Startuje reforma systemu zapobiegania przemocy

Członkowie gminnego zespołu ds. przemocy będą obowiązkowo przechodzić szkolenia. Sprawca będzie mógł zostać ukarany grzywną, gdy będzie uchylał się od udziału w programie terapeutycznym.

Dziś wchodzą w życie nowe przepisy, które mają zapewnić większą ochronę i wsparcie dla osób, które doświadczają przemocy. Są one zawarte w ustawie z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 535). Rozszerza ona definicję przemocy o przemoc ekonomiczną i cyberprzemoc oraz definicję określającą, kogo zaliczamy do osób doznających agresji, o dzieci będące świadkami jej stosowania oraz byłych małżonków lub partnerów, którzy nie mieszkają ze sprawcą. Co więcej, użyte w tytule ustawy oraz jej poszczególnych przepisach sformułowanie o „przemocy w rodzinie” zostało zastąpione „przemocą domową”.

Obecność obowiązkowa

Nowelizacja przepisów wprowadza spore zmiany w funkcjonowaniu gminnych zespołów interdyscyplinarnych ds. przeciwdziałania przemocy, w których skład wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych m.in.: pomocy społecznej, służby zdrowia, oświaty, policji oraz organizacji pozarządowych. Zwiększy się częstotliwość ich spotkań, które będą się odbywać przynajmniej raz na dwa, a nie trzy miesiące jak dotychczas. W ustawie zapisano, że uczestnictwo w nich ma być obowiązkowe, bo dotychczasowe doświadczenia wielu zespołów są takie, że niektóre osoby do nich powołane sporadycznie lub w ogóle nie pojawiają się na posiedzeniach. Dodatkowo został wprowadzony wymóg informowania przewodniczącego zespołu o nieobecności na spotkaniu oraz jego przyczynach nie później niż na dwa dni przed planowanym posiedzeniem. Wszyscy członkowie zespołu będą też zobligowani do odbycia szkolenia dotyczącego przemocy w ciągu 12 miesięcy od wejścia w jego skład.

– W nowelizacji znalazły się przepisy w sprawie wyboru zastępcy przewodniczącego zespołu. Co ważne, będą mu przysługiwały te same uprawnienia, co ułatwi organizację pracy zespołu w czasie nieobecności przewodniczącego spowodowaną np. jego chorobą czy urlopem – mówi Agnieszka Sekunda, przewodnicząca zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Sosnowcu.

Z kolei Kazimiera Podgórska, przewodnicząca zespołu interdyscyplinarnego działającego w Toruniu, zwraca uwagę, że do tej pory przepisy nie wskazywały, czy i na jakich zasadach może zostać złożona skarga na działalność zespołu lub jego członków. W związku z tym nie było wiadomo, jak należy traktować pisma składane np. przez sprawców przemocy, którzy uważają, że niesłusznie została wszczęta wobec nich procedura Niebieskie Karty. Teraz to się zmieni, bo zgodnie z nowymi przepisami taka skarga będzie wnoszona do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i rozpatrywana w trybie kodeksu postępowania administracyjnego.

Zmiany w działalności obejmą nie tylko zespoły, lecz także tworzone przez nie grupy robocze, do których trafiają konkretne przypadki przemocy domowej po uruchomieniu procedury Niebieskie Karty. Ich nazwa zmieni się na grupy diagnostyczno-pomocowe, a w ich skład będą co do zasady wchodziły tylko dwie osoby: pracownik socjalny oraz policjant, zaś przedstawiciele innych służb, jeśli będzie taka potrzeba. Dokonano przy tym wyraźnego rozgraniczenia, że pracownik socjalny ma zajmować się przede wszystkim pracą z osobą doświadczającą przemocy, a policjant ze sprawcą. Na działania podejmowane przez te osoby również będzie można złożyć skargę – tyle że będzie ona rozpatrywana przez zespół.

Wspomniane wyżej zmiany skutkują tym, że gminy muszą powołać nowe zespoły interdyscyplinarne. Mają na to trzy miesiące od wejścia w życie ustawy, czyli do 23 września. Z dniem, w którym to nastąpi, przestaną funkcjonować obecne zespoły oraz grupy robocze, a te nowe będą kontynuować niezakończone przez nie sprawy.

Sankcja dla sprawcy

Kolejną nowością w przepisach ustawy jest to, że zespół interdyscyplinarny na wniosek grupy diagnostyczno-pomocowej będzie kierował sprawcę przemocy do udziału w programie korekcyjno-edukacyjnym lub psychologiczno-terapeutycznym. Domowy agresor będzie miał 30 dni na zgłoszenie się na takie zajęcia, a potem będzie musiłą przedstawić dwa zaświadczenia: o rozpoczęciu i zakończeniu programu. Jeśli zaś będzie uchylał się od tego obowiązku – mimo dwukrotnego wezwania do jego wykonania – wtedy przewodniczący zespołu złoży na sprawcę zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia, które jest zagrożone karą ograniczenia wolności lub grzywny w maksymalnej wysokości 5 tys. zł.

– Ta specjalna procedura ma mobilizować sprawców do udziału w terapii, bo z tym faktycznie bywa różnie. Obawiam się tylko, że ze względu na małą liczbę programów i prowadzących je podmiotów mogą one nie dać rady przyjąć wszystkich kierowanych osób, gdy będzie ich dużo w krótkim czasie – wskazuje Błażej Gawroński, przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w Olsztynie.

Dodaje przy tym, że te nowe przepisy nakładają na członków zespołów i grup dodatkowe obowiązki związane chociażby z pilnowaniem terminów, odbieraniem zaświadczeń, korespondencją ze sprawcami oraz organami ścigania, a obsługa organizacyjna i finansowa zespołu będzie wyglądać tak jak do tej pory, czyli będzie się opierać na ośrodkach pomocy społecznej, bez dodatkowych pieniędzy na ten cel.

Będzie monitoring

Ustawa z 9 marca wprowadza też zmiany w procedurze Niebieskiej Karty. Obecnie do jej wszczęcia, poprzez wypełnienie formularza Niebieska Karta – A, są uprawnieni pracownik: pomocy społecznej, oświaty, służby zdrowia, policji oraz osoby należące do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Ten katalog został właśnie poszerzony o asystentów rodziny. Na gruncie przepisów została uregulowana kwestia sposobu postępowania w sytuacji, gdy osoba, w stosunku do której jest realizowana procedura, zmienia gminę miejsca zamieszkania, i przekazania zgromadzonej w jej ramach dokumentacji, a także przenoszenia prowadzenia procedury do innej gminy, gdy zachodzą okoliczności wyłączenia przewidziane w k.p.a., a dotyczące członka grupy diagnostyczno-pomocowej. Ponadto został wprowadzony obowiązek monitorowania sytuacji osób objętych procedurą Niebieskie Karty przez dziewięć miesięcy od jej zakończenia. ©℗