Czy sesja rady gminy może odbyć się przy braku kworum? Od czego zależy stawka opłaty za zajęcie pasa drogowego? Czy treść umowy o zaopatrzenie w wodę może ustalić rada? O czym należy pamiętać, gdy nadawany jest status dróg gminnych?

Rada powiatu zamierza przyjąć uchwałę w sprawie ustalenia wysokości stawek opłaty za zajęcie pasa drogowego dróg powiatowych. Czy owe stawki można zróżnicować np. w zależności od zlokalizowania zajętej drogi w obszarze zabudowanym lub poza tym obszarem?
Przyjęcie opisanego w pytaniu kryterium zróżnicowania stawki opłaty za zajęcie pasa drogowego jest niedopuszczalne. Potwierdza to m.in. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody kujawsko-pomorskiego z 23 maja 2022 r. (nr 69/2022), w którym stwierdzono, że zróżnicowanie stawek opłat za zajęcie pasa drogowego w zależności od zlokalizowania zajętej drogi w obszarze zabudowanym lub poza takim obszarem oznacza przyjęcie kryterium pozaustawowego, bo jest niezgodne z upoważnieniem wynikającym z art. 40 ust. 9 ustawy z o drogach publicznych (dalej: u.d.p.).
Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 12 lutego 2021 r. (sygn. akt III SA/Łd 955/20) stwierdził, że z art. 40 ust. 9 u.d.p. wynika, iż przy ustalaniu stawek opłat za zajęcie pasa drogowego uwzględnia się: kategorię drogi, której pas drogowy zostaje zajęty; rodzaj elementu zajętego pasa drogowego; procentową wielkość zajmowanej szerokości jezdni; rodzaj zajęcia pasa drogowego; rodzaj urządzenia lub obiektu budowlanego umieszczonego w pasie drogowym. Wyliczenie zawarte w powyższym przepisie ma charakter wyczerpujący, co oznacza, że rada gminy nie może brać pod uwagę przy ustalaniu stawek opłat za zajęcie pasa drogowego innych czynników niż wymienione wprost w treści tej regulacji. We wskazanych w art. 40 ust. 9 u.d.p. kryteriach brakuje kryterium charakteru obszaru, na którym dochodzi do zajęcia pasa drogowego. Podobne stanowisko w sprawie przyjęcia przez lokalnego prawodawcę w uchwale nieznanego ustawie kryterium ustalania opłat za zajęcie pasa drogowego zajął WSA w Łodzi w wyroku z 28 stycznia 2021 r. (sygn. akt III SA/Łd 943/20).
Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 1 października 2020 r. (sygn. akt II SA/Ol 374/20) przypomniał, że ustawodawca wyraźnie określił, jakie kryteria mogą być uwzględniane przy określaniu wysokości stawek opłat za zajęcie pasa drogowego. WSA podkreślił, że wśród nich nie sposób odnaleźć podstawy do zróżnicowania stawek opłat ze względu na umieszczenie danego urządzenia w obszarze zabudowanym i poza terenem zabudowanym. Wprowadzenie takiego kryterium jest istotnym naruszeniem prawa, gdyż wykracza poza granice władztwa prawodawczego. Rodzaj elementu zajętego pasa nie jest bowiem definiowany w odniesieniu do jego lokalizacji (w terenie zabudowanym lub niezabudowanym), lecz w odniesieniu do jego lokalizacji w pasie drogowym, co można wywnioskować z analizy pozostałych definicji ustawowych zawartych w art. 4 u.d.p. ©℗
Podstawa prawna
art. 4, art. 40 ust. 9 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1693; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1783)
Przewodniczący rady przed otwarciem sesji rady gminy stwierdza kworum na podstawie listy obecności radnych. Czy w sytuacji gdy kworum nie ma, sesja może się odbyć?
Liczba przybyłych na sesję radnych nie może mieć wpływu na możliwość prowadzenia obrad. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) nie zakazują prowadzenia obrad przy braku kworum. Zgodnie z art. 14 ust. 1 u.s.g. przy jego braku rada pozbawiona jest jednak możliwości podejmowania uchwał. Powyższa regulacja ustanawia bowiem minimum radnych, których obecność jest niezbędna do podejmowania uchwał (obecność co najmniej połowy ustawowego składu rady). Zatem jednym z podstawowych warunków ważności uchwały podejmowanej przez radę gminy jest warunek zdolności uchwałodawczej (kworum). Mianem tym określa się liczbę członków danego organu, których obecność umożliwia podjęcie uchwały.
Ustawodawca nie wskazał zatem, że podstawą do rozpoczęcia i prowadzenia obrad rady jest obecność co najmniej połowy ustawowego składu rady, natomiast wskazał, że obecność co najmniej połowy składu rady jest niezbędna do podejmowania uchwał przez radę gminy. Wobec powyższego nie ma przeszkód, aby rada obradowała i procedowała skutecznie inne punkty porządku obrad przy braku kworum (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody kujawsko-pomorskiego z 1 lipca 2022 r., nr 90/2022). ©℗
Podstawa prawna
art. 14 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)
Radni pracują nad projektem zmiany regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Czy mogą w nim wskazać, jakie elementy powinny być zawarte w umowie o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzenie ścieków z przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym? Czy mogą ponadto w regulaminie określić, z kim taka umowa może być podpisana?
Rada gminy nie ma kompetencji do uregulowania powyższych kwestii. Nie może ona ustalać ani treści czy też formy umowy, ani jej strony podmiotowej. Artykuł 6 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej: u.z.z.w.) wyraźnie stanowi, że dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy. W art. 6 ust. 4‒8 u.z.z.w. ustawodawca też ściśle uregulował, z jakim podmiotem taka umowa może zostać zawarta. W związku z tym lokalny prawodawca nie może już wkraczać w tę materię (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody warmińsko-mazurskiego z 14 czerwca 2022 r., nr PN.4131.274.2022). Podkreślił to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 grudnia 2020 r. (sygn. akt II OSK 2364/18). Postanowienia dotyczące formy umowy lub jej strony podmiotowej nie mogą być utożsamiane z warunkami ani trybem zawierania umów, do których określenia ustawodawca zobowiązał lokalnego prawodawcę. W wyroku z 27 lutego 2020 r. (sygn. akt II OSK 63/19) NSA wyjaśnił, że rada gminy nie ma uprawnienia do określenia w regulaminie formy, w jakiej winny być zawarte umowy. Zakres delegacji z art. 19 ust. 5 pkt 2 u.z.z.w. należy odnosić do sposobu dochodzenia do zawarcia kontraktu.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.z.z.w. umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzenie ścieków zawiera w szczególności postanowienia dotyczące:
  • ilości i jakości świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunków ich świadczenia,
  • sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń,
  • praw i obowiązków stron umowy,
  • warunków usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług,
  • procedur i warunków kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych,
  • ustaleń zawartych w zezwoleniu na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków,
  • okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.
Z kolei jak wskazuje art. 6 ust. 4 i 5 u.z.z.w., umowa może być zawarta z osobą, która ma tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, do której ma być dostarczana woda lub z której mają być odprowadzane ścieki, albo z osobą, która korzysta z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkiem wielolokalowym lub budynkami wielolokalowymi, to umowa jest zawierana z właścicielem lub z zarządcą. Na wniosek właściciela lub zarządcy budynku wielolokalowego lub budynków wielolokalowych przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zawiera umowę także z osobą korzystającą z lokalu wskazaną we wniosku, jeżeli spełnione są warunki z art. 6 ust. 6 u.z.z.w. ©℗
Podstawa prawna
art. 6 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1549)
Poradnia samorządowa z 27 kwietnia
Poradnia samorządowa z 27 kwietnia

Zobacz również
Pracownicy urzędu miasta przygotowują projekt uchwały w sprawie zaliczenia ulic na terenie miasta do kategorii dróg gminnych. Jak należy prawidłowo przedstawić ich przebieg w tym dokumencie?
Artykuł 7 ust. 1 ustawy o drogach publicznych (dalej: u.d.p.) mówi, że do tych gminnych zalicza się „drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych”. Zaliczenie do omawianej kategorii następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu (art. 7 ust. 2 u.d.p.). Natomiast ustalenie przebiegu istniejących dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy (art. 7 ust. 3 u.d.p.).
Jak prawidłowo przygotować tę uchwałę, wskazał wojewoda śląski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 24 czerwca 2022 r. (nr NPII.4131.1.610.2022). Podkreślił, że prawidłowe i czytelne określenie przebiegu drogi jest konieczne do uznania, iż uchwała spełnia wymóg wzorca konstytucyjnego wynikającego z art. 2 Konstytucji RP, tj. jasności prawa i zaufania obywateli do organów państwa. Organ nadzoru przypomniał, że z zaliczeniem drogi do kategorii dróg publicznych wiąże się wiele konsekwencji, choćby możliwość pobierania opłat za zajęcie pasa drogowego czy też odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa o ruchu drogowym. Według wojewody istotą uchwały podejmowanej na podstawie art. 7 ust. 3 u.d.p. jest jednoznaczne, jasne i precyzyjne określenie przebiegu istniejących dróg gminnych. Z treści takiej uchwały, w tym z załączników stanowiących jej integralną część (np. map), powinny wynikać w szczególności oznaczenia ewidencyjne gruntów, po których rada ustaliła przebieg istniejących dróg gminnych. Właściwe opisanie ich przebiegu (w tym wskazujące na numery ewidencyjne działek) ma istotne znaczenie, gdyż daje adresatom uchwały możliwość odwołania się do właściwych rejestrów w celu weryfikacji ustalonego przez radę przebiegu dróg. Z kolei bez właściwego oznaczenia (opisania) przebiegu dróg odwołanie się do właściwych rejestrów jest niemożliwe, a sama uchwała staje się tym samym niejasna, nieczytelna i nieprecyzyjna.
Oczywiście samo oznaczenie ewidencyjne działek nie zawsze będzie wystarczające. Do pełnego zobrazowania przebiegu dróg konieczne jest osadzenie ich w urzędowym dokumencie mapowym. Chodzi o sporządzoną w odpowiedniej skali mapę wraz z jej tytułem, oznaczeniem skali, naniesionymi na nią znakami kartograficznymi i legendą. Dopiero ona odzwierciedla dokładny przebieg drogi ustalony przez radę gminy. Obowiązek jasnego i precyzyjnego określania przebiegu dróg publicznych (gminnych) był niejednokrotnie przedmiotem orzeczeń sądów administracyjnych. W orzecznictwie została wyraźnie podkreślona ranga i rola precyzyjnych załączników graficznych do uchwał oraz skutki ewentualnych naruszeń związanych z nieprawidłowym sporządzeniem załączników określających przebieg drogi publicznej. Za prawnie niedopuszczalną należy uznać sytuację, w której na skutek nieprecyzyjnego ustalenia przez radę przebiegu istniejących dróg gminnych, kompetencja ta w istocie zostaje subdelegowana na organ wykonawczy gminy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 16 września 2008 r. (sygn. akt III SA/Kr 267/08) wskazał, że treść zaskarżonej uchwały i będący jej integralną częścią załącznik graficzny w postaci mapy zostały tak skonstruowane, że nie jest możliwe dokładne ustalenie przebiegu granic ulicy X. Trudno to traktować jako wadę wyłącznie o charakterze technicznym, skoro w istocie organ wykonujący uchwałę, czyli burmistrz miasta, a nie organ ustawowo właściwy, czyli rada miasta, miałby decydować o dokładnym przebiegu drogi zaliczonej do kategorii dróg publicznych gminnych. Należy to zatem potraktować jako naruszenie prawa materialnego polegające na nieuprawnionym delegowaniu na burmistrza ustawowych kompetencji rady. Do obowiązku precyzyjnego, opisowego sporządzania opisu przebiegu dróg odniósł się również WSA w Gliwicach w wyroku z 7 czerwca 2017 r. (sygn. akt IISA/Gl63/17), stwierdzając, że: „załącznik jest mapą w skali 1:50 000, zatem obejmuje dość duży obszar, co powoduje nieczytelność samej uchwały. Powinna ona precyzyjnie i również opisowo wskazywać przedmiotowy odcinek drogi tak, aby nie było żadnych wątpliwości co do jego początku i końca. Trudno podejrzewać, że sporny odcinek, licząc od miejsc pokazanych w dużym przybliżeniu na planie, ma dokładnie, co do metra, 11 km. Nawet jeśli tak przypadkowo jest, to precyzyjne określenie przedmiotu uchwały jest konieczne”. ©℗
Podstawa prawna
art. 7 ust. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1693; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1783)
ustawa z 20 czerwca 1997 r. ‒ Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 988; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1783)