Przyznanie rekompensaty dla strażaka OSP bez udziału gminy

To mało jeszcze znany skutek wejścia w życie rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 5 września 2024 r. w sprawie przyznawania rekompensaty pieniężnej oraz wyrównania do wysokości rekompensaty wypłacanej strażakowi ratownikowi ochotniczej straży pożarnej (dalej: nowe rozporządzenie). Reguluje ono zasady przyznawania specjalnego świadczenia dla strażaka ratownika OSP, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku w związku z działaniem ratowniczym, akcją ratowniczą, szkoleniem lub ćwiczeniami. Dodajmy, że samo świadczenie nie jest nowością – nowe rozporządzenie zastąpiło rozporządzenie o bliźniaczej nazwie z 1 lutego 2022 r. (dalej: stare rozporządzenie).

Podstawa zmian

Jak wyjaśnił resort w uzasadnieniu do projektu, wprowadzenie nowych przepisów wykonawczych wynikało głównie z konieczności dostosowania ich do zmian wprowadzonych przez ustawę z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja). Nowelizacja, która weszła w życie 8 października ub.r., nieznacznie zmodyfikowała przepisy dotyczące rekompensaty dla strażaków OSP. Mianowicie ustawodawca w art. 14 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (dalej: ustawa o OSP) doprecyzował, że prawo do niej przysługuje strażakowi ratownikowi OSP wyłącznie wtedy, jeśli zdarzenie, podczas którego doszło do wypadku, było „zaewidencjonowane w Systemie Wspomagania Decyzji Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 14g ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej” (dalej: u.o.p.).

Nowy skład zespołu

Jednak okazuje się, że w samym nowym rozporządzeniu jest jeszcze jedna ważna zmiana, o której uzasadnienie do projektu nie wspomina, a która wpłynie na możliwość ewentualnego udziału gmin w pracach przy przyznawaniu prawa do rekompensaty. Dotyczy ona składu zespołu, który powołuje właściwy komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, po otrzymaniu wniosku w sprawie przyznania rekompensaty. Zespół ten składa się z co najmniej trzech osób i jego zadaniem jest ustalenie, czy przysługuje prawo do tego świadczenia. I tak do tej pory z przepisu zawartego w par. 3 starego rozporządzenia wynikało, że w skład zespołu fakultatywnie mogli wchodzić:

• wyznaczony przez wójta (prezydenta, burmistrza miasta) pracownik urzędu właściwego dla siedziby ochotniczej straży pożarnej, której członkiem jest strażak ratownik OSP składający wniosek o ustalenie prawa do rekompensaty albo wyrównania lub
• komendant powiatowy (miejski) PSP właściwy dla siedziby ochotniczej straży pożarnej, której członkiem jest strażak ratownik OSP składający wniosek o ustalenie prawa do rekompensaty albo wyrównania, lub
• wyznaczony przez niego strażak PSP.

W nowym rozporządzeniu wykreślono powyższe regulacje dotyczące fakultatywnych członków zespołu. Przeniesiono natomiast bez zmian regulację dotyczącą obligatoryjnego składu, zgodnie z którą w skład zespołu wchodzą „pracownicy lub strażacy Państwowej Straży Pożarnej zatrudnieni w komendzie wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej, w tym właściwi w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy” (par. 2 nowego rozporządzenia).

A zatem od 8 września br. nie ma już mowy, by do zespołu mógł wejść pracownik urzędu wyznaczony przez wójta albo komendant powiatowy PSP lub wyznaczony przez niego strażak PSP.

►Kiedy strażakowi ochotnikowi przysługuje rekompensata?

Jest to specjalne świadczenie, które jest wypłacane strażakowi ratownikowi OSP, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku w związku z:

• działaniem ratowniczym;
• akcją ratowniczą;
• szkoleniem lub ćwiczeniem.

Przysługuje ono pod warunkiem, że powyższe działania, akcje lub szkolenia zostały zaewidencjonowane w Systemie Wspomagania Decyzji Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w art. 14g ust. 1 u.o.p. Dla przypomnienia, chodzi tu o system teleinformatyczny wspierający:

1) wykonywanie zadań krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego przez jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej;

2) przyjmowanie zgłoszeń alarmowych z centrów powiadamiania ratunkowego, o których mowa w ustawie o systemie powiadamiania ratunkowego (…).

►Do kogo trzeba złożyć wniosek o przyznanie rekompensaty?

W celu przyznania rekompensaty (albo przyznania wyrównania do wysokości rekompensaty) strażak-ratownik OSP przedkłada dokumenty potwierdzające zaistnienie zdarzenia wraz z wnioskiem. Najnowszy wzór wniosku określa załącznik do nowego rozporządzenia. Z jego konstrukcji wynika, że wniosek jest składany do komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej za pośrednictwem komendanta powiatowego (lub odpowiednio: miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej. Zatem fizycznie wniosek trzeba zanieść lub wysłać do podstawowej placówki PSP, a nie bezpośrednio do komendanta wojewódzkiego PSP.

►Kto wypłaca rekompensatę? Czy gmina, która utrzymuje OSP, partycypuje w tych kosztach?

Ustawa o OSP precyzuje, że rekompensatę przysługującą strażakowi ratownikowi OSP ustala i wypłaca właściwy komendant wojewódzki PSP. Co zatem istotne – gmina nie ponosi więc kosztów wypłaty tego świadczenia. Warto jednak dodać, że rzeczywiście to gmina utrzymuje w głównej mierze funkcjonowanie OSP na swoim terenie, co wynika z art. 10 ust. 1 ustawy o OSP. Przypomnijmy, że z tej regulacji wynika m.in., że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina stosownie do posiadanych sił i środków zapewnia ochotniczym strażom pożarnym:

• obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie, w tym umundurowanie wyjściowe, i środki łączności oraz ich utrzymanie;
• finansowanie szkoleń innych niż wskazane w art. 11 ust. 1 (chodzi tu o szkolenia, w tym szkolenia specjalistyczne strażaków ratowników OSP oraz kandydatów na strażaków ratowników OSP, które prowadzi nieodpłatnie PSP na podstawie programów opracowywanych przez komendanta głównego PSP) oraz szkoleń z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy;
• ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków i opiekunów młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;
• badania lekarskie strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;
• badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych.

►Od czego zależy wysokość rekompensaty?

Ustawa o ochotniczych strażach pożarnych określa, że rekompensata przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie art. 2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Zatem w praktyce wysokość rekompensaty zależy od liczby dni niezdolności do pracy spowodowanej uszczerbkiem na zdrowiu wskutek wypadku. Aktualnie za dzień takiej niezdolności przysługuje ok. 143 zł.

►Jakie kroki może podjąć strażak ochotnik, gdy sprawa dotycząca złożonego przez niego wniosku przeciąga się lub rozstrzygnięcie jest dla niego niekorzystne?

Z rozporządzenia wynika, że ustalenie prawa do rekompensaty albo wyrównania albo odmowa następuje w formie protokołu. Co istotne, strażak ratownik OSP może w terminie 30 dni od dnia doręczenia protokołu wystąpić do właściwego podmiotu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy właściwy podmiot:

1) utrzymuje w mocy rozstrzygnięcie zawarte w protokole;

2) zmienia rozstrzygnięcie zawarte w protokole, z tym że nie może ono być mniej korzystne dla strażaka ratownika OSP.

Przepisy nie rozstrzygają jednak, czy po kolejnej odmowie ustalenia rekompensaty przysługuje np. skarga do sądu. Wydaje się, że taka możliwość istnieje, do czego uprawniają przepisy ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.). Z art. 3 p.p.s.a. wynika m.in., że kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na inne niż określone w pkt 1–3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, z wyłączeniem aktów lub czynności podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572).

►Do kogo strażak może wystąpić, jeśli stwierdzi, że nieprawidłowo została naliczona wysokość rekompensaty?

Formą „odwołania” jest wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. W tym trybie można również kwestionować wadliwe naliczenie wysokości rekompensaty. Docelowym adresatem wniosku jest komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, ale wniosek jest składa się za pośrednictwem do komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej.

►Co powinno znaleźć się w protokole sporządzonym przez specjalny zespół rozpatrujący wniosek o przyznanie rekompensaty i kto go podpisuje?

Elementy protokołu określają przepisy rozporządzenia. Z ich treści wynika m.in., że protokół zawiera:

1) imię i nazwisko strażaka ratownika OSP;

2) nazwę i adres jednostki ochotniczej straży pożarnej, której członkiem jest strażak ratownik OSP;

3) datę i miejsce wypadku;

4) opis okoliczności i przyczyn wypadku ustalonych w protokole powypadkowym oraz dokumenty i meldunki sporządzone w związku z działaniem ratowniczym, akcją ratowniczą, szkoleniem lub ćwiczeniem zewidencjonowanymi w Systemie Wspomagania Decyzji Państwowej Straży Pożarnej;

5) rozstrzygnięcie w zakresie ustalenia prawa do rekompensaty albo wyrównania oraz określenie ich wysokości;

6) uzasadnienie w przypadku odmowy ustalenia prawa do rekompensaty albo wyrównania;

7) podpisy członków zespołu.

Ponadto protokół jest zatwierdzany przez właściwy podmiot. Protokół, do którego dołącza się całość materiałów zebranych w toku postępowania, sporządza się w trzech egzemplarzach. Jeden egzemplarz protokołu doręcza się strażakowi ratownikowi OSP za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. ©℗