Oficyna Kultury w gminie Nadarzyn. Pomysł na nowatorską rewitalizację

Oficyna Kultury – tak gmina Nadarzyn nazwała utworzone pod koniec 2022 r. nowe miejsce na kulturalnej mapie gminy, działające w ramach Nadarzyńskiego Ośrodka Kultury. Filia domu kultury ulokowała się w wyremontowanych pomieszczeniach zachodniej oficyny pałacu w Młochowie, która jest częścią zabytkowego, klasycystycznego zespołu pałacowo-parkowego z XIX w. W skład zespołu wchodzą: pałac, dwie oficyny symetrycznie usytuowane po bokach dziedzińca, oranżeria i park krajobrazowy w stylu angielskim.

Jak to się zaczęło

Obiekt, liczący ponad 200 lat, w ostatnich latach dzięki inwestycjom gminy odzyskuje dawną świetność. Jak opowiada Dorota Sobolewska, kierownik referatu promocji i rozwoju gminy w Urzędzie Gminy Nadarzyn, samorząd przejął zespół parkowo-pałacowy na początku obecnego wieku od Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. – Remont oficyny był kolejnym już krokiem w ramach rewitalizacji zespołu pałacowego. Gmina wcześniej przeprowadziła m.in. rewitalizację parku – opowiada Dorota Sobolewska. W przyszłości planowane są prace w pałacu. – Obecnie poszukujemy kogoś, kto zainwestuje w jego renowację, ale tak, by wnętrza były dostępne dla zwiedzających – dodaje.

Pałac to wyjątkowy obiekt, uznawany jest za perłę architektury klasycystycznej i modelowy przykład XIX-wiecznej siedziby ziemiańskiej na Mazowszu. Zaprojektował go Jakub Kubicki – czołowy architekt okresu klasycyzmu, który warszawiakom zakochanym w swoim mieście znany jest m.in. jako projektant Belwederu i Arkad Kubickiego na Zamku Królewskim w Warszawie. Zespół pałacowo-parkowy w Młochowie zaraz po II wojnie światowej został zdewastowany, ale w 1947 r. rozpoczęto jego odbudowę, a w 1962 r. wpisany został do rejestru zabytków.

Ze wsparcia UE

Na rewitalizację obiektu oficyny gmina zdobyła prawie 1 mln zł dotacji ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014‒2020 w ramach projektu: „Wzrost regionalnego potencjału turystycznego poprzez ochronę obiektów zabytkowych”.

Remont trwał osiem miesięcy. W ramach modernizacji gmina m.in. przeprowadziła renowację drewnianych stropów, osuszyła i zaimpregnowała zawilgocone ściany, wzmocniła fundamenty, wyremontowała więźbę dachową, pokryła dach blachą, odnowiła elewację, a drzwi i okna wymieniła na nowe o podwyższonych parametrach termicznych. Ponadto zagospodarowała teren wokół oficyny – m.in. powstał nowy podjazd, posadzono nową roślinność. Dodatkowo powstała nowa klatka schodowa o konstrukcji żelbetowej spełniająca wymogi ewakuacji z obiektu użyteczności publicznej. Zamontowano windę, dzięki której budynek stał się dostępny dla osób niepełnosprawnych.

Wnętrza dostosowano tak, by pełniły różne funkcje społeczno-kulturalne. Uroczyste otwarcie oficyny odbyło się 7 grudnia 2022 r.

Udane połączenie

Kapituła konkursu Perły Samorządu doceniła, że rewitalizacja była czymś więcej niż tylko remontem budynku. – Nie ograniczono się jedynie do prac infrastrukturalnych (remonty, modernizacje), ale zadbano o to, aby obiekty służyły społeczności. Dziś miejsce tętni życiem, pełniąc różnorodne funkcje na rzecz mieszkańców – podkreślają Monika Gocłowska i Julia Otwinowska z PwC Polska, które jest partnerem merytorycznym konkursu Perły Samorządu. W pałacu organizowane są wydarzenia kulturalne, społeczne, edukacyjne, w tym koncerty plenerowe, wystawy, wykłady, dyskusje o sztuce, gry terenowe czy zajęcia dla dzieci.

– W Oficynie Kultury stanął fortepian, który może być obecnie wykorzystywany podczas imprez dla mieszkańców gminy i przez szkołę muzyczną, która urządza koncerty swoich uczniów. Organizowane są wystawy, wykłady, zajęcia dla dzieci – dodaje Dorota Sobolewska.

Swoje miejsce mają tutaj również seniorzy, z obiektu korzysta m.in. Koło Gospodyń Wiejskich Młochowianki (w tym z urządzonych tu pomieszczeń kuchenno-gastronomicznych) i lokalny Klub Seniora.

Odnowiona oficyna i sąsiadujący z nią zabytkowy park są chętnie odwiedzane przez mieszkańców i turystów. Codziennie po urokliwych alejkach spacerują rodzice z dziećmi, korzystają z placu zabaw, a siłownia plenerowa przyciąga zwolenników aktywnego wypoczynku. Szczególną popularnością wśród najmłodszych cieszą się multimedialne pokazy fontann, które odbywają się w sezonie letnim.

– To miejsce umożliwia realizację ważnych zadań gminy z zakresu przeciwdziałania wykluczeniu, wspierania rozwoju mieszkańców, polityki senioralnej, edukacyjnej oraz promocji gminy – dodają przedstawicielki PwC. ©℗

opinia

Modelowe rozwiązanie w nurcie New European Bauhaus

Hasło „rewitalizacja” zyskało w Polsce popularność dzięki dużej dostępności funduszy europejskich przeznaczonych na ten cel, szczególnie w ramach perspektywy finansowej 2014‒2020. W 2015 r. przyjęto ustawę o rewitalizacji, której celem było wsparcie podmiotów, najczęściej gmin, w planowaniu i realizacji działań rewitalizacyjnych (chodzi o ustawę z 9 października 2015 r. o rewitalizacji, t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 278 – red.). Oficyna Kultury, podobnie jak wiele projektów rewitalizacyjnych, powstała dzięki pomocy z funduszy Unii Europejskiej.

Dobrze przeprowadzona rewitalizacja nie powinna być ograniczona jedynie do prac infrastrukturalnych (remonty, modernizacje). Rewitalizacja musi być działaniem kompleksowym, obejmującym przestrzeń, społeczność, kulturę, a nawet gospodarkę. Przykładem takiego podejścia jest utworzenie Oficyny Kultury w Nadarzynie. To miejsce umożliwia realizację ważnych zadań gminy z zakresu przeciwdziałania wykluczeniu, wspierania rozwoju mieszkańców, polityki senioralnej, edukacyjnej oraz promocji gminy.

Fundusze europejskie od lat wspierają realizację ważnych celów, jednak ich wydatkowanie musi być zgodne z określonymi zasadami. Relatywnie nowym trendem w Polityce Spójności jest stosowanie reguł New European Bauhaus. Jest to inicjatywa Komisji Europejskiej, rozpoczęta w 2021 r., której celem jest finansowanie rozwiązań łączących trzy porządki: zrównoważony rozwój, inkluzywność i estetykę. Choć projekt Oficyny Kultury rozpoczął się wcześniej niż inicjatywa KE, to doskonale wpisuje się w nurt New European Bauhaus. Kompleksowe podejście gminy, uwzględniające różne aspekty procesu rewitalizacji, zwróciło uwagę członków Kapituły. Fakt, że projekt został zrealizowany przez gminę wiejską, ostatecznie zadecydował o przyznaniu wyróżnienia. ©℗

opinia

Udało się znaleźć nowe funkcje dla zabytkowego obiektu

Dziedzictwo kulturowe, szczególne materialne, jest wizytówką i chlubą, ale i wyzwaniem dla wielu samorządów (szczególnie mniejszych). Wynika to z tego, że koszty remontów obiektów zabytkowych są bardzo wysokie, a ponadto nie zawsze udaje się znaleźć nowe funkcje społeczne dla zrewitalizowanych obiektów.

Na szczęście nie brakuje dobrych przykładów, a takim z pewnością jest Oficyna Kultury w gminie Nadarzyn. Co należy uznać za inspirujące i ciekawe w Oficynie Kultury?

Po pierwsza samą nazwę – z jednej strony wskazuje ona na historyczną funkcję obiektu (oficyny przypałacowej), z drugiej zaś strony na współczesne funkcje, jakie ten obiekt pełni dla społeczności lokalnej, a jest to placówka Nadarzyńskiego Ośrodka Kultury.

Po drugie w obiekcie tym jest miejsce na różne aktywności – dlatego w Oficynie Kultury ma siedzibę Koło Gospodyń Wiejskich Młochowianki mające m.in. do dyspozycji pomieszczenia kuchenno-gastronomiczne. Rozwija się tam także działalność kulturalna związana m.in. z występami uczniów ze Szkoły Muzycznej w Nadarzynie oraz koncertami fortepianowymi, a także spotkaniami z ciekawymi ludźmi, wystawami i wernisażami.

Po trzecie Oficyna Kultury ma ofertę dla różnych pokoleń – są tu zajęcia dla najmłodszych (m.in. w czasie wakacji), ale jest też oferta dla starszych – działa tu Klub Seniora.

Dla samorządów to z pewnością ciekawy przykład renowacji i jednocześnie inspiracja, jakie funkcje społeczne wprowadzać do obiektów zabytkowych (które coraz częściej są rewitalizowane) i jak nawiązywać do ich historycznej przeszłości, dając impuls szczególnie młodym mieszkańcom, żeby zainteresowali się np. tym, skąd taka nazwa dla domu kultury. ©℗