Do wójta zgłosiła się lokalna ochotnicza straż pożarna o wsparcie na zakup materiałów budowlanych na remont remizy. Roboty wykonają sami strażacy. Czy gmina może udzielić im wsparcia, np. w formie dotacji? Budynek remizy wchodzi w skład komunalnego zasobu nieruchomości

Nie ma prawnych przeszkód, aby gmina przekazała ochotniczej straży pożarnej wsparcie w formie dotacji celowej na remont remizy wchodzącej w skład zasobu nieruchomości samorządowych. Punktem wyjścia w ocenie podanej problematyki będzie art. 10 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. W jego ust. 1 postanowiono, że w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym:
1) obiekty, tereny, pojazdy i sprzęt specjalistyczny, środki ochrony indywidualnej, umundurowanie i środki łączności oraz ich utrzymanie;
2) ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań;
3) badania lekarskie strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w działaniach ratowniczych;
4) badania lekarskie kandydatów na strażaków ratowników OSP przeprowadzane w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do udziału w szkoleniu podstawowym przygotowującym do bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych.
Wskazane wyżej cele wydatkowe są finansowane bezpośrednio z budżetu gminy z uwzględnieniem odpowiednich podziałek klasyfikacji budżetowej.

Skąd finansowanie

Jednocześnie na uwagę zasługują przepisy ujęte w art. 32 ww. ustawy. W ust. 1 tej regulacji postanowiono, że koszty funkcjonowania ochotniczych straży pożarnych są pokrywane w szczególności z:
1) budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
2) środków budżetu państwa przekazywanych komendantowi głównemu Państwowej Straży Pożarnej;
3) wpływów instytucji ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 38 i art. 39 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej;
4) środków pochodzących od osób fizycznych i osób prawnych przekazywanych w szczególności w formie dobrowolnych składek lub darowizn;
5) środków pochodzących ze zbiórek publicznych;
6) środków własnych.
Ponadto jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym dodatkowe środki pieniężne również w formie dotacji.

Wskazówki z RIO

Podobną sprawę analizowała Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie (pismo z 13 lipca 2022 r., znak K.43.13.2022). Zwróciła ona uwagę, że ustawodawca jednoznacznie określił instrument wsparcia, jakim dysponuje samorząd w ramach dodatkowego finansowania jednostek ochotniczych straży pożarnych – jest to dotacja celowa. Zaznaczono też, że jej przyznanie z budżetu JST odbywa się na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych, na podstawie zawartej z podmiotem dotowanym umowy. Zarząd JST, udzielając dotacji celowej, w tym także jednostce sektora finansów publicznych, zawiera umowę, która określa w szczególności:
1) wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki z dotacji;
2) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego;
3) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w niniejszym dziale.
RIO zaakcentowała też, że to wójt ma wyłączną kompetencję dokonania wyboru sposobu finansowania zadań ze środków budżetu gminy z zapewnieniem poszanowania zasad wymienionych m.in. w art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych. A z regulacji tej wynika, że wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny oraz z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.
Podano też, że kwestia podmiotu realizującego prace remontowe na rzecz OSP pozostaje poza przedmiotem zainteresowania RIO. Istotne jest to, aby środki publiczne przekazane na wskazany cel zostały wykorzystane zgodnie z planowanym przeznaczeniem.
Podstawa prawna
art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2490)
ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1283)