Przedłużenie zasad legalnego pobytu dla obywateli Ukrainy do 30 września 2025 r., wygaszenie świadczenia 40 zł na ich zakwaterowanie i wyżywienie, uzależnienie świadczeń 800 plus i dobry start od realizacji obowiązku szkolnego, wprowadzenie asystenta międzykulturowego do szkół – te i inne zmiany wprowadza ustawa z 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 854; dalej: nowelizacja). Wiele z tych zmian wpłynie na obowiązki gmin i powiatów oraz na zadania prowadzonych przez nie szkół i innych jednostek budżetowych. Nowelizacja zasadniczo wejdzie w życie 1 lipca 2024 r., część przepisów zacznie obowiązywać w innych terminach. Opisujemy najważniejsze zmiany, z którymi powinni zapoznać się wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast i starostowie.

1. przedłużenie pobytu

Wydłużono okres specjalnego traktowania obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi na terytorium swojego kraju. W związku z tym ich pobyt będzie legalny do 30 września 2025 r. (zmieniony art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa; t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 167; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 854; dalej: ustawa o pomocy). Związany z tą zmianą jest dłuższy dostęp do m.in. świadczeń zdrowotnych, rodzinnych, socjalnych czy wypłacanych przez ZUS. Przypomnijmy, że obecnie obowiązujący termin, w którym pobyt uchodźców z Ukrainy jest uznawany za legalny, kończy się 30 czerwca 2024 r.

2. zmiany w kręgu osób objętych ustawą

Ustawodawca poszerzył krąg osób objętych przepisami ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy o dwie kategorie cudzoziemców, a mianowicie o nieposiadające obywatelstwa ukraińskiego:

  • małoletnie dzieci obywateli Ukrainy oraz
  • małoletnie dzieci małżonków obywateli Ukrainy (zmiana w art. 1 ust. 2 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy).

Jednocześnie wyłączył spod działania regulacji ustawy dzieci urodzone na terytorium RP, jeżeli ich ojcem jest obywatel polski albo obywatel innego niż RP państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

3. pesel nieco inaczej

Uchodźcy przybywający na terytorium RP od 1 lipca br. będą musieli składać wnioski o numer PESEL ze statusem UKR niezwłocznie po przybyciu na terytorium RP (zmieniony art. 4 ust. 2 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Obecnie obowiązujący przepis wymaga, by zrobić to w terminie 30 dni od przybycia na terytorium RP. Jak wynika z uzasadnienia, zmiana ta ma uszczelnić system prawny przed nadużyciami. Jednocześnie w uzasadnieniu ustawodawca przyznał, że nowy przepis ma jedynie charakter instrukcyjny i nie nakłada żadnych sankcji na obywateli Ukrainy, którzy nie złożą takiego wniosku.

Przy okazji obniżono z 12 do 6 lat granicę wieku małoletnich, od których nie wymaga się osobistego stawiennictwa w urzędzie gminy, aby złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL ze statusem UKR (art. 4 ust. 3a ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Ta ostatnia zmiana wejdzie w życie od 1 września br.

4. koniec świadczenia na zakwaterowanie

Od 1 lipca br. zostanie też uchylony art. 13 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, który umożliwia wypłatę świadczenia pieniężnego w wysokości 40 zł za dobę dla osób, które zapewniły uchodźcom zakwaterowanie i wyżywienie w swoich domach. Wypłatą świadczeń zajmowały się dotąd gminy. Środki na to dostawały od wojewody.

Likwidację świadczenia na zakwaterowanie i wyżywienie uzasadniono tym, że miało ono charakter nadzwyczajny i z czasem utraciło pierwotnie znaczenie. Miało bowiem rekompensować koszty, jakie ponosili polscy obywatele, którzy przyjmowali uchodźców wojennych z Ukrainy w swoich domach, zapewniali im nocleg i wyżywienie w pierwszym, najtrudniejszym okresie, gdy podmiotom publicznym było trudno w krótkim czasie przygotować i wprowadzić w życie opiekę instytucjonalną. Świadczenie jest przyznawane na 120 dni, przy czym w uzasadnionych przypadkach jego wypłata może być przedłużana.

Na mocy przepisu przejściowego (art. 13 ust. 2 nowelizacji) wniosek o świadczenie pieniężne składa się w terminie miesiąca od ostatniego dnia okresu objętego wnioskiem, ale nie później niż do 31 lipca 2024 r.

5. mniej świadczeń od wojewody

Od 1 lipca mniejszy też będzie zakres innych usług, jakie wojewoda może zapewnić obywatelom Ukrainy. Między innymi w katalogu przysługujących świadczeń finansowanych przez wojewodę nie będzie:

  • przejazdów środkami transportu publicznego,
  • środków czystości i higieny osobistej,
  • organizacji miejsc udzielania doraźnej pomocy medycznej.

Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że obowiązujące przepisy mogły prowadzić do nadużyć poprzez kwalifikowanie jako zwolnionych z opłat z powodu trudnej sytuacji życiowej takich osób, które pomocy nie potrzebowały.

Ponadto uchylono art. 5 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, na podstawie którego organ gminy mógł zapewnić obywatelowi tego kraju nieodpłatne wykonanie fotografii do wniosku o nadanie numeru PESEL.

Na podstawie zmienionego art. 12 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy wojewoda będzie mógł:

1) zapewnić zakwaterowanie zbiorowe, za które uznaje się zakwaterowanie w obiekcie, w którym przebywa co najmniej 10 osób lub w obiektach będących własnością lub przedmiotem trwałego zarządu jednostek sektora finansów publicznych, i całodzienne wyżywienie zbiorowe,

2) prowadzić punkty recepcyjne,

3) zapewnić transport związany z zakwaterowaniem lub opieką medyczną,

4) podjąć innych działań niezbędnych do realizacji pomocy (po uzyskaniu zgody właściwego ministra).

6. doprecyzowanie przepisów o funduszu pomocy

Od 1 lipca br. będą też obowiązywały nowe przepisy, które regulują zasady działania Funduszu Pomocy. Przypomnijmy: jest to specjalny fundusz utworzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego, który finansuje lub dofinansowuje zadania na rzecz pomocy Ukrainie, w szczególności obywatelom tego kraju na terytorium RP. Zmiany mają m.in. wyeliminować zgłaszane wątpliwości dotyczące trybu dochodzenia zwrotu środków przekazanych z tego funduszu, które zostały wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości. I tak m.in. w myśl dodanego ust. 11 do art. 14 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy wynika, że środki finansowe niewykorzystane do 30 listopada 2025 r. mają być zwrócone do funduszu do 31 grudnia 2025 r. Dodatkowo, zgodnie z ust. 34 dodanym do art. 14 zwrot środków pochodzących z funduszu powinien nastąpić odpowiednio w przypadku:

1) środków niewykorzystanych – w terminie 15 dni od dnia określonego na wykonanie zadania,

2) pobranych nienależnie, pobranych w nadmiernej wysokości, wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem – w terminie 15 dni od dnia stwierdzenia tych okoliczności.

W pierwszej instancji decyzje w sprawie zwrotu środków niewykorzystanych, pobranych nienależnie, pobranych w nadmiernej wysokości lub wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem wydają: właściwy wojewoda w zakresie realizowanych przez niego zadań albo dysponent części budżetowej, albo minister spraw wewnętrznych (tak stanowi dodany w art. 14 ust. 35 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Określono też procedurę odwoławczą. Zgodnie z art. 14 ust. 36 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy organem odwoławczym od decyzji w sprawie zwrotu środków wydanych przez wojewodę jest właściwy minister albo dysponent części budżetowej.

7. krótszy termin na powiadomienie PUP

Uszczelniono przepisy, które mają chronić pracowników z Ukrainy na rynku pracy. Między innymi z 14 do 7 dni skrócono termin, jaki pracodawca zatrudniający obywatela Ukrainy ma na przesłanie wymaganego powiadomienia do powiatowego urzędu pracy. Przesłanie takiego powiadomienia jest jednym z warunków, które trzeba spełnić, aby praca w Polsce uchodźcy była uznana za legalną.

W myśl zmienionego art. 22 ust. 1 ustawy o pomocy, obywatel Ukrainy będzie mógł wykonywać pracę na terytorium RP, jeżeli spełnione będą łącznie następujące warunki:

1) przebywa legalnie na terytorium RP lub jego pobyt uznaje się za legalny,

2) podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi, w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowy urząd pracy (właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu) o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi,

3) wymiar czasu pracy nie jest niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin nie jest mniejsza niż wskazana w powiadomieniu,

4) wynagrodzenie nie jest niższej niż określone w powiadomieniu lub ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonej w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy,

5) wynagrodzenie spełnia wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu – w przypadkach gdy przepisy te mają zastosowanie.

Ponadto w przepisach pojawił się wymóg złożenia kolejnego powiadomienia do powiatowego urzędu pracy o zatrudnieniu obywatela Ukrainy przez podmiot powierzający wykonanie pracy m.in. w przypadku gdy:

  • zmienił się rodzaj umowy pomiędzy tym podmiotem a obywatelem Ukrainy lub
  • zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub
  • zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określone w powiadomieniu (dodany w art. 22 ust. 2 ustawy o pomocy).

Wprowadzono też przepis, który pozwala powiatowemu urzędowi pracy przetwarzać dane osobowe związane z tymi powiadomieniami (art. 22 ust. 10 ustawy o pomocy).

8. nadzór powiatu nad pieczą zastępczą

Nowo dodany art. 251 ustawy o pomocy ustanawia zasady nadzoru nad dziećmi ukraińskimi wymagającymi pieczy zastępczej. Zadanie ma być realizowane od 1 lipca br. przez samorząd powiatowy, zaś finansowane będzie z budżetu centralnego jako zadanie zlecone.

W art. 251 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy postanowiono, że dziecko z ukraińskiej instytucjonalnej pieczy zastępczej jest reprezentowane przez opiekuna ustanowionego przez władze ukraińskie, on też ma pieczę nad dzieckiem i jego majątkiem. Z kolei nadzór nad realizacją powyższych praw i obowiązków opiekuna ma sprawować właśnie powiatowe centrum pomocy rodzinie, właściwe ze względu na miejsce pobytu dziecka z ukraińskiej instytucjonalnej pieczy zastępczej (art. 251 ust. 2 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Dodatkowo nowe przepisy stanowią, że powiatowe centrum pomocy rodzinie sprawuje nadzór nad osobami zatrudnionymi w instytucjach ukraińskiej pieczy zastępczej, które przybyły do RP w ramach zorganizowanej ewakuacji tych instytucji i sprawują opiekę nad dziećmi na terytorium naszego kraju. Nadzór ten obejmuje w szczególności kontrolę, czy zapewniają oni dzieciom odpowiednie warunki opieki i wychowania.

W myśl art. 251 ust. 4 ustawy o pomocy do sprawowania omawianej kontroli dyrektor powiatowego centrum pomocy rodzinie może upoważnić, w formie pisemnej, pracownika centrum.

Powiaty powinny ponadto zwrócić uwagę, że nowe przepisy od 1 lipca br. przyznają dzieciom oraz osobom z ukraińskiej instytucjonalnej pieczy zastępczej:

► prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego – w trybie i na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 945; patrz: nowy art. 251 ust. 5 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy);

► pomoc psychologiczną – ma być udzielana przez powiat (dodany art. 251 ust. 6 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy).

Ponadto powiat powinien zapewnić opiekunowi dzieci z pieczy zastępczej pomoc organizacyjną „w zakresie zadań związanych z wykonywaniem jego obowiązków” (dodany art. 251 ust. 7 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy – red.). Jak wskazano, pomoc ta ma polegać „w szczególności na zapewnieniu pomocy wolontariuszy, tłumaczy lub pomocy przy załatwianiu spraw urzędowych”.

To nie wszystko. Obowiązkiem powiatu będzie również zatrudnienie dodatkowych osób do sprawowania opieki w instytucjach ukraińskiej pieczy zastępczej, które znalazły się na terenie RP w ramach zorganizowanej ewakuacji tych instytucji. Taki obowiązek powstanie w przypadku, gdy okaże się, że na jedną osobę sprawującą opiekę w tych instytucjach przypada więcej niż 14 podopiecznych. Tych dodatkowych opiekunów kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie ma zatrudniać „na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, realizowanych w wymiarze co najmniej 40 godzin w tygodniu”. W nowo dodanym art. 251 ust. 9 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy postanowiono ponadto, że powiat może zlecić również zatrudnienie wspomnianej wyżej osoby „do pomocy organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność w zakresie wspierania rodziny, pieczy zastępczej lub pomocy społecznej lub osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej lub pomocy społecznej”.

9. świadczenia wychowawcze pod warunkiem

Istotna zmiana dotyczy wypłaty świadczeń wychowawczych oraz świadczenia dobry start. Ich przyznanie i wypłatę uzależniono od tego, czy dziecko realizuje odpowiednio obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny albo obowiązek nauki zgodnie z polskim systemem oświatowym. Przy czym warunek nie będzie dotyczyć tych dzieci, które nie realizują omawianego obowiązku ze względu na wiek albo odroczenie. Co jednak istotne, nowe przepisy dotyczące ww. świadczeń zaczną obowiązywać odpowiednio od okresu świadczeniowego rozpoczynającego się 1 czerwca 2025 r. oraz od roku szkolnego 2025/2026.

Nowo dodane przepisy wprowadzają też mechanizm umożliwiający wstrzymanie świadczeń – stanie się tak w sytuacji, jeśli urzędnicy w systemie informacji oświatowej nie znajdą potwierdzenia, że dziecko realizuje obowiązek nauki (nowo dodany ust. 3ba w art. 26 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy).

10. koniec świadczenia na zagospodarowanie

Od 1 lipca br. zostanie wygaszony art. 31 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, który pozwalał uzyskać uchodźcom z tego państwa jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł na osobę, które co do zasady było przeznaczone na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe (dodatek na zagospodarowanie). Zatem gminy nie będą już wypłacać powyższych świadczeń. Ustawodawca w uzasadnieniu wskazał, że ten mechanizm pomocy utracił swój pierwotny charakter. Świadczenie to w pierwotnym zamyśle miało bowiem służyć jako szybka pomoc dla uchodźców, którzy uciekali ze swoich miejsc zamieszkania w związku z rozszerzaniem się w pierwszych dniach wojny strefy działań wojennych w Ukrainie. Jednocześnie przepis przejściowy (dodany w art. 20 nowelizacji) daje możliwość rozpatrzenia wniosków, które zostały złożone i nierozpatrzone przed dniem wejściem w życie ustawy zmieniającej (czyli przed 1 lipca 2024 r.).

Ponadto przepisy dają możliwość przywrócenia świadczenia w przyszłości w drodze rozporządzenia. Mianowicie zgodnie z dodanym art. 311 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy rozporządzenie wprowadzające powyższe świadczenie na czas oznaczony będzie mógł wydać minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. Będzie to możliwe „w sytuacji dużego napływu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa”. Jak postanowiono w ust. 2, organem właściwym w sprawach powyższego jednorazowego świadczenia pieniężnego będzie wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby objętej tym świadczeniem.

11. wprowadzenie wywiadu środowiskowego

Do tej pory, zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, w postępowaniu o przyznanie świadczeń pieniężnych i niepieniężnych na zasadach i w trybie ustawy o pomocy społecznej nie trzeba było przeprowadzać rodzinnego wywiadu środowiskowego. Wystarczyło oświadczenie złożone przez obywatela Ukrainy o jego sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej oraz o tym, że nie jest osobą, o której mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (czyli taką, do której nie stosuje się przepisów tej ustawy). Nowelizacja uchyla powyższy art. 29 ust. 3, co oznacza że od 1 lipca br. wobec tych osób stosować się będzie przepisy dotyczące wywiadu środowiskowego. „Obecnie, z uwagi na fakt, że instytucje państwowe w Ukrainie funkcjonują i jest możliwość uzyskania niezbędnych dokumentów potwierdzających dane zawarte w wywiadzie, nie ma powodu, aby nie stosować w stosunku do obywateli Ukrainy tych samych procedur, które dotyczą obywateli polskich i innych grup cudzoziemców” – napisano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy.

12. uporządkowanie przepisów

Wykreślono art. 30 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Pozwala on przyznać i wypłacić obywatelowi Ukrainy przebywającemu legalnie na terytorium RP, którego członek rodziny powrócił na terytorium Ukrainy, świadczenia pieniężne i niepieniężne na zasadach i w trybie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 859). Rząd uznał, że jest to przepis bardzo rzadko stosowany, ponieważ członkowie rodziny obywateli Ukrainy najczęściej mają prawo do pomocy społecznej na podstawie art. 29 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (którego ust. 1 wprowadza ogólną zasadę, że „obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium RP, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny i który został wpisany do rejestru PESEL, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy o pomocy społecznej”) lub na podstawie art. 5 ustawy o pomocy społecznej (o ile mają zezwolenie na pobyt stały w Polsce lub status uchodźcy albo są objęci ochroną uzupełniającą).

13. zasady rozliczenia środków

W związku z wydłużeniem terminu legalnego pobytu obywateli Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzono też zmiany, które odpowiednio dostosowują terminy dotyczące wykorzystania i rozliczenia środków z Funduszu Pomocy przeznaczonych na realizację przez jednostki samorządu terytorialnego dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy. Między innymi w art. 50 ust. 4 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy postanowiono, że „środki z Funduszu niewykorzystane do dnia 30 września 2025 r., jednostki samorządu terytorialnego zwracają na wydzielony rachunek Funduszu w terminie do dnia 31 października 2025 r.”. Ponadto przepisy wskazują dwa terminy, w jakich jednostki samorządu terytorialnego realizujące zadania funduszu będą musiały poinformować dysponenta, od którego otrzymały środki (lub prezesa Rady Ministrów, w przypadku gdy środki otrzymały od niego), o wysokości niewykorzystanych środków pochodzących z funduszu. Postanowiono w nich, że w 2025 r. jednostki samorządu terytorialnego przekazują informacje „wyłącznie w zakresie wykorzystania środków z Funduszu, według stanu na dzień 31 grudnia 2024 r. oraz według stanu na dzień 30 września 2025 r., odpowiednio w terminie do 1 marca 2025 r. oraz do 15 października 2025 r.”.

14. finansowanie podręczników

Przedłużono finansowanie zakupu podręczników dla dzieci ukraińskich i w związku z tym na 2025 r. zabezpieczono odpowiednie środki finansowe z Funduszu Pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego. Chodzi tu o zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych dla uczniów publicznych i niepublicznych szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży oraz szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej (znowelizowany art. 50b ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy). Jednocześnie nowy ust. 2 wprowadza terminy wypłaty środków na powyższe cele. Wynika z niego, że w 2025 r. wojewoda przyzna środki z omawianego funduszu w terminie do:

1) 3 czerwca – w przypadku jeżeli wniosek o przyznanie środków zostanie złożony przez jednostkę samorządu terytorialnego w terminie od 15 kwietnia do 6 maja 2025 r.,

2) 8 sierpnia – w przypadku jeżeli wniosek o przyznanie środków z funduszu zostanie złożony przez jednostkę samorządu terytorialnego w terminie od 7 maja do 11 lipca 2025 r.,

3) 14 października – w przypadku jeżeli wniosek o przyznanie środków z funduszu zostanie złożony przez jednostkę samorządu terytorialnego w terminie od 12 lipca do 15 września 2025 r.

15. zwolnienie z egzaminu

Ustawa przewiduje zmiany dotyczące uprawnień i obowiązków uczniów z Ukrainy. Przede wszystkim uczniowie i słuchacze z Ukrainy objęci ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy zostali zwolnieni z obowiązku przystąpienia w roku szkolnym 2024/2025 do egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego. Nowo dodany art. 58b ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy stanowi, że w najbliższym roku szkolnym (2024/2025) egzamin ósmoklasisty dla ukraińskich uczniów jest przeprowadzany z matematyki i języka obcego nowożytnego. Z kolei do egzaminu z języka polskiego mogą przystąpić dobrowolnie. Wcześniej muszą w tej sprawie złożyć odpowiednią deklarację (nowo dodany art. 58b ust. 2 i 3 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy).

Przy rekrutacji do szkół średnich w roku szkolnym 2025/2026 w przypadku powyższych uczniów brana pod uwagę będzie ocena z języka polskiego wymieniona na świadectwie ukończenia szkoły podstawowej. Będzie się ją przeliczało na punkty w następujący sposób:

1) za ocenę celującą – przyznaje się 35 punktów,

2) za ocenę bardzo dobrą – przyznaje się 30 punktów,

3) za ocenę dobrą – przyznaje się 25 punktów,

4) za ocenę dostateczną – przyznaje się 15 punktów,

5) za ocenę dopuszczającą – przyznaje się 10 punktów.

Takie ulgowe potraktowanie ukraińskich dzieci Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, które przygotowało projekt rządowy, uzasadniło następująco: „Uczniowie mimo niedoskonałej znajomości języka polskiego, ze względu na krótki pobyt na terenie RP, posiadają jednocześnie odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu matematyki, oraz odpowiednią sprawność w zakresie języka obcego nowożytnego, które pozwolą im na kontynuację nauki na poziomie ponadpodstawowym. Natomiast ich sprawność językowa w zakresie języka polskiego będzie się podnosiła, w miarę upływu czasu”.

16. asystent międzykulturowy

Szkoły będą mogły utworzyć stanowisko asystenta międzykulturowego. Taką możliwość da im od 1 września br. dodany ust. 8a w art. 165 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe; t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 737. Podstawowym zadaniem takiej osoby ma być pomoc osobom niebędącym obywatelami polskimi, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Jednocześnie zezwolono, by w roku szkolnym 2024/2025 na stanowisku asystenta międzykulturowego można było zatrudnić osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada ona znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki (nowo dodany art. 57a). ©℗