Kwestia wypłaty odszkodowania przez jednostkę samorządu terytorialnego (np. gminę) ma związek z wykonywaniem przez JST zadań w zakresie zarządu dróg. Na uwagę zasługują przepisy ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 320).

Z art. 19 wynika m.in., że organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg, jest zarządcą drogi. Nadto, zarządcami dróg, z zastrzeżeniem ust. 3, 5, 5a i 8, są dla dróg:

1) krajowych - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad;

2) wojewódzkich - zarząd województwa;

3) powiatowych - zarząd powiatu;

4) gminnych - wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Z kolei, w art. 20 ww. ustawy określono zadania zarządców dróg. Wskazano, że do zarządcy drogi należy w szczególności:

1) opracowywanie projektów planów rozwoju sieci drogowej oraz bieżące informowanie o tych planach organów właściwych do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;

2) opracowywanie projektów planów finansowania budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg oraz drogowych obiektów inżynierskich;

3) pełnienie funkcji inwestora;

4) utrzymanie części drogi, urządzeń drogi, budowli ziemnych, drogowych obiektów inżynierskich, znaków drogowych, sygnałów drogowych i urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, z wyjątkiem części pasa drogowego, o których mowa w art. 20f pkt 2;

5) realizacja zadań w zakresie inżynierii ruchu;

6) przygotowanie infrastruktury drogowej dla potrzeb obronnych oraz wykonywanie innych zadań na rzecz obronności kraju;

7) koordynacja robót w pasie drogowym;

oraz inne tam wyszczególnione zadania.

Wymaga podkreślenia, że ww. zadania należą do jednostki samorządowej, zaś w przypadku ich niedochowania, JST ponosi odpowiedzialność cywilnoprawną wobec poszkodowanych.

Odpowiedzialność ta ma zasadniczo podstawy normatywne w przepisach Kodeksu Cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.), a dokładniej w art. 415, gdzie postanowiono, że - kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

W praktyce dla powstania odpowiedzialności konieczne jest zaistnienie 3 podstawowych przesłanek:

1/ powstanie szkody,

2/ wystąpienie zaniedbań po stronie podmiotu odpowiedzialnego za szkodę pozwalających na przypisanie mu winy,

3/ adekwatny związek przyczynowy między szkodą a przypisanymi sprawcy szkody zaniedbaniami.

W razie ziszczenia się ww. przesłanek gmina powinna uznać swoją odpowiedzialność, a w konsekwencji wypłacić odszkodowanie. Bywa i tak, że odszkodowanie to jest wypłacane przez ubezpieczyciela, z tym, że z razie odmowy, to gmina powinna samodzielnie zrekompensować szkodę. Gdy jednak tego nie czyni dobrowolnie, poszkodowany właściciel pojazdu ma możliwość skierowania sprawy do sądu – w drodze pozwu. Pozew może być rozpoznany w różny sposób, możliwe jest zarówno wydanie nakazu zapłaty, jak i procedowanie przez sąd w sprawie na rozprawach.

Przykładem sprawy, w której poszkodowany wystąpił p/ko gminie o zapłatę odszkodowania za uszkodzone opony może być wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 16 grudnia 2021 r. (sygn. akt I C 1459/18). W ramach analizy prawnej sąd wskazał m.in., że kluczowe znaczenie miała opinia biegłego sądowego (z dziedziny techniki samochodowej i rekonstrukcji wypadków drogowych) który podał, że do uszkodzenia opon mogło dojść w okolicznościach podanych przez kierowcę (dziury w jezdni). Sąd przypisał odpowiedzialność gminie, jako zarządcy drogi. Sąd przypomniał również przepis art. 363 ww. Kodeksu, z którego m.in. wynika, że, co do zasady naprawienie szkody winno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie do stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej, przy czym gdyby przywrócenie do stanu poprzedniego pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Podsumowując, w przypadku, gdy gmina odmawia dobrowolnie wypłaty odszkodowania za uszkodzenia pojazdu (np. opon) spowodowane złym stanem nawierzchni drogowej, to poszkodowany kierowca może skierować sprawę nie tylko do ubezpieczyciela drogi ale również do sądu rejonowego p/ko gminie o odszkodowanie.