaga uwzględnienia przepisów rozporządzenia ministra finansów z 2 marca 2010 r. I tak, podany w zapytaniu paragraf 427 posiada zaś oznaczenie: „Zakup usług remontowych”. Z opisu tego paragrafu wynika m.in., że obejmuje on „wydatki na zakup usług remontowych (z wyjątkiem wydatków na zakup usług świadczonych przez osoby fizyczne, objętych paragrafami: 401 do 403, 405, 406, 408 do 410, 417 i 434), w szczególności usługi obce o charakterze przemysłowym, polegające głównie na przywracaniu wartości użytkowej wyrobów przemysłowych, między innymi usługi konserwacyjne i naprawcze wyrobów przemysłowych, np. maszyn, środków transportu, urządzeń, sprzętu, czy usługi budowlano-montażowe, w zakresie remontów i konserwacji pomieszczeń i budynków, a także koszty zleconego opracowania dokumentacji oraz założeń projektowych”.

W kontekście zakresu wydatków należy uznać, że regionalna izba obrachunkowa słusznie zakwestionowała stosowanie wspomnianego paragrafu 427. Nie odpowiada on bowiem istocie zaciąganego zobowiązania. Z racji charakteru wydatku adekwatnym paragrafem będzie paragraf 421 oznaczony jako: „Zakup materiałów i wyposażenia”. Z opisu tego paragrafu wynika, że ujmuje się w nim zakup materiałów i wyposażenia związanych z utrzymaniem i funkcjonowaniem jednostek, w tym także m.in.: leków i środków opatrunkowych na wyposażenie apteczek, prasy. Nie zalicza się do tego paragrafu zakupów dóbr przekazywanych osobom fizycznym w ramach deputatów i innych świadczeń w naturze dokonywanych z wydatków osobowych oraz zakupu środków żywności.

Warto tu przytoczyć ustalenia z wystąpienia pokontrolnego Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 9 maja 2024 r. (znak WK.60.32.2023). W dokumencie tym czytamy, że izba stwierdziła nieprawidłowość polegającą na tym, że: „wydatki w kwocie co najmniej 4.136,74 zł tytułem zakupionych przez Urząd materiałów (farba, wałek, kolanka, pędzle, wiertła, zaklasyfikowano w § 4270 »Zakup usług remontowych«, zamiast w § 4210 »Zakup materiałów i wyposażenia«.”

Podsumowanie: Wydatek na zakup rzeczy niezbędnych do przeprowadzenia remontu w postaci farby i urządzeń należy ująć w paragrafie 421, a nie w paragrafie 427. ©℗