Choć doradcy i asystenci są pracownikami samorządowymi, to nie mają np. okresowej oceny. Ale muszą złożyć oświadczenie majątkowe
Zatrudnienie osób w gabinetach politycznych w samorządzie od początku wejścia w życie ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) powodowało kontrowersje. Krytyka dotyczyła głównie możliwości nawiązywania stosunku pracy z doradcami i asystentami bez konieczności prowadzenia naboru.
W praktyce, jak wykazały kontrole NIK, osoby zajmujące te etaty były przenoszone w drodze awansu zewnętrznego na stanowiska urzędnicze. Aby uniemożliwić m.in. ten proceder, w nowelizacji pragmatyki zawodowej z 10 maja 2013 r. zmieniona została definicja „wolnego stanowiska urzędniczego”.
Pomimo tych wątpliwości nic nie wskazuje, aby gabinety polityczne zniknęły z urzędów samorządowych. Status doradców i asystentów różni się od tego, który posiadają inni pracownicy samorządowi.
Nie ma obowiązku
Doradcy i asystenci mogą być zatrudniani wyłącznie w urzędzie gminy, starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim. Utworzenie gabinetu politycznego należy do swobodnej decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty i marszałka województwa. Pragmatyka zawodowa nie przewiduje obowiązku zatrudnienia osób na te stanowiska. Nie określa także zadań, jakie mają wykonywać ci pracownicy.
Podpisanie angażu z doradcą lub asystentem nie musi być poprzedzone procedurą naboru. Podstawą zatrudnienia doradcy i asystenta może być jednak wyłącznie umowa na czas określony.
Chociaż angaż jest terminowy, nie stosuje się do niego wszystkich regulacji przewidzianych w kodeksie pracy dla tego rodzaju kontraktu. Nie będzie miał zastosowania m.in. art. 251 k.p. Przepis ten wprowadza zasadę, zgodnie z którą, jeśli te same strony zawarły dwukrotnie umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, to zawarcie przez nie kolejnej, trzeciej umowy w ciągu 30 dni od rozwiązania drugiej umowy jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy na czas nieokreślony.
Nie jest możliwe przekształcenie umowy terminowej w bezterminową z doradcą lub asystentem, gdyż byłoby to sprzeczne z istotą zatrudniania tych pracowników samorządowych. Okres wykonywania obowiązków przez doradców lub asystentów ściśle pokrywa się z bowiem czasem pełnienia funkcji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa. Pozbawienie funkcji tych samorządowców automatycznie oznacza rozwiązanie stosunku pracy z osobami z gabinetu politycznego. Podobny skutek nastąpi w przypadku końca kadencji organów jednostek samorządowych. Dlatego nawet gdy ta sama osoba ponownie została wybrana na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa stosunek pracy z doradcami i asystentami rozwiązuje się z upływem poprzedniej kadencji.
Rozwiązanie angażu
Do rozwiązania umowy z doradcą (asystentem) w trakcie piastowania urzędu przez jego kierownika może dojść za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Oświadczenie w tym zakresie może złożyć każda ze stron stosunku pracy. Tak wynika z art. 17 u.p.s. Rozwiązanie to odbiega od zasady określonej w art. 33 k.p., zgodnie z którym dopuszczalne jest wymówienie terminowego angażu tylko wtedy, gdy przewiduje to postanowienie umowy zawartej na czas powyżej 6 miesięcy.
Nowelizacja ustawy o pracownika samorządowych z 10 maja 2013 r. zrównała wymogi kwalifikacyjne doradców i asystentów z tymi, które są stawiane urzędnikom samorządowym. Zostały one dodatkowo doprecyzowane przez rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych, które stawia przez doradcami wymóg posiadania wykształcenia wyższego i 5-letniego stażu pracy, a przed asystentami - wykształcenia średniego.
Bez awansu zewnętrznego
Nowelizacja zmieniła także art. 20 u.p.s. Obowiązujące brzmienie tego przepisu doprecyzowuje instytucję awansu wewnętrznego poprzez wskazanie, że może on nastąpić jedynie w granicach danej (tożsamej) grupy stanowisk. Podział stanowisk pracowników samorządowych na trzy grupy jest dokonany w art. 4 ust. 2 u.p.s. Chodzi więc o stanowiska:
wurzędnicze, w tym kierownicze stanowiska urzędnicze,
wdoradców i asystentów,
wpomocnicze i obsługi.
Tylko zatem w ramach tej samej grupy stanowisk możliwe jest przenoszenie pracowników samorządowych w drodze awansu wewnętrznego.
Chociaż doradcy i asystenci są pracownikami samorządowymi, to nie mają do nich zastosowania niektóre obowiązujące wymogi charakterystyczne dla tej grupy zawodowej. Chodzi o warunek:
wodbycia służby przygotowawczej,
wzłożenia ślubowania,
wokresowej oceny,
wdotyczący zakazu wykonywania zajęć pozostających w sprzeczności z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub które mogą wywołać uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność.
Mają jednak obowiązek złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej i stanie majątkowym.
Obowiązujące limity
Liczba zatrudnionych doradców i asystentów nie może przekroczyć:
● w gminach do 20 tys. mieszkańców - 3 osób,
● w gminach do 100 tys. mieszkańców oraz powiatach - 5 osób,
● w pozostałych gminach oraz województwach - 7 osób.
Podstawa prawna
Art. 4 ust. 2, art. 17, art. 20, art. 31, art. 32 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1202 ze zm.).
Tabela III lit. E, stanowiąca załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1786).