Środków z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu nie można przeznaczyć na remont w szkole

Dyrektor szkoły podstawowej wystąpił do wójta z prośbą o zakup materiałów na pilny remont. Wójt wstępnie się zgodził, ale może na to przeznaczyć tylko środki z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Czy można skorzystać z tych środków w sytuacji, gdy uczniowie szkoły pochodzą z rodzin wspieranych w ramach gminnego programu rozwiązywania problemów alkoholowych? Czy nie ma ryzyka naruszenia dyscypliny finansów publicznych?

Analizę pytania należy przeprowadzić z uwzględnieniem regulacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z art. 182 tej ustawy dochody m.in. z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowychsą wykorzystywane na realizację:

1) gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii,

2) zadań realizowanych przez placówkę wsparcia dziennego, w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii ‒ i nie mogą być przeznaczone na inne cele.

Gminny program

Przepis ten wyznacza legalne granice wydatkowania środków pochodzących z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Punkt 1 nawiązuje do gminnego programu rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Realizacja tych zadań jest prowadzona w postaci uchwalonego przez radę gminy gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, który stanowi część strategii rozwiązywania problemów społecznych i uwzględnia cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, określone w Narodowym Programie Zdrowia. Elementem gminnego programu mogą być również zadania związane z przeciwdziałaniem uzależnieniom behawioralnym. Gminny program jest realizowany przez ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub inną jednostkę wskazaną w tym programie.

W kontekście podanego stanu faktycznego szczególnie pomocne będzie stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z 27 kwietnia 2022 r. (znak WK.60.36.2021).

Zdaniem RIO

RIO stwierdziła nieprawidłowość w następującym zakresie: „W 2020 r. dochody z opłat za wydane zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych w łącznej kwocie 13 429,90 zł wykorzystano na cele niezwiązane z realizacją Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, ustalonego uchwałą Nr XVIII/132/2020 Rady Gminy z dnia 19 lutego 2020 r., tj. dokonano zakupu: − materiałów remontowo-budowlanych z przeznaczeniem dla szkoły w (…) na kwotę 3137,57 zł (faktura nr 939 z dnia 16.12.2020 r.)”.

RIO podkreśliła, że narusza to art. 182 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w związku z art. 44 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Z tego ostatniego przepisu wynika, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.

Czyn ze stanu faktycznego analizowanego przez RIO może być kwalifikowany jako naruszający dyscyplinę finansów publicznych, a ściślej rzecz ujmując, art. 11 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Z tego przepisu wynika, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków.

Finalnie za wydatkowanie środków z opłat na podane cele remontowe może odpowiadać kierownik jednostki (czyli w przypadku gminy – wójt), który co do zasady dokonuje dyspozycji środkami finansowymi poprzez złożenie podpisu zatwierdzającego dany wydatek. Potwierdza to art. 53 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, w myśl którego kierownik jednostki sektora finansów publicznych, zwany kierownikiem jednostki, jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki (z zastrzeżeniem odpowiedzialności kierownika jednostki obsługującej).

W podanym stanie faktycznym wójt gminy nie powinien zgodzić się na sfinansowanie remontu w szkole podstawowej ze środków pochodzących z opłat za wydane zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Okoliczność, że dzieci objęte wsparciem ‒ w ramach gminnego programu rozwiązywania problemów alkoholowych ‒ uczęszczają do tej placówki, nie może również sankcjonować tych wydatków. ©℗