Pracodawca samorządowy nie uwzględnia okresu urlopu bezpłatnego przy wyliczaniu dodatku za wieloletnią pracę

Regionalna izba obrachunkowa zarzuciła urzędowi miasta wadliwe ustalenie okresu uprawniającego do dodatku za wieloletnią pracę dla pracownika samorządowego. Według izby nieprawidłowo wliczono urlop bezpłatny, co spowodowało zwiększone wydatki budżetowe. Naszym zdaniem przepisy kodeksu pracy pozwalają pracodawcy przyznać korzystniejsze warunki świadczeń. Czy rzeczywiście doszło do naruszenia prawa?

Zarzuty RIO są uzasadnione. W przypadku pracodawcy samorządowego okres urlopu bezpłatnego nie może być wliczony do okresu uprawniającego do dodatku za wieloletnią pracę pracownika.

Ogólna reguła

Zacznijmy wyjaśnienie od przypomnienia przepisów kodeksu pracy (dalej: k.p.), do których odwołuje się czytelnik. Mowa o art. 18 k.p., z którego wynika, że „postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia umów i aktów (…) mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy”. W interpretacjach na kanwie tych regulacji w orzecznictwie sądowym akcentuje się, że w prawie pracy dopuszczalne jest wprowadzanie regulacji korzystniejszych dla pracownika od norm powszechnie obowiązujących, w tym przyznawanie korzystniejszych niż przewidziane świadczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 grudnia 2019 r., sygn. akt III APa 28/19).

Specjalne świadczenie

Regulacje dotyczące dodatku za wielo letnią pracę pracowników samorządowych zawarto w ustawie o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). W art. 38 ust. 1 i 5 u.p.s. postanowiono, że dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po pięciu latach pracy w wysokości wynoszącej 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej i jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Warto również dodać, że wspomniany dodatek jest wypłacany w terminie wypłaty wynagrodzenia:

1) od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik nabył do niego prawo (lub prawo do wyższej stawki dodatku) – w sytuacji gdy nabycie prawa do dodatku nastąpiło w ciągu miesiąca,

2) za dany miesiąc – jeżeli nabycie prawa do dodatku lub prawa do wyższej jego stawki nastąpiło pierwszego dnia miesiąca.

Traktowanie dni urlopowych

Z kolei z art. 174 k.p. wynika m.in., że na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu bezpłatnego urlopu. Okresu tego urlopu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W wyroku Sądu Najwyższego z 1 lutego 2017 r. (sygn. akt I PK 41/16) podkreślono m.in., że art. 174 k.p. przewiduje możliwość udzielenia bezpłatnego urlopu na wniosek pracownika. Nie określa też celu, w jakim urlop może być udzielony, ani czasu, na jaki może być udzielany. Należy wobec tego przyjąć, że udzielenie bezpłatnego urlopu może nastąpić także w celu innego niż dotychczasowe zatrudnienia u tego samego pracodawcy, na czas tego zatrudnienia. Stosując art. 174 k.p., należy uwzględnić „swoistość” takiej sytuacji, kiedy pracodawca udziela (może lub powinien udzielić) urlopu bezpłatnego pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę w celu i na czas zatrudnienia go u tego pracodawcy na podstawie wyboru. W udzieleniu urlopu w takich razach ma interes nie tylko pracownik, lecz także pracodawca. Owa „swoistość” okoliczności powinna być odniesiona zwłaszcza do oceny zachowania przewidzianych w analizowanym przepisie rygorów formalnych. Zarówno wniosek pracownika, jak i udzielenie urlopu nie muszą być sformalizowane.

Nie dla wszystkich

Wymaga podkreślenia, że przywołane na wstępie odstępstwo („elastyczne” podejście pracodawcy do świadczeń) nie może mieć zastosowania w przypadku pracodawców należących do sektora finansów publicznych. Spowodowane jest to specyficznymi przepisami i uwarunkowaniami prawnymi wynikającymi z ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.).

Podkreślono to w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z 13 czerwca 2023 r. (znak NKO.401-17/2023, www.bip.rio.opole.pl). Izba, kontrolując jedną z gmin, stwierdziła m.in.: „Nieprawidłowe ustalenie pracownikowi okresu pracy uprawniającego do dodatku za wieloletnią pracę poprzez wliczenie do niego urlopu bezpłatnego, co skutkowało zawyżeniem wypłaty tego dodatku we wrześniu 2020 r., we wrześniu 2021 r. oraz we wrześniu 2022 r. o łączną kwotę 124,90 zł”. Jak podkreślono w argumentacji izby, kluczowe znaczenie dla niedopuszczalności takiego elastycznego podejścia ma art. 44 ust. 2 i 3 u.f.p. Z treści tego przepisu wynika, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Ponadto wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Powyższe regulacje przesądzają, że pracodawca samorządowy nie może być równie „elastyczny” jak pracodawca należący do szeroko rozumianej sfery prywatnej, a więc nie może z własnej woli przyznawać świadczeń korzystniejszych niż określone przepisami prawa. ©℗