Jeśli nauczyciel prowadzi uciążliwe zajęcia, a z racji pandemii realizuje je w trybie online lub w inny przyjęty sposób, to nie można odmówić mu prawa do tego typu świadczenia.
W związku z czwartą falą pandemii od 20 grudnia 2021 r. szkoły w całej Polsce znów przeszły na nauczanie zdalne i sytuacja ta potrwa co najmniej do 9 stycznia. Oznacza to, że funkcjonowanie szkół, także tych kształcących uczniów z niepełnosprawnością, przenosi się do ich domów. Przy czym, jeśli ktoś nie może uczyć się w miejscu zamieszkania, bo np. nie ma w nim zapewnionego odpowiedniego sprzętu, dyrektor szkoły jest zobowiązany do zorganizowania zajęć w sposób stacjonarny lub z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość na terenie tej placówki. Przy okazji wprowadzania tych rozwiązań jak bumerang mogą powrócić wątpliwości związane z uprawnieniem do dodatków za uciążliwe lub trudne warunki pracy dla nauczycieli. [ramka] Dlatego stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie z 28 października 2021 r. (sygn. RIO.III.072-100/2021) jest bardzo na czasie.
Zajmowanie się uczniami o specjalnych potrzebach
Zgodnie z par. 8 pkt 8 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu za pracę w trudnych warunkach uważa się prowadzenie zajęć dydaktycznych i wychowawczych w specjalnych przedszkolach (oddziałach), szkołach (oddziałach) specjalnych oraz prowadzenie indywidualnego nauczania dziecka zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego. Kiedy prowadzenie zajęć uznaje się za pracę w warunkach uciążliwych, określa natomiast par. 9 tego rozporządzenia. Pracą w warunkach uciążliwych jest np. prowadzenie zajęć z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi w stopniu lekkim, wśród których znajduje się co najmniej jedno dziecko upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym, pod warunkiem że zajęcia dydaktyczne z tym dzieckiem prowadzone są według odrębnego programu nauczania obowiązującego w danego typu szkole specjalnej, a zajęcia wychowawcze – według odrębnego programu wychowawczego opracowanego przez wychowawcę. ©℗
Powrót problemu
O wyjaśnienia związane z pracą zdalną i dodatkiem za trudne warunki pracy wystąpiła do olsztyńskiej RIO dyrektor Zespołu Placówek Szkolno-Wychowawczych w Iławie. W odpowiedzi RIO wskazała na art. 34 ust. 1 Karty nauczyciela, który stanowi, że nauczycielowi świadczącemu pracę w trudnych lub uciążliwych warunkach przysługuje z tego tytułu dodatek za warunki pracy. Warunki uznane za trudne zostały zaś określone w par. 8 pkt 1‒19 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy. RIO wyjaśniła, że szczegółowe warunki przyznawania m.in. dodatku za warunki pracy określa, w drodze regulaminu, organ prowadzący szkołę (art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela).
Wątpliwości dyrektor iławskiej placówki nie są niczym nowym. Już w marcu 2021 r. pisaliśmy, że bydgoski magistrat – powołując się na stanowisko resortu edukacji – uznał, iż w placówkach specjalnych za prowadzenie zajęć w sposób zdalny nie przysługują świadczenia za pracę w warunkach trudnych i uciążliwych („Radni nie mogą odbierać nauczycielom dodatków za trudną i uciążliwą pracę”, DGP nr 62). Tylko że resort kilkakrotnie zmieniał swoje stanowisko w tej sprawie. W kwietniu 2020 r. twierdził, iż w czasie nauki zdalnej nauczycielom nie przysługuje dodatek za warunki pracy. Później zaś wskazał, że przysługuje wyłącznie wtedy, gdy nauczyciel taką pracę faktycznie wykonywał. Wszystko to powodowało wiele wątpliwości, skutkiem czego bydgoscy nauczyciele wystąpili przeciw miastu do sądu i ostatecznie wygrali.
Jak wyjaśniał nam wówczas Michał Łyszczarz, prawnik, ekspert z zakresu prawa oświatowego, zadaniem nauczycieli w czasie nauki zdalnej jest wykorzystywanie technologii ustalonych przez dyrektora, ale po spełnieniu tego warunku zajęcia wykonywane na odległość są uznawane za odpracowane. Według eksperta nie można też uznać, że tylko praca bezpośrednio z uczniem daje prawo do dodatków, bo żadna z regulacji powszechnie obowiązującego prawa nie ustala warunku „bezpośredniej” pracy z uczniem jako obowiązującego przy przyznawaniu dodatku za warunki pracy. Z kolei Joanna Janiak, prawnik w Kancelarii Kacprzak Kowalak i Partnerzy w Poznaniu specjalizującej się w prawie oświatowym, tłumaczyła, że dodatki za trudne i uciążliwe warunki pracy powinny być wypłacane niezależnie od formy prowadzonych zajęć, gdyż w przepisach wprost jest wskazane, iż należą się one nauczycielom prowadzącym dany rodzaj zajęć i brak jest uszczegółowień dotyczących formy tych zajęć.
Indywidualna ocena
Dodatek za uciążliwe lub trudne warunki pracy przysługuje za prowadzenie zajęć dydaktycznych i wychowawczych z uczniami w siedzibie szkoły lub też zdalnie. Zasady rozliczania czasu pracy zdalnej nauki lub realizacji innych zadań określa dyrektor szkoły. Sytuację każdego nauczyciela szkoły należy indywidualnie ocenić pod kątem, jaką pracę i w jakim wymiarze wykonywał w poszczególnych dniach. Nauczyciele, którzy w wymiarze odpowiadającym wymiarowi zatrudnienia łącznie prowadzili zajęcia opiekuńcze, zadania statutowe, zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym w siedzibie szkoły lub zdalnie, zachowują prawo do wynagrodzenia zasadniczego i innych dodatków, w tym dodatku za uciążliwe lub trudne warunki pracy. Natomiast ci pedagodzy, którzy nie prowadzą zdalnie z uczniami lub wychowankami zajęć dydaktycznych lub wychowawczych, a np. na polecenie dyrektora wykonują tylko zadania statutowe szkoły, zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym, zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 2 i 3 Karty nauczyciela, są w innej sytuacji. Jeżeli więc obecnie dyrektor uzna, że dany nauczyciel prowadził zajęcia w warunkach trudnych lub uciążliwych, chociażby zdalnie, to powinien otrzymać dodatek za okres od 20 grudnia 2021 r. do 9 stycznia 2022 r. W tym zakresie nie obowiązuje jednak automatyzm. Oceny dokonuje dyrektor szkoły. Jeśli natomiast któryś z nauczycieli otrzymał dodatek, który mu się nie należał, możliwe jest potrącenie tej sumy z kolejnej pensji; ale wymaga to zgody pracwnika. ©℗
Przykład
Realizacja pensum
Nauczyciel realizujący zajęcia dydaktyczne rodzicom wszystkich swoich uczniów przesłał ćwiczenia w formie linków, a tym rodzicom, którzy nie mają internetu lub poczty elektronicznej, przekazywał wydruki ćwiczeń oraz w inny sposób przyjęty w danej szkole przekazał je dla osób bez internetu lub poczty elektronicznej (np. przez doręczenie wydruków ćwiczeń materiałów). W tym przypadku można uznać, że nauczyciel realizował pensum z prawem do wynagrodzenia obejmującego także dodatek za warunki pracy.
Podstawa prawna
art. 30 ust. 6, art. 34 ust. 1, art. 42 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762)
par. 8 pkt 8, par. 9 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 787)
par. 3 rozporządzenia ministra edukacji i nauki z 13 grudnia 2021 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. poz. 2301)
