Z rezerwy kryzysowej nie da się zakupić mundurów ochronnych dla ochotniczej straży pożarnej

Mamy nadwyżkę w budżecie w postaci niewykorzystanej rezerwy na zarządzanie kryzysowe. Czy możemy ją przekazać PSP na pilny zakup brakującego umundurowania ochronnego?

Rezerwa celowa na zadania związane z zarządzaniem kryzysowym jest obligatoryjną rezerwą tworzoną na podstawie art. 26 ust. 4 ustawy o zarządzaniu kryzysowym (dalej: u.z.k.). Z tego przepisu wynika, że w budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę celową na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości nie mniejszej niż 0,5 proc. wydatków budżetu JST, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu. W art. 26 ust. 1 wskazano, że finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim planuje się w ramach budżetów odpowiednio: gmin, powiatów i samorządów województw. Natomiast w ust. 2 dodano, że finansowanie wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie krajowym planuje się w ramach budżetu państwa w częściach, którymi dysponują wojewodowie, minister właściwy ds. wewnętrznych i inni ministrowie kierujący działami administracji rządowej oraz centralne organy administracji rządowej (art. 26 ust. 2 u.z.k.). Na finansowanie omawianych zadań zleconych z zakresu administracji rządowej JST otrzymują z budżetu państwa dotacje celowe w wysokości zapewniającej realizację tych zadań (ust. 3).

Na co można wydać

Na kanwie przytoczonych wyżej regulacji prawnych w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych akcentuje się, że z uwagi na nieprzewidywalność zdarzeń z zakresu zarządzania kryzysowego i możliwość wystąpienia takich zdarzeń czy sytuacji nadzwyczajnych w okresie całego roku budżetowego omawiana rezerwa powinna być rozdysponowywana i wydatkowana przez JST wyłącznie na zadania z zakresu zarządzania kryzysowego i utrzymywana w planie wydatków budżetu do końca roku budżetowego w celu umożliwienia natychmiastowej reakcji w sytuacji wystąpienia sytuacji zdefiniowanych w art. 2 u.z.k. (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze z 10 lutego 2016 r., nr 58/2016). Gwoli ścisłości należy dodać, że ze wspomnianego art. 2 u.z.k. wynika, iż zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.

W sytuacji opisanej w pytaniu może też być użyteczne stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 29 marca 2023 r. (znak K.43.13.2023). W dokumencie tym RIO wskazała, że niezależnie od przytoczonych wyżej przepisów trzeba zwrócić uwagę na art. 3 pkt 1 u.z.k., gdzie zdefiniowano pojęcie sytuacji kryzysowej, przez które należy rozumieć „sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków”. W dalszej kolejności izba wskazała, że istota rezerwy na zarządzanie kryzysowe jest związana z wydatkami nieprzewidzianymi, nieplanowanymi, które mogą powstać w sytuacji kryzysowej będącej następstwem określonych zagrożeń. Przy czym to, że zarządzanie kryzysowe polega m.in. na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, nie oznacza, iż z rezerwy na ten cel można dokonywać wydatków bez względu na okoliczności. Istotą rezerw jest bowiem to, że nie można ich na etapie uchwalania budżetu podzielić na działy i rodzaje wydatków (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 8 lipca 2014 r., sygn. akt V SA/Wa 1122/14; wyrok WSA w Olsztynie z 21 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 609/18). Co więcej, zachodniopomorska RIO stwierdziła, że „istota rezerwy na zarządzanie kryzysowe wyklucza możliwość jej przeznaczenia na uzupełnienie brakującej ilości umundurowania ochronnego (ubrań specjalnych) dla strażaków komendy powiatowej Państwowej Straży Pożarnej”.

Jak to zrobić legalnie

Czy zatem da się legalnie przekazać straży pieniądze na pilny zakup umundurowania? Jest taka możliwość. We wspomnianym wyżej piśmie RIO w Szczecinie zaakcentowano, że jednostka samorządowa może uczestniczyć w pokryciu części kosztów funkcjonowania PSP, o czym jest mowa w art. 19b ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (dalej: u.p.s.p.), jednak wówczas wydatki w tym zakresie powinny być realizowane w ramach ogólnej puli wydatków budżetowych nieobjętych rezerwą celową. W tej ostatniej ustawie przewidziano w tym zakresie specjalny fundusz, a mianowicie Fundusz Wsparcia Państwowej Straży Pożarnej. Trzeba tu dodać, że ze wskazanego art. 19b wynika, że w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej mogą uczestniczyć:

1) gmina, powiat lub samorząd województwa;

2) organizatorzy imprez masowych.

Ponadto wedle art. 19g u.p.s.p. środki finansowe uzyskane przez Państwową Straż Pożarną z wpływów uzyskanych na zasadach określonych w art. 19b–19d zgodnie z zawartymi umowami lub porozumieniami oraz na zasadach, o których mowa w art. 4a ust. 11 pkt 1 i 4 i art. 11d ustawy o ochronie przeciwpożarowej, przez:

1) komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej – są przychodami funduszu centralnego;

2) komendantów wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej lub nadzorowanych przez nich komendantów powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej – są przychodami funduszy wojewódzkich;

3) komendantów szkół Państwowej Straży Pożarnej – są przychodami funduszy szkół Państwowej Straży Pożarnej.

Zgodnie zaś z art. 19h u.p.s.p. środki funduszu mogą być przeznaczane na:

1) pokrywanie wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych i remontowych;

2) pokrywanie kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, a także na zakup niezbędnych na ich potrzeby towarów i usług;

3) pokrywanie wydatków na potrzeby służby w zakresie, o którym mowa w art. 35 ust. 9 u.p.s.p.;

4) cele statutowe szkół Państwowej Straży Pożarnej;

5) pokrywanie wydatków związanych z przeprowadzeniem egzaminu dla osób ubiegających się o przyznanie prawa do wykonywania zawodu rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, o którym mowa w art. 11b ust. 2 u.o.p.;

6) pokrywanie wydatków związanych z organizacją i przeprowadzaniem szkoleń, o których mowa w art. 4a ust. 1 u.o.p.;

7) pokrywanie wydatków związanych z prowadzeniem szkoleń, o których mowa w art. 11 ust. 1 u.o.s.p.

By podsumować: nie ma podstaw, aby ze środków rezerwy celowej na zarządzanie kryzysowe sfinansować wydatki na umundurowanie ochronne strażaków PSP. Gmina może natomiast udzielić wsparcia z ogólnej puli wydatków budżetu gminy przez wpłatę na fundusz wsparcia PSP. ©℗