293 mln euro z Funduszu Spójności dostaną Warszawa, Łódź, Szczecin oraz Poznań na realizacje służące rozwojowi zrównoważonych usług transportowych. To tzw. duży projekt przyjmowany specjalną decyzją KE
Komisja Europejska (KE) w ubiegłym tygodniu zatwierdziła ten projekt. To jeszcze wsparcie z poprzedniej perspektywy. Na co zostaną przeznaczone te pieniądze?
Z udziałem unijnych środków stolica będzie mogła kupić 85 nowych tramwajów, przystosowanych do przewozu osób starszych i niepełnosprawnych. Dzięki tej inwestycji transport miejski w 2016 r. ma dodatkowo przewieźć 1,8 mln pasażerów nowoczesnym taborem. Unia Europejska sfinansuje 91,7 mln euro inwestycji wynoszącej 141 mln euro. Drugą realizacją jest kupno 20 nowych, piętrowych wagonów oraz dwóch wagonów sterowniczych i dwóch lokomotyw do składów pociągów w systemie push-pull przez Koleje Mazowieckie do obsługi najbardziej obciążonych połączeń na terenie aglomeracji warszawskiej. Z Funduszu Spójności mazowiecki przewoźnik otrzyma 41 mln euro. Całkowita kwota tej inwestycji wynosi 51,3 mln euro. Kolejna realizacja „Węzeł multimodalny przy dworcu Łódź Fabryczna” przewiduje budowę i modernizację linii oraz przystanków tramwajowych przez stworzenie węzła tramwajowego, kolejowego oraz samochodowego na stacji Łódź Fabryczna, a także parkingu w systemie parkuj i jedź, zjazdów i ramp dojazdowych. W ramach tej inwestycji UE sfinansuje 85,8 mln euro z kosztu całkowitego, wynoszącego w sumie 110,8 mln euro.
Na budowę i przebudowę torowisk w zachodnich dzielnicach Szczecina oraz zajezdni Pogodno w celu jej dostosowania do wymogów taboru niskopodłogowego przeznaczono 41,7 mln euro z całkowitej kwoty inwestycji wynoszącej 52,2 mln euro. Natomiast odnowa infrastruktury transportu publicznego w Poznaniu (etap I i II) pochłonie 33,2 mln euro (całkowity koszt inwestycji to 52,3 mln euro). Dotyczyć będzie modernizacji 5,31 kilometra sieci tramwajowej i trolejbusowej w ciągu ulicy Grunwaldzkiej oraz na odcinkach łączących stadion z centrum, lotniskiem i dworcem kolejowym.
Dla środowiska i wygody
Inwestycje te związane są z modernizacją systemów transportu publicznego, zgodnie z promowaną przez UE zasadą zrównoważonego rozwoju. Z jednej strony mają być one realizowane w sposób przyjazny dla środowiska, z drugiej – zapewnić mieszkańcom i turystom lepsze warunki podróżowania, podnieść jego komfort i skrócić czas przejazdu. Projekty stanowią część Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko i finansowane będą w ramach priorytetu „Transport przyjazny środowisku” poprzedniego jeszcze okresu programowania. Zakończenie prac przewidywane jest pod koniec br.
– Jest to tzw. duży projekt, łączna wartość inwestycji razem z podatkiem VAT jest wyższa niż 50 mln euro – tłumaczy Malina Gapik, specjalistka od finansowania samorządów, pracująca w Komisji Europejskiej. – Tego rodzaju projekty przyjmowane są specjalną decyzją Komisji Europejskiej. Planowane inwestycje ze środków europejskich niższej wartości są zatwierdzane na szczeblu regionalnym oraz krajowym.
Specjalna weryfikacja
Szczegółowa definicja dużego projektu została określona w art. 39 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Zgodnie z nim, aby dany projekt mógł być zakwalifikowany jako duży planowana realizacja, musi posiadać jasno określone cele, składać się z serii robót, działań lub usług służących wykonaniu niepodzielnego zadania, o sprecyzowanym charakterze w wymiarze gospodarczym lub technicznym. Z kolei koszt musi przekraczać 25 mln euro, jeśli chodzi o realizację projektów dotyczących środowiska naturalnego, a w odniesieniu do innych dziedzin – 50 mln euro.
Duże projekty podlegają specjalnej procedurze weryfikacji. Analizowane są szczególnie pod kątem zasadności udzielenia finansowego wsparcia, a także zgodności z poszczególnymi politykami europejskimi (m.in. w obszarze pomocy publicznej i ochrony środowiska naturalnego). Mają zastosowanie tylko w stosunku do inwestycji współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Spójności.
Będzie inaczej
W nowej perspektywie finansowej 2014–2020, oprócz stosowanego obecnie trybu weryfikacji przez służby Komisji Europejskiej, wprowadzono także procedurę niezależnej oceny jakości planowanych inwestycji (z ang. Independent Quality Review, IQR). Jeśli państwo członkowskie zdecyduje się na ocenę dużego projektu w tym trybie, jego weryfikacja prowadzona będzie przez niezależnych ekspertów (na przykład w ramach inicjatywy JASPERS), która kończy się wydaniem opinii (tzw. IQR report). Szczegółowe zasady i kryteria oceny jakości zostały określone w art. 22–23 oraz załączniku nr II do rozporządzenia Komisji (UE) nr 480/2014 z 3 marca 2014 r.
Następnie projekt uznany za odpowiadający kryteriom dużego jest przesyłany do Komisji Europejskiej, która w ciągu trzech miesięcy może zgłosić zastrzeżenia do raportu niezależnych ekspertów. Jeżeli tego nie uczyni, planowana inwestycja uważana jest za zatwierdzoną. Format dokumentu, w oparciu o który następuje notyfikacja Komisji Europejskiej, jak również wzór sprawozdania z oceny, zostały zawarte w załączniku I rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 1011/2014 z 22 września 2014 r. Wprowadzono również zasadę, zgodnie z którą do czasu podpisania pierwszego kontraktu na wchodzące w skład projektu roboty budowlane, aprobata KE ma charakter jedynie warunkowy, a prace powinny się rozpocząć w ciągu trzech lat od zatwierdzenia. Istotne jest, jak zauważają eksperci, że w przypadku projektów hybrydowych, realizowanych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) w rozumieniu art. 2 pkt 24 rozporządzenia ogólnego, zastosowano odstępstwo od tej zasady polegające na tym, że w ciągu trzech lat od zatwierdzenia powinna zostać zawarta przynajmniej umowa PPP.
Wzmocnieniu uległo także znaczenie list dużych projektów, załączonych do programów operacyjnych (PO). Przestały mieć one charakter indykatywny (czyli wskazujący na konkretną inwestycję). W praktyce znaczy to, że projekt uznany za duży nie może być notyfikowany po weryfikacji niezależnych ekspertów lub przedłożony Komisji Europejskiej, jeżeli nie znajduje się na liście.
Zmieniły się również zasady certyfikacji wydatków dla tego rodzaju projektów. Obecnie można je składać do Komisji Europejskiej dopiero po notyfikowaniu lub przedłożeniu do oceny, zarówno w trybie następującym po procedurze niezależnej weryfikacji jakości, jak i w przypadku projektów składanych bezpośrednio do Komisji.
Miliardy z poprzedniej perspektywy
W ramach poprzedniego okresu finansowania 2007–2013 zrealizowano w sumie ok. 1000 dużych projektów, w tym ponad 450 inwestycji transportowych. Łączne finansowanie związane z realizacją tylko 640 najważniejszych zatwierdzonych przez KE projektów wyniosło blisko 70 mld euro.