Związek Miast Polskich (ZMP) przypomina, że to sprawdzone rozwiązanie, które zapewnia ciągłość i sprawność funkcjonowania samorządu gminnego w sytuacji, w której wójt (burmistrz, prezydent) nie może pełnić swoich obowiązków ze względu na tzw. przemijającą przeszkodę (np. chorobę trwającą powyżej 30 dni). W ocenie samorządowców można zastosować je również w przypadku objęcia przez lokalnych włodarzy mandatu posła lub senatora. „Rozwiązanie to likwiduje zagrożenie, które niejednokrotnie stało się faktem w okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości, kiedy to polityczne układanki i chęć przejęcia władzy wykonawczej w opozycyjnym wobec rządu samorządzie lokalnym, a nie dobro samorządu i mieszkańców gminy, przesądzały o wskazaniu osoby pełniącej obowiązki prezydenta miasta (wójta, burmistrza)” – stwierdza zarząd ZMP w przyjętym stanowisku.

Przedstawiciele miast proponują wprowadzenie do ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40 ze zm., dalej: u.s.g.) generalnej zasady, wedle której obowiązki włodarza ma przejmować jego zastępca – lub pierwszy zastępca, jeśli jest ich wielu – i wykonywać zadania z pomocą kierownictwa gminy. Sekretarz miałby natomiast zastępować wójta w mniejszych samorządach, w których nie wyznaczono zastępcy. Związek przypomina, że już dziś art. 33 ust. 4 u.s.g. zrównuje kompetencje sekretarza z zastępcami, ponieważ uprawnia wójta do powierzenia prowadzenia określonych spraw gminy w swoim imieniu również temu urzędnikowi. „Powierzenie więc sekretarzowi miasta kierowania jednostką samorządu terytorialnego w okresie przejściowym, w przypadku braku zastępców, wydaje się naturalną konsekwencją zrównania jego roli w mieście z innymi stanowiskami zaliczanymi do ścisłego kierownictwa” – ocenia ZMP.

Związek chce również ustawowego zobowiązania premiera do potwierdzenia formalnym aktem pełnienia obowiązków organu wykonawczego przez osobę, która na mocy ustawy przejmie funkcję wójta, w terminie 14 dni od wygaśnięcia mandatu. W przypadku uchybienia tego terminu potwierdzenia stanu faktycznego miałby dokonać inny wskazany ustawowo organ. Zastępca lub sekretarz miałby pełnić funkcję wójta do dnia objęcia mandatu przez nowego włodarza wyłonionego w wyborach bezpośrednich.

W nieco innym kierunku idzie projekt nowelizacji autorstwa posłów Klubu Parlamentarnego Polska 2050 – Trzecia Droga (druk 75) skierowany do I czytania na posieczeniu Sejmu. Przewiduje on w pierwszej kolejności, że lokalni włodarze – w przypadku ich wyboru na posła czy senatora – będą pełnić swoje dotychczasowe funkcje do czasu złożenia ślubowania. Od tego momentu ich zadania mają przejąć zastępcy lub sekretarze, ale nie do kolejnych wyborów – jak chce ZMP – ale do czasu powołania przez premiera komisarza (szerzej pisaliśmy o tym w artykule „Ciągłość zarządzania w gminach ma być zachowana”, DGP nr 229/2023). ©℗