Czy radni mogą ograniczyć przyjmowanie niektórych bioodpadów od mieszkańców?

Rada gminy planuje ograniczyć odbieranie niektórych bioodpadów z miejsc ich wytworzenia. Chodzi o części roślin pochodzące z pielęgnacji terenów zielonych, parków, ogrodów i cmentarzy. W tym celu zamierza wprowadzić w uchwale limit liczby worków odbieranych z posesji. Czy może tak zrobić?

Tak. W przypadku bioodpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy można wprowadzić tego typu limity. Jednak jednocześnie gmina musi zapewnić mieszkańcom możliwość oddania takich odpadów w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) – taki wymóg wynika z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.).

Stan prawny

W art. 6r ust. 3 u.c.p.g. zapisano dyspozycję dla rady gminy, by określiła w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i jednocześnie zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę. W przepisie tym wskazano ponadto, że w omawianej uchwale w szczególności należy ustalić częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Z kolei w art. 6r ust. 3a u.c.p.g. dodano, że w uchwale dopuszcza się ograniczenie ilości zużytych opon, odpadów wielkogabarytowych i odpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, stanowiących odpady komunalne, oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych, odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Ponadto należy mieć na uwadze art. 3 ust. 2c u.c.p.g. stanowiący, że gmina może nie zapewniać przyjmowania bioodpadów przez punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości zapewnia odbieranie tych odpadów z miejsc ich wytwarzania.

Błędy w praktyce

Przytoczone powyżej przepisy w praktyce nie zawsze są jednak właściwie interpretowane. Tak było w przypadku jednej z gmin, w której rada w uchwale w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy wprowadziła ograniczenia ilości odbieranych odpadów, stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych i ogrodów. W regulaminie podzielono odpady ulegające biodegradacji na: bioodpady stanowiące części roślin pochodzące z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów oraz bioodpady z wyłączeniem bioodpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów (np. obierki). Następnie w odrębnej uchwale przyjęto, że odbieranie tego rodzaju odpadów następuje wyłącznie z miejsc ich wytworzenia, raz na dwa tygodnie, w liczbie do 8 worków o pojemności 120 l.

Takie rozwiązanie zostało jednak zakwestionowane przez sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z 9 lutego 2024 r. (sygn. akt III OSK 610/23) stwierdził on nieważność przepisów drugiej z uchwał w zakresie wprowadzenia limitów odbioru, ponieważ dokonano tego bez jednoczesnego zapewnienia możliwości oddania odpadów do PSZOK-u. Sąd wyjaśnił, że gdy gmina nie zapewnia pełnego odbioru bioodpadów, to zaniechanie jednoczesnego ich przyjmowania w PSZOK jest w obowiązującym stanie prawnym niedopuszczalne. Jak dodano, wprowadzenie regulacji dotyczącej ograniczenia odbierania bioodpadów i przyjmowanie „nadwyżki” tych odpadów wyłącznie w ramach usług dodatkowych (dodatkowo odpłatnych) świadczonych przez gminę, na ustalonych w uchwale warunkach, jest sprzeczne z przepisami u.c.p.g.

Wzajemna relacja regulacji

Kwestię wzajemnych relacji i uzupełniania się przytoczonych wyżej regulacji dotyczących odbierania odpadów w miejscu ich wytworzenia lub przyjmowania w PSZOK-u wyjaśnił m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 10 sierpnia 2022 r. (sygn. akt II SA/Gl 861/22). Jak wskazał sąd, zgodnie z art. 3 ust. 2c u.c.p.g. gmina może nie zapewniać przyjmowania bioodpadów przez PSZOK, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości zapewnia odbieranie tych odpadów z miejsc ich wytwarzania. WSA podkreślił, że przepis ten należy stosować wprost w kontekście całej regulacji ustawy i stworzonego w jej ramach sytemu gospodarowania odpadami komunalnymi, a nie na zasadzie stosowania wykładni a contrario. Oznacza to tyle, że tylko w przypadku, gdy gmina przyjmuje wszystkie bioodpady u źródła ich wytworzenia (czyli bezpośrednio u właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami jednorodzinnymi), może nie przyjmować bioodpadów w PSZOK-ach. Intencją ustawodawcy było bowiem, aby gmina miała możliwość zaniechania dodatkowej zbiórki bioodpadów w PSZOK-ach, w sytuacji gdy w ramach systemu gospodarowania odpadami komunalnymi odbiera u źródła wszystkie bioodpady, przewożąc je bezpośrednio do instalacji przetwarzania odpadów komunalnych.

Reasumując, gmina może ograniczyć odbieranie bioodpadów stanowiących części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, ale jednocześnie musi zapewnić możliwość oddania ich w PSZOK-u. Z powyższego płynie również inny ważny wniosek: PSZOK może nie przyjmować bioodpadów, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia w całości odbieranie tych odpadów z miejsc ich wytwarzania. ©℗