Płacenie rat w kratkę już nie pomoże uciec przed fiskusem

To najbardziej istotna nowość dla samorządów wynikająca ze zmian w ordynacji podatkowej, które wejdą w życie pod 25 marca, ale nie jedyna. Poza tym jednoznacznie będzie możliwe stosowanie nowego mechanizmu wobec należności przypadających od spadkobierców podatnika lub płatnika oraz osób trzecich.

W praktyce wchodzący od 25 marca w życie art. 67da ordynacji podatkowej to zmodyfikowana wersja obecnego jej art. 259. Z porównania obu norm prawnych [ramka] można by wnioskować, że zmiany są tylko kosmetyczne, jednak w praktyce mają dość duże znaczenie. Z jednej strony porządkują pod względem wewnętrznym strukturę ordynacji podatkowej, a z drugiej – wprowadzą modyfikacje ważne z punktu widzenia organów podatkowych, czyli m.in. wójtów/burmistrzów/prezydentów miast. Przypomnijmy: organy te są właściwe rzeczowo m.in. dla podatków lokalnych, czyli podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych, podatku rolnego oraz podatku leśnego. Niestety te podatki nie zawsze są regulowane w ustawowych terminach płatności. Mechanizmy prawne wprowadzone w ramach nowelizacji mają właśnie ułatwić egzekucję zaległości wobec organów podatkowych, co oczywiście ma znaczenie także dla podatników.

Ulgi bez zmian

Zacznijmy od tego, że nic się nie zmieni, jeśli chodzi o rodzaje należności objęte omawianą regulacją. Nadal będą obowiązywać dwie formy ulg podatkowych, czyli odroczenie terminu płatności oraz rozłożenie na raty. W tym miejscu warto zauważyć, że obie te formy dotyczą dwojakiego rodzaju należności:

1) podatku,

2) zaległości podatkowej – zgodnie z art. 51 ordynacji podatkowej.

Przypomnijmy w tym miejscu, że zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Ponadto za zaległość podatkową uważa się niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym zaliczkę, o której mowa w art. 23a, lub ratę podatku. Co więcej, zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Rozłożenie zaległości na raty i ustanowienie nowych terminów płatności nie zmienia tego, że zaległość istnieje (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 lipca 2022 r., sygn. akt III AUa 2494/20). Oznacza to, że np. zaległość w podatku od nieruchomości rozłożona na raty jest nadal zaległością.

Trzy jakiekolwiek

Najbardziej istotna zmiana polega na zastąpieniu frazy z art. 259 par. 1a ordynacji podatkowej „W razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat” frazą „W razie niedotrzymania terminu płatności trzech rat” w nowym art. 67da par. 2.

W uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw czytamy: „Obecnie wygaśnięcie z mocy prawa decyzji o rozłożeniu na raty w zakresie wszystkich niezapłaconych rat następuje w razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa. W projektowanym art. 67da par. 2 ustawy – Ordynacja podatkowa proponuje się, aby wygaśnięcie decyzji o rozłożeniu na raty w powyższym zakresie następowało w przypadku niedotrzymania terminu płatności trzech, niekoniecznie kolejnych, rat”. Jak podkreślono, zmiana ma na celu rozwiązanie problemów związanych z postępowaniem wierzycieli i organów egzekucyjnych w przypadku niewykonywania układów ratalnych w zakresie zaległości podatkowych. Dodano przy tym, że „w dotychczasowym stanie prawnym (zgodnie z ww. art. 259 par. 1a ordynacji podatkowej) dopiero w razie niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji o rozłożeniu na raty w zakresie wszystkich niezapłaconych rat. W tych przypadkach zaległość podatkowa uprzednio objęta układem ratalnym jest dochodzona w co najmniej trzech postępowaniach egzekucyjnych (2 tytuły wykonawcze obejmujące 2 niezapłacone raty i jeden tytuł na różnicę pomiędzy zaległością podatkową a tymi dwoma ratami). Występują jednak przypadki niezapłacenia wielu rat nienastępujących bezpośrednio po sobie, a brak jest wówczas możliwości wygaśnięcia układu ratalnego, mimo że nie jest on realizowany”.

Po zmianie wskutek braku zapłaty trzech rat ‒ nawet nienastępujących po sobie – decyzja rozkładająca należność na raty wygaśnie, z organ będzie mógł dokonać egzekucji. Nie będą też miały znaczenia przyczyny, z powodu których nie zapłacono owych trzech rat, liczy się sam fakt braku ich zapłaty.

Przykład

Spadkobiercy już bez wątpliwości

Kolejna praktyczna zmiana: jednoznacznie będzie możliwe stosowanie nowego mechanizmu wobec należności przypadających od spadkobierców podatnika lub płatnika oraz osób trzecich (art. 67da par. 3 pkt 3). Na przykład w sytuacji, gdy organ podatkowy (np. wójt gminy) ustali spłatę zaległości podatkowej w rozłożeniu na raty, a spadkobierca nie zapłaci trzech rat (niekoniecznie następujących po sobie), to decyzja wygaśnie z mocy prawa również wobec tego spadkobiercy.

Zatem przywołane wyżej zmiany są niewątpliwie korzystne dla organów podatkowych – w tym samorządowych. Znikną bowiem problemy z układami ratalnymi, w których dłużnicy – czasem zupełnie świadomie ‒ w sposób wybiórczy realizują płatności. W nowym porządku prawnym nie będzie już tak łatwo ominąć przepisy w celu utrzymania w mocy układu ratalnego przez niesolidnego dłużnika.

Jednocześnie pozostawione w zasadzie w niemienionym kształcie zostaną mechanizmy dotyczące skutków niedotrzymania terminu płatności w przypadku odroczonego podatku/zaległości podatkowej (decyzja wygasa w całości) oraz skutków niedotrzymania terminu płatności danej raty w przypadku rozłożenia na raty podatku/zaległości podatkowej (decyzja wygasa w części dotyczącej raty niezapłaconej terminowo).

Przepis przejściowy

Artykuł 18 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw rozstrzyga kwestie wygasania decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę i decyzji o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej wydanych przed dniem wejścia w życie ww. ustawy. Zgodnie z nim „Do wygaśnięcia decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę i decyzji o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej wydanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepis art. 259 § 1a ustawy zmienianej w art. 3”.

W praktyce oznacza to np., że jeśli decyzja w ww. zakresie została wydana w styczniu br., to wówczas stosuje się art. 259 par. 1a ustawy zmienianej (czyli będą stosowane stare, korzystne dla dłużników przepisy). ©℗