W wyniku błędu urzędnika gmina z opóźnieniem zapłaciła składki na PFRON. Naliczono urzędowi gminy odsetki, ale odpowiedzialny za błąd pracownik zapłacił je z prywatnych środków. Czy w tej sytuacji regionalna izba obrachunkowa może wykazać nieprawidłowość?

W art. 49 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji) postanowiono, że pracodawcy dokonują wpłat na PFRON „w terminie do dnia 20. następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat, składając równocześnie Zarządowi Funduszu deklaracje miesięczne i roczne poprzez teletransmisje danych w formie dokumentu elektronicznego według wzoru ustalonego, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego”.

Obowiązek obliczenia

Powyższy obowiązek dotyczy m.in. pracodawcy samorządowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, czyli zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu. Jak wskazano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 lutego 2022 r. (sygn. akt III FSK 1576/21), na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zobowiązany do wpłat „realizuje je na prawnej zasadzie samoobliczenia, pozytywnie porównywalnej do samoobliczenia podatku, w którym uprawniony i jednocześnie zobowiązany do samoobliczenia samodzielnie, bez ingerencji organu administracji, oblicza, deklaruje i wpłaca należny podatek w wynikających z obowiązującego prawa: wysokości i terminie”.

Abstrahując od metodologii obliczania i opłacania ww. wpłat, wymaga podkreślenia to, że pracodawca powinien bezwzględnie ten obowiązek realizować. Szczególnie istotne jest to w przypadku pracodawców o statusie jednostek sektora finansów publicznych, których dodatkowo obowiązują przepisy zawarte w ustawie o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Zgodnie z art. 44 ust. 3 u.f.p. wydatki publiczne powinny być dokonywane:

O dopłaty z PFRON znów można wnioskować przez internet
O dopłaty z PFRON znów można wnioskować przez internet

Zobacz również

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

Zapłata odsetek

Rzecz jasna może się zdarzyć, że zobowiązanie nie zostanie terminowo opłacone. Wówczas często powstaje dodatkowo obowiązek zapłaty odsetek. Odsetki te co do zasady powinny zostać jednak opłacone z budżetu pracodawcy. Nie ma podstaw, aby pracownik regulował te zobowiązania z własnych środków. Na dodatek spłata zadłużenia odsetkowego nie uchroni pracodawcy przed zarzutem naruszenia omawianych przepisów.

Bardzo podobna sytuacja była oceniana w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 14 czerwca 2022 r. (znak WK-011/47/2021; www.bip.poznan.rio.gov.pl). RIO stwierdziła również nieprawidłowość polegającą na nieterminowym odprowadzeniu wpłat na PFRON, wskutek czego powstało dodatkowe obciążenie odsetkowe. Odsetki te zostały jednak uregulowane z prywatnych środków pracownika, który był odpowiedzialny za nieterminowe odprowadzenie wpłat na PFRON. Mimo to RIO wykazała nieprawidłowość związaną z brakiem terminowego odprowadzania wpłat. W ramach wniosku pokontrolnego nakazała, aby wpłat na PFRON dokonywać w terminie określonym w art. 4 ustawy o rehabilitacji.

Konsekwencje nieterminowego uiszczenia

Zatem nie ma wątpliwości co do tego, że zapłata odsetek przez pracownika nie uchroni przed formalnym wykazaniem nieprawidłowości przez RIO. Mało tego, z dużym prawdopodobieństwem opisane naruszenie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych. Zgodnie bowiem z art. 14 pkt 5 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieopłacenie w terminie przez jednostkę sektora finansów publicznych: składek na ubezpieczenia społeczne, składek na ubezpieczenie zdrowotne, składek na Fundusz Pracy, składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, składek na Fundusz Solidarnościowy albo ich opłacenie w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia.

Z powyższego należy więc wnioskować, że odpowiedzialność w trybie dyscypliny finansów aktywuje się już wskutek braku terminowych wpłat, a nie braku zapłaty odsetek z tego tytułu.

Podsumowując, zapłata przez pracownika odsetek od nieterminowo odprowadzonych wpłat na PFRON nie uchyla odpowiedzialności związanej z naruszeniem przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a w konsekwencji nie uchyla również odpowiedzialności w trybie dyscypliny finansów publicznych. ©℗

Podstawa prawna

art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 100)

art. 44 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)

art. 14 pkt 5 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289)