Dlaczego włodarz nie może otrzymywać dwóch dodatków specjalnych? Czy wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu mogą otrzymać nagrody uznaniowe? Jak określić maksymalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę? Czy w regulaminie wynagradzania można określić wymagania dotyczące kierunkowego wykształcenia?
Nowe rozporządzenie płacowe zmieniło zasady naliczania dodatku specjalnego dla włodarza. Spowodowało to uszczuplenie zarobku naszego burmistrza. Dotychczas otrzymywał on dodatek specjalny w wysokości 40 proc. sumy wynagrodzenia zasadniczego i dodatku specjalnego. Obecnie dodatek wynosi 30 proc. Chcemy włodarzowi wyrównać tę różnicę, przyznając mu dodatek specjalny jako pracownikowi samorządowemu. Czy można go wypłacić na podstawie dwóch różnych przepisów?
Nie jest dopuszczalne przyznanie włodarzowi dodatku na podstawie dwóch różnych przepisów, czyli art. 36 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej u.p.s.) i art. 36 ust. 5 u.p.s. Pierwsza regulacja stanowi, że wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście oraz marszałkowi województwa przysługuje dodatek specjalny, a druga, że tego typu dodatek może zostać przyznany pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań. O tym, że nie można włodarzom przyznawać dodatku na podstawie dwóch regulacji u.p.s., wielokrotnie wypowiadał się Naczelny Sąd Administracyjny. I tak, w wyroku z 4 września 2019 r. (sygn. akt II OSK 2005/19) NSA podał, że dodatek specjalny, o którym mowa w art. 36 ust. 3 i art. 36 ust. 5 u.p.s., to ten sam składnik wynagrodzenia pracownika samorządowego, lecz przyznawany na odmiennych zasadach – w zależności od tego, czy pracownik jest, czy nie jest zatrudniony na stanowisku wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa. W przypadku osób zatrudnionych na jednym ze wskazanych wyżej stanowisk dodatek specjalny jest bowiem przyznawany obligatoryjnie, bez potrzeby ustalenia, czy doszło do okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań. Osoby piastujące wskazane powyżej stanowiska już tylko z tego tytułu – jak zauważył sąd – mają zwiększony zakres obowiązków służbowych, zarówno takich, które są ściśle związane pełnioną funkcją, jak i takich, które mogą się w przyszłości zaktualizować. W przypadku pozostałych pracowników dodatek specjalny stanowi fakultatywny składnik wynagrodzenia przyznawany czasowo z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań. Z tych względów, zdaniem NSA, niedopuszczalna jest taka wykładnia przepisów, która pozwala na przyznanie włodarzowi drugiego dodatku specjalnego z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia mu dodatkowych zadań. „Okoliczność posłużenia się przez ustawodawcę w art. 36 ust. 5 u.p.s. pojęciem pracownik samorządowy nie oznacza, że obejmuje on również wójta (burmistrza, prezydenta miasta, starostę, marszałka województwa), skoro w odniesieniu do niego w art. 36 u.p.s. zawarta jest odrębna regulacja” – wskazał NSA (tak też NSA w wyroku z: 3 grudnia 2019 r., sygn. akt II OSK 2896/19; 26 września 2019 r., sygn. akt II OSK 2458/19; 3 lipca 2019 r., sygn. akt II OSK 1477/19; 4 czerwca 2019 r., sygn. akt II OSK 789/19 i II OSK 790/19; 5 kwietnia 2019 r., sygn. akt II OSK 633/19).
Podstawa prawna
art. 36 ust. 3 i 5 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
par. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 25 października 2021 r. o wynagradzaniu pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960)
Jesteśmy w trakcie opracowywania nowego regulaminu wynagradzania w urzędzie. Wprawdzie nie może on dotyczyć pracowników z wyboru (w tym członków zarządu), ale czy możemy wicestaroście, tak jak innym zatrudnionym na etacie, przyznać nagrodę uznaniową?
Wicestaroście i innym członkom zarządu powiatu nie można przyznać nagrody uznaniowej, gdyż brak jest na to podstawy prawnej. W myśl art. 36 ust. 6 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). pracownikowi samorządowemu, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3 u.p.s., za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można przyznać nagrodę. W praktyce oznacza to, że nagrodę może otrzymać pracownik samorządowy zatrudniony na podstawie powołania i umowy o pracę, ponieważ właśnie o tych formach zatrudnienia mowa we wskazanych przepisach. Tymczasem członkowie zarządu powiatu, zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 lit b. u.p.s., są zatrudniani na podstawie wyboru. Z kolei stosownie do regulacji zawartych w art. 39 ww. aktu prawnego pracodawca w regulaminie wynagradzania może określić warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa, jednak wyłącznie dla pracowników zatrudnionych w ramach umowy o pracę. Tym samym prawo do nagród innych niż nagroda jubileuszowa (bo ta przysługuje wszystkim pracownikom samorządowych, którzy legitymują się odpowiednim stażem pracy) wynika z: regulaminu wynagradzania obowiązującego w danej jednostce (dla zatrudnionych na umowę o pracę) lub decyzji starosty o przyznaniu nagrody (gdy przyznawana jest zatrudnionym na podstawie powołania, np. skarbnikowi powiatu).
Wskazać też należy, że warunki i sposób wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego określa rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960; dalej: r.w.p.s.). Poza składnikami wynagrodzenia wskazanymi w r.w.p.s., czyli wynagrodzeniem zasadniczym i dodatkiem funkcyjnym, zatrudnionym na podstawie wyboru przysługują jeszcze wyłącznie te świadczenia związane z pracą, które zostały wymienione w art. 36 ust. 2 u.p.s., a więc należne wszystkim pracownikom samorządowym. Są to zatem: dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa, jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Podstawa prawna
art. 4 ust. 1 pkt 1 lit b, art. 36 ust. 2, art. 39 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Przygotowujemy regulamin wynagradzania. Jego obowiązkową częścią jest określenie maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę. O czym trzeba pamiętać, opracowując tę część dokumentu?
Pracodawca, ustalając stawki maksymalne, musi to zrobić w taki sposób, aby były one spójne w ramach poszczególnych kategorii zaszeregowania i wzrastały odpowiednio dla poszczególnych kategorii i w odniesieniu do stawek minimalnych. Poza tym należy pamiętać, jakimi środkami dysponuje dany urząd. Oprócz tego przy ustalaniu wysokości stawek pracodawca powinien uwzględnić zasady wynikające z kodeksu pracy (dalej: k.p.), m.in. zasadę równego traktowania, a także powinien mieć na uwadze, że zgodnie z art. 78 par. 1 k.p. wynagrodzenie musi odpowiadać w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniać jej ilość i jakość.
Na koniec trzeba przypomnieć, że omawiany obowiązek wynika z art. 39 ust. 1 pkt 2 u.p.s., zgodnie z którym w przypadku pracowników samorządowych zatrudnionych na umowę o pracę pracodawca w regulaminie wynagradzania określa m.in. szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego.
Podstawa prawna
art. 78 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432)
art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Przepisy określają poziom wykształcenia osób zatrudnionych w samorządzie, np. wykształcenie wyższe, średnie, zasadnicze zawodowe. Ustalają także wymagany staż na danym stanowisku. Czy pracodawca może wymagać od urzędnika skończenia określonego kierunku studiów? Czy może zmienić wymogi dotyczące stażu określone w rozporządzeniu płacowym?
Kierownik urzędu w regulaminie wynagradzania określa dla pracowników samorządowych zatrudnionych na umowy o pracę wymagania kwalifikacyjne obowiązujące u danego pracodawcy, zgodnie z art. 39 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). Regulamin ten wśród wymagań kwalifikacyjnych może m.in. precyzyjnie określać wykształcenie kierunkowe (w zależności od stopnia jego szczegółowości). Przy czym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 u.p.s. pracownikiem samorządowym może być osoba, która posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Z kolei minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na poszczególnych stanowiskach zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 25 października 2021 r. o wynagradzaniu pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960; dalej: r.w.p.s.).
Jeżeli chodzi o odpowiedź na drugie pytanie, to jest ona negatywna. Pracodawca samorządowy nie może w regulaminie wynagradzania zmieniać długości stażu pracy określonego w załączniku do r.w.p.s. dla poszczególnych stanowisk. Ustalenie tego parametru jest minimalnym wymogiem kwalifikacyjnym, który zgodnie z delegacją ustawową musi być określony w rozporządzeniu płacowym przez Radę Ministrów. Realizacja tej kompetencji oznacza, że pracodawca nie może tych wymogów zmieniać, tj. wydłużać lub skracać.
Podstawa prawna
art. 4 ust. 1 pkt 3, 6 ust. 1 pkt 3, art. 39 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
tabela II w załączniku nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów z 25 października 2021 r. o wynagradzaniu pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960)
Pracuję w urzędzie gminy na podstawie umowy o pracę. Chciałbym się dowiedzieć, kiedy pracodawca przyznaje dodatek funkcyjny. Na jakich stanowiskach może on być przyznany?
W obowiązujących przepisach nie uregulowano żadnych zasad przyznawania dodatków funkcyjnych dla pracowników. Zgodnie z art. 39 ust. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.) warunki przyznawania i wypłaty tych dodatków mają być ustalane w regulaminach wynagradzania u poszczególnych pracodawców, przy czym akt ten już ich definiuje. Z orzecznictwa wynika, że dodatek funkcyjny różni się od wszystkich innych dodatków tym, że jest ściśle i bezpośrednio związany z funkcją wykonywaną przez pracownika. Jest to stały składnik wynagrodzenia pracownika na stanowisku kierowniczym bądź innym związanym z pełnioną funkcją. Stanowi nie tylko ekwiwalent za zwiększony nakład pracy, lecz także za zwiększony zakres odpowiedzialności za działania własne i podległych pracowników, za stopień utrudnienia pracy itp. Dodatek funkcyjny to również element płacy, który jest związany z wynikami pracy pracownika na stanowisku kierowniczym, aczkolwiek związek ten nie zawsze przedstawia się jako bezpośredni i wyliczalny. Pracodawca, ustalając wewnętrzne przepisy płacowe, określa zasady przyznawania i wypłaty dodatku funkcyjnego. Przede wszystkim jest on związany ze stanowiskiem kierowniczym, w ramach którego bierze się pod uwagę stopień samodzielności organizacyjnej, liczbę pracowników zatrudnionych w komórce organizacyjnej, zakres działania komórki organizacyjnej, kwalifikacje zawodowe oraz złożoność zadań wynikających z funkcji kierowniczych. Poza tym ustalanie wysokości przyznanego dodatku funkcyjnego według ww. kryteriów stanowi prerogatywę pracodawcy, który z punktu widzenia zakładu pracy oraz poszczególnych komórek organizacyjnych i zadań przez nie wykonywanych może – na podstawie całokształtu danych – ocenić, czy i w jakiej wysokości przyznać ten dodatek pracownikowi zajmującemu funkcję kierowniczą. Oznacza to, iż w gestii pracodawcy pozostaje ustalenie kwestii dodatku i jego wysokości (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 28 maja 2018 r., sygn. akt VIII Pa 57/18).
Podstawa prawna
art. 36 ust. 4, art. 39 ust. 2 pkt 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
