Centrum opiekuńczo-mieszkalne musi być odrębną jednostką

Obowiązujące przepisy nie pozwalają, aby centrum opiekuńczo-mieszkalne (COM) było włączone w struktury centrum usług społecznych (CUS). Nie jest jednak wykluczone, że zostaną one zmienione.

Tak wynika z odpowiedzi udzielonej przez Pawła Zgórzyńskiego, wiceministra rodziny, pracy i polityki społecznej, na interpelację nr 1062, złożoną przez posłanki Iwonę Marię Kozłowską i Annę Wojciechowską z Koalicji Obywatelskiej. Dotyczyła ona możliwości połączenia dwóch typów instytucji: CUS i COM. Parlamentarzystki zwracają uwagę, że z jednej strony – zgodnie z art. 111a ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901 ze zm.) – gmina może połączyć CUS z ośrodkiem wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi i w takim przypadku działa on w strukturze centrum.

Formę ośrodka wsparcia stanowi COM, które jest placówką dla osób niepełnosprawnych, tworzoną przez samorządy w ramach specjalnego programu finansowanego z pieniędzy Funduszu Solidarnościowego. Przesądza o tym fakt, że warunkiem korzystania ze wsparcia oferowanego przez COM jest otrzymanie decyzji administracyjnej o przyznaniu usług pobytu czasowego lub dziennego na podstawie art. 51 ustawy o pomocy społecznej, który reguluje zasady funkcjonowania ośrodków wsparcia.

Jednocześnie art. 23 ustawy z 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez CUS (Dz.U. poz. 1818 ze zm.) przewiduje, że w strukturze organizacyjnej centrum nie mogą funkcjonować jednostki zapewniające pobyt całodobowy. W związku z tym, że COM jest ośrodkiem wsparcia, który ma miejsca dziennego i całodobowego pobytu, pojawiły się wątpliwości co do tego, czy można ten typ placówki łączyć z CUS.

Zdaniem posłanek takie połączenie jest dopuszczalne, ponieważ COM nie jest instytucją stricte zapewniającą pobyt całodobowy, jak np. dom pomocy społecznej. Jednocześnie jest to placówka wpisująca się w nurt deinstytucjonalizacji usług społecznych i może stanowić istotne narzędzie wsparcia osób niepełnosprawnych w ramach CUS. Co więcej, połączenie tych instytucji jest uzasadnione ekonomicznie.

Inne stanowisko w tej sprawie przedstawił Paweł Zgórzyński. W odpowiedzi na interpelację przypomina, że program zakładający tworzenie COM jest realizowany w trzech edycjach, ogłaszanych kolejno w latach 2019, 2021 oraz 2023. Ich regulamin wskazywał, że COM muszą być odrębne miejscowo i funkcjonalnie od innych ośrodków wsparcia lub placówek zapewniających pomoc osobom niepełnosprawnym. Dodatkowo poszczególne edycje programu określają wymogi odnoszące się do bazy lokalowej COM, która ma obejmować zarówno część dzienną, jak i mieszkalną, przeznaczoną do pobytu całodobowego. W tej z 2021 r. przyjęto, że w centrum muszą być przynajmniej dwa takie miejsca (w pozostałych edycjach ich limit nie był ustalony).

Dlatego mając na względzie ograniczenia wynikające z art. 23 ustawy o CUS oraz zasady programu regulującego tworzenie COM, ten drugi typ placówek nie może być włączony w strukturę organizacyjną tego pierwszego. Niemniej wiceminister Zgórzyński zapowiada, że poruszony przez posłanki problem zostanie wzięty pod uwagę podczas prowadzonych w przyszłości prac nad zmianą wspomnianych ustaw.©℗