Zaległości w podatku od nieruchomości nie da się umorzyć, jeśli raty asekuracyjnie już zapłacono

Podatnicy wnieśli do urzędu gminy podania o umorzenie dwóch pierwszych rat podatku od nieruchomości za 2023 r. Jednocześnie jednak stwierdziliśmy, że te kwoty wpłacili kilka dni wcześniej. Z wyjaśnień w podaniu wynika, że zrobili to asekuracyjnie, aby gmina nie prowadziła czynności egzekucyjnych. Liczyli przy tym, że po pozytywnym rozpatrzeniu podań o umorzenie wpłacone kwoty zostaną im zwrócone. Czy w tej sytuacji powinniśmy rozpatrywać wnioski o umorzenie, czy zakończyć sprawy?

Z opisu wynika, że podatnicy są dłużnikami wobec gminy z tytułu podatku od nieruchomości, nie uiścili bowiem dwóch rat tego podatku w bieżącym roku. Przypomnijmy zatem przepisy, które regulują terminy uiszczania podatku od nieruchomości. W art. 6 ust. 7 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych postanowiono, że „podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych, z zastrzeżeniem ust. 11, ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania”. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego. Nieuiszczenie podatku w terminie skutkuje powstaniem zaległości podatkowej, co jest z kolei regulowane przepisami ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). W art. 51 o.p. postanowiono, że „zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym również zaliczkę, o której mowa w art. 23a, lub ratę podatku”.

Co może urząd

Przepisy ordynacji podatkowej przewidują możliwość stosowania różnego rodzaju ulg w spłacie należności podatkowych. W szczególności w art. 67a o.p. postanowiono, że organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może:

1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;

2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;

3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa. Zatem z powyższego wynika niewątpliwie możliwość stosowania przez organ podatkowy różnych form ulg, w tym w zakresie umarzania zaległości podatkowych.

Zobowiązanie musi istnieć

W opisanych w pytaniu okolicznościach faktycznych podatnik co do zasady jest uprawniony do występowania do organu podatkowego o zastosowanie ulgi w postaci umorzenia zaległości. Problem jednak w tym, że podstawowym warunkiem jest istnienie tego zadłużenia na dzień złożenia wniosku do organu podatkowego. Podana kwestia była sygnalizowana także w jednym z orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, a mianowicie w wyroku z 4 kwietnia 2023 r. (sygn. akt III FSK 1825/21). W orzeczeniu stwierdzono, że: „Jeżeli zaległość podatkowa objęta wnioskiem o umorzenie wygasła w sposób przewidziany w art. 59 par. 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa na skutek jej zapłaty, to zastosowanie ulgi podatkowej jest w tej sytuacji niemożliwe, ponieważ ulgę można udzielić tylko wobec tych zobowiązań podatkowych, które nie wygasły i są wymagalne”.

Ryzyko dla organu

Skoro zatem w opisanej sytuacji kwota zaległości w podatku od nieruchomości została już uregulowana, to udzielenie ulgi w takiej sytuacji może zostać uznane za nieprawidłość. Tak właśnie oceniono to np. w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 5 czerwca 2023 r. (znak RIO-KF-4104-14/2023; www. bip.bydgoszcz.rio.gov.pl). RIO stwierdziła, że nieprawidłowością było „Niewydanie, w (…) r., przez organ podatkowy decyzji o umorzeniu postępowania w sytuacji złożenia przez podatnika wniosku o umorzenie IV raty podatku od nieruchomości za (…) r., która została przez niego uregulowana przed wniesieniem podania (strony protokołu 48‒49, akta kontroli Nr: 14/23/III.1/1-2)”. Kontrola RIO wykazała bowiem, że na dzień złożenia podania ww. zobowiązanie było już uregulowane. W konsekwencji, zdaniem izby, organ podatkowy powinien wydać decyzję na podstawie art. 208 o.p. Zgodnie z tym przepisem „gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Nadto organ podatkowy może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi publicznemu”.

Dlatego w ramach zalecenia pokontrolnego nakazano jednostce, aby przestrzegała obowiązku wydawania decyzji o umorzeniu postępowania w przypadku złożenia przez podatników wniosków o umorzenie podatków, które zostały dobrowolnie zapłacone przed wniesieniem podania – stosowane do art. 208 o.p.

Podatnik się pospieszył

Podsumowując: dobrowolne zapłacenie podatku przed złożeniem wniosku o jego umorzenie sprawia, że postępowanie o przyznanie ulgi staje się bezprzedmiotowe i na podstawie art. 208 par. 1 o.p. powinno zostać umorzone. Nie zmienia tego nawet sposób zredagowania podania, w którym wskazano jako przyczynę wpłacenia określonej kwoty działanie asekuracyjne w związku z obawą rozpoczęcia przez organ podatkowy czynności egzekucyjnych.

W opisanej sytuacji nie należy zatem merytorycznie rozpoznawać wniosków o umorzenie, skoro przed ich wniesieniem długi podatkowe zostały już zapłacone. Z przyczyn formalnych organ podatkowy winien wydać decyzję o umorzeniu postępowania. ©℗