Jak obliczyć dodatek za wysługę lat nauczyciela w dodatkowym miejscu pracy? Od kiedy należy naliczyć dodatek dla opiekuna stażu, jeżeli staż zaczyna się w trakcie miesiąca? Odpowiadamy na te i inne pytania związane z wynagrodzeniami w oświacie.
► Nauczyciel zatrudniony w podstawowym miejscu pracy na pełen etat chce podjąć dodatkową pracę w drugiej szkole na część pensum. Jak obliczyć dodatek za wysługę lat w dodatkowym miejscu pracy? Nauczyciel w pierwszej szkole jest zatrudniony od 10 lat i ma świadectwa pracy sprzed tego okresu. Czy należy je uwzględnić przy ustalaniu dodatku stażowego w drugim miejscu pracy?
Kwestia ustalania wysokości dodatku stażowego dla pedagogów w dodatkowej szkole od lat budzi wątpliwości, a wiąże się to z zapisami rozporządzenia płacowego dla nauczycieli, w których wskazano, że jeśli jest on zatrudniony w pełnym wymiarze pensum w jednej ze szkół, to w dodatkowych placówkach oświatowych powinien wypracować sobie staż od nowa. Zastosowanie tych regulacji w praktyce może być trudne, bo dyrektor nie zawsze ma wiedzę na temat podstawowego miejsca pracy i niekiedy wysługa lat może zostać zdublowana. Jeśli jednak szkoła, która jest dodatkowym miejscem zatrudnienia, ma na ten temat informacje, to dodatek powinien być wypłacony dopiero po trzech latach w wysokości 3 proc. i bez znaczenia pozostaje fakt legitymowania się przez pracownika zakończonymi okresami zatrudnienia. Jest to odmienna reguła od obowiązującej dla administracji i obsługi szkoły, którym jako pracownikom samorządowym w takich okolicznościach należałoby uwzględnić wszystkie zakończone okresy zatrudnienia, czyli w opisanej sytuacji otrzymaliby 10-proc. dodatek stażowy.
► Nauczyciel nabędzie prawo do nagrody jubileuszowej 4 września. Czy do jej podstawy należy wliczyć wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa?
Coraz częściej w orzecznictwie sądów i literaturze przedmiotu przeważa pogląd, że nagroda jubileuszowa nauczyciela, który nabył do niej prawo we wrześniu, powinna być wypłacona z końcem września lub 1 października, a w jej podstawie powinny znaleźć się przepracowane we wrześniu godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw. Podstawę nagrody jubileuszowej pedagoga oblicza się analogicznie jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Oznacza to, że poza wynagrodzeniem zasadniczym, dodatkiem stażowym i przyznanymi dodatkami, np. funkcyjnymi czy motywacyjnym, należy uwzględnić w niej wynagrodzenie za faktycznie zrealizowane godziny ponad wymiarowe i doraźnych zastępstw w miesiącach poprzedzających miesiąc uzyskania prawa do nagrody jubileuszowej w danym roku szkolnym. Ponieważ we wrześniu nie występują takie miesiące, nagrodę należy uzupełnić o przepracowane we wrześniu godziny. Wypłata nagrody bez uwzględnienia średniej z godzin byłaby dla pedagoga wysoce niekorzystna, dlatego Ministerstwo Edukacji Narodowej zaproponowało takie rozwiązanie, co znajduje też odzwierciedlenie w orzecznictwie (m.in. wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku – VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 1 sierpnia 2019 r., sygn. akt VI P 44/19).
► Czy wprowadzenie do uchwały regulującej płace nauczycielskie zapisu, zgodnie z którym pedagogom przysługuje dodatek za wychowawstwo tylko za jedną klasę lub oddział, niezależnie od liczby klas lub oddziałów, w których pełni funkcję wychowawcy, jest zgodny z przepisami?
Zapis ten narusza przepisy powszechnie obowiązującego prawa. Wysokość dodatku funkcyjnego zależy od powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji. Przepisy płacowe nauczycieli nie zawierają regulacji ograniczających prawo do dodatku funkcyjnego w przypadku zbiegu uprawnień z kilku tytułów, w tym z tytułu powierzenia wychowawstwa klasy czy opieki nad więcej niż jedną grupą przedszkolną. W konsekwencji nauczyciel nabywa prawo do dodatku funkcyjnego za każdą powierzoną funkcję, nawet jeśli będzie to więcej niż jedno wychowawstwo klasy. Nie istnieje też ustawowe upoważnienie dla rady gminy do wprowadzenia takich ograniczeń. Należy zauważyć, że do uzyskania dodatku funkcyjnego są uprawnieni nauczyciele, którym powierzono stanowisko i sprawują określone funkcje, a zatem dodatek funkcyjny przysługuje nauczycielowi za zajmowanie stanowiska i sprawowanie każdej z tych funkcji oddzielnie i niezależnie od siebie.
► Szkoła zatrudnia kilku nowych nauczycieli i podobnie jak pozostałym pedagogom wypłaca im pensję 1 września, zanim rozpoczną faktyczną realizację swoich obowiązków. Może się zdarzyć, że nauczyciel w trakcie pierwszych dni pracy zrezygnuje z zatrudnienia. Czy ma on obowiązek zwrotu pensji za nieprzepracowany okres?
Z jednej strony mamy zasadę wyrażoną w art. 80 kodeksu pracy, zgodnie z którą wynagrodzenie przysługuje pracownikowi wyłącznie za czas przepracowany, z drugiej – art. 40 Karty nauczyciela, w którym wskazano, że prawo do wynagrodzenia pedagoga gaśnie z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy. Powszechnie uważa się, że ten drugi przepis oznacza, iż szkoła nie ma możliwości domagania się od nauczyciela zwrotu pensji za czas nieprzepracowany w okolicznościach opisanych w pytaniu, gdyż przepis Karty nauczyciela ma charakter szczególny, który uprawnia pedagoga do wynagrodzenia również za czas nieobecności z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. W związku z tym rozwiązanie nauczycielskiego stosunku pracy w trakcie miesiąca, niezależnie od podstawy prawnej zakończenia stosunku pracy, nawet jeśli pedagog pracę porzuci, nie wiąże się z koniecznością zwrotu wynagrodzenia wypłaconego z góry, bo w tej sytuacji prawo do wynagrodzenia obejmuje cały miesiąc kalendarzowy.
► Nauczycielka mianowana z tytułem magistra od września ma przydzielone 18/18 godzin języka polskiego i 4/26 godzin świetlicy i 5/30 godzin w bibliotece. Ile wyniesie jej pensum i wynagrodzenie zasadnicze?
Nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy zadania określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin zajęć, przy czym wynik zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę. Godziny obliczone ponad ten wymiar stanowią godziny ponadwymiarowe.
Przyjmując te założenia, pensum nauczyciela, o którym mowa w pytaniu, należy obliczyć następująco:
18/18 + 4/26 + 5/30 = 27 ÷ (1 + 0,1538 + 0,1667) = 27 godzin ÷ 1,3205 etatu = 20,4468 godziny ≈ 20 godzin.
Pensum wyniesie 20 godzin i nauczycielka będzie realizowała tygodniowo 7 godzin ponadwymiarowych. Tak obliczone pensum nie będzie mieć wpływu na wysokość wynagrodzenia zasadniczego, które od 1 września 2021 r. dla nauczyciela mianowanego legitymującego się tytułem zawodowym magistra z przygotowaniem pedagogicznym wynosi 3445 zł. Będzie za to mieć wpływ na wysokość wynagrodzenia za godzinę ponadwymiarową, która dla 20-godzinnego pensum wyniesie:
20 × 4,16 = 83,20 ≈ 83,
3445 zł ÷ 83 = 41,51 zł.
► Zatrudniamy nauczyciela, który z mocy Karty nauczyciela rozpocznie staż na nauczyciela kontraktowego. Choć nie jest to jego pierwsza praca w szkole, to nie otrzymał on świadczenia na start. Czy nauczyciel powinien złożyć wniosek o jego wypłatę? Czy świadczenie można wypłacić w terminie późniejszym?
Nauczyciel rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, na swój wniosek skierowany do dyrektora szkoły, z tym że nauczyciel stażysta rozpoczyna staż bez złożenia wniosku. Nauczyciel nie rozpoczyna stażu tylko wtedy, gdy na podstawie art. 10 ust. 11 Karty nauczyciela złożyłby wniosek o odstąpienie od stosowania przepisów rozdziału 3a Karty nauczyciela dotyczącego awansu zawodowego nauczycieli.
Świadczenie na start jest świadczeniem socjalnym, które nauczyciel stażysta odbywający staż na stopień nauczyciela kontraktowego otrzymuje obligatoryjnie w wysokości 1000 zł. Jedynym warunkiem jego wypłaty jest rozpoczęcie przez nauczyciela stażystę stażu na stopień nauczyciela kontraktowego. Wypłata świadczenia na start nie jest uzależniona od wymiaru czasu pracy, choć wiadomo, że warunkiem rozpoczęcia stażu jest zatrudnienie w wymiarze co najmniej połowy pensum. Świadczenie to powinno zostać wypłacone w terminie do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż. Dyrektor szkoły powinien je wypłacić z własnej inicjatywy, bez czekania na wniosek ze strony pracownika. Termin zakreślony w przepisie dotyczy pracodawcy. Jeżeli do 30 września nie zostanie nauczycielowi rozpoczynającemu staż na stopień nauczyciela kontraktowego wypłacone świadczenie, to od 1 października należy do wypłaconego świadczenia na start doliczyć odsetki za opóźnienie.
► Szkoła podpisze umowę z nauczycielem od 6 września. Kiedy należy wypłacić mu wynagrodzenie? Czy w takiej sytuacji można wstrzymać się do 1 października?
Co prawda kwestia terminu wypłaty wynagrodzenia dla nauczyciela zatrudnionego w trakcie miesiąca nie została nigdzie uregulowana, ale pedagogowi wynagrodzenie wypłaca się zawsze miesięcznie z góry w pierwszym w pierwszym dniu miesiąca (jeżeli pierwszy dzień miesiąca jest dniem wolnym ustawowo od pracy, wynagrodzenie jest wypłacane w dniu następnym). W związku z tym należy przyjąć zasadę wypłacania wynagrodzenia z góry i wypłacić je w dniu zatrudnienia nauczyciela, czyli 6 września.
► Od kiedy należy naliczyć dodatek dla opiekuna stażu, jeżeli staż zaczyna się w trakcie miesiąca? Czy przysługuje za cały miesiąc, czy naliczamy go proporcjonalnie? Jeśli proporcjonalnie, to jak poprawnie tego dokonać?
Co do zasady dodatki funkcyjne należy wypłacać proporcjonalnie do okresu, za który przysługują. Organ prowadzący szkołę określa w drodze regulaminu m.in. szczegółowe warunki przyznawania dodatków za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego. To więc organ powinien w regulaminie wynagradzania określić warunki przyznawania prawa do dodatku funkcyjnego dla opiekuna stażu oraz określić sposób obliczania jego wysokości w sytuacji realizacji obowiązków jedynie przez część miesiąca. Podobnie w przypadku pozostałych dodatków. Żaden przepis nie wskazuje jednak, w jaki sposób należy tego dokonać. Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 6 kwietnia 2009 r. dotyczy sprawy obliczania wynagrodzenia przy zmianie skali etatu w trakcie miesiąca (GPP-471-4560-24/09/PE/RP). Wynika z niego, że w tej sytuacji zastosowanie ma par. 12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Co prawda stanowi on, w jaki sposób ustala się wynagrodzenie w stałej miesięcznej stawce za przepracowaną część miesiąca dla pracownika podejmującego/kończącego zatrudnienie w ciągu miesiąca lub nieobecnego w tym miesiącu w pracy z innych przyczyn niż choroba, który za czas tej nieobecności nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, ale znajduje także zastosowanie przy obliczaniu wynagrodzenia lub poszczególnych składników pensji, gdy przysługuje ono za część miesiąca.
Jeśli przyjąć tę metodę wprost, dodatek dla opiekuna stażu w wysokości np. 200 zł, przyznany nauczycielowi zatrudnionemu w 18-godzinnym pensum (pracującemu przeciętnie 75 godzin; 18 × 4,16 = 75), np. od 13 września, wyniósłby za wrzesień 123,10 zł zgodnie z obliczeniem:
- 200 zł ÷ 75 godz. = 2,67 zł
- 18-godzinne pensum ÷ 5 dni pracy tygodniowo = 3,6 godzin
- 2,67 zł × 28,8 godz. (liczba godzin w okresie od 1 do 12 września, tj. 3,6 godzin × 8 dni) = 76,90 zł
- 200 zł – 76,90 zł = 123,10 zł. ©℗
poradnia dotacyjna
► Czy w składanym co miesiąc rozliczeniu dotacji dla niepublicznej szkoły można wprowadzić wymóg dołączania załącznika z danymi dotyczącymi wydatków bieżących, tj.: wynagrodzeń, składek ZUS i podatku dochodowego z podaniem danych osobowych zatrudnionych w szkole?
Z pytania wynika, że wymóg podawania wskazanych danych ma być wprowadzony w ramach upoważnienia rady gminy do uchwalenia przez nią sposobu rozliczania się przez placówki oświatowe z dotacji. Z formalnego punktu widzenia rada na mocy art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych jest uprawniona m.in. do ustalenia trybu rozliczania dotacji – tj. wskazania zakresu danych, jakie powinny być zawarte w rozliczeniu jej wykorzystania, a także terminu i sposobu rozliczenia wykorzystanych środków z tego źródla. Należy jednak odróżnić czynność rozliczenia dotacji od czynności podejmowanych w związku z przeprowadzeniem kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Są to bowiem dwie odrębne sfery prawne. To wyodrębnienie jest o tyle istotne, że przetwarzanie danych osobowych dzieci czy osób zatrudnionych w placówce oświatowej jest możliwe tylko w kontekście sfery kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Ma to uzasadnienie w art. 36 ust. 4 pkt 2 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że: „Organ dotujący, o którym mowa w ust. 1 – w związku z przeprowadzaniem kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji przez przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły i placówki – przetwarza dane osobowe:
1) dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków, uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych i słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych odpowiednio tych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek, znajdujące się w dokumentacji, o której mowa w ust. 2,
2) osób fizycznych zatrudnionych, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej, w tych przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach lub placówkach oraz osób fizycznych prowadzących przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę lub placówkę, jeżeli odpowiednio pełnią funkcję dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki albo prowadzą zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego, w związku z przeprowadzaniem kontroli w zakresie przeznaczania dotacji na wynagrodzenia, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1 lit. a i aa oraz ust. 2b
– w tym z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych służących do gromadzenia danych osobowych”.
Zatem przetwarzanie danych osób zatrudnionych w placówce oświatowej jest możliwe tylko z perspektywy działań kontrolnych dotującego, a nie rozliczenia dotacji, na którą to czynność składa się comiesięczne informowanie dotującego o wydatkach danej placówki oświatowej. Co więcej, składanie regularne informacji przez placówkę (np. szkołę) ze szczegółowymi danymi osobowymi nie może zastąpić czynności kontrolnych. Na powyższe kwestie zwrócono też uwagę w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 10 stycznia 2019 r. (nr 11/II/2019; źródło: http://www.katowice.rio.gov.pl.). Stwierdzono w niej, że żądanie imiennego wykazu zatrudnionych w placówce z danymi o wynagrodzeniach i pochodnych od wynagrodzeń narusza porządek prawny i nie służy do prawidłowego rozliczenia dotacji. Dodatkowo w uchwale katowicka RIO wskazała, że takie zapisy naruszają przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych; Dz.U. UE. z 2016 r. nr 119). Finalnie w rozstrzygnięciu stwierdzono, że do rozliczenia w zupełności wystarczyłaby zbiorcza informacja o wysokości comiesięcznie wypłaconych wynagrodzeń wraz z pochodnymi bez ich imiennego wyszczególniania.
► Czy jako podmiot dotujący możemy rozszerzyć kompetencje pracowników urzędu miasta o możliwość przesłuchiwania świadków, np. księgowych? Ma to zwiększyć efektywność czynności kontrolnych.
Nie, gdyż kompetencje tych pracowników wynikają jednoznacznie z zapisu ustawowego i nie mogą podlegać modyfikacjom w uchwale dotacyjnej. Przy czym w pierwszej kolejności warto podkreślić, że opieranie się jedynie na względach celowościowych czy efektywności działania organów gminy nie może przesądzać samoistnie o legalności przyjmowanych rozwiązań legislacyjnych. Kluczową kwestią jest to, czy dane rozwiązanie, tj. dany akt prawa miejscowego, spełnia kryterium legalności. Krótko mówiąc, chodzi o to, czy projektowane zapisy są możliwe do przyjęcia w ramach danego upoważnienia ustawowego. W kontekście podanego stanu faktycznego punktem wyjścia będzie zaś odkodowanie upoważnienia ustawowego z art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Dla przypomnienia: regulacja ta umożliwia przyjęcie w drodze uchwały przez radę gminy (radę powiatu) trybu udzielania i rozliczania dotacji oraz trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym zakres danych, jakie powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, czy termin i sposób rozliczenia wykorzystania dotacji. Z powyższej regulacji wynika więc prawna możliwość określenia w uchwale dotacyjnej trybu przeprowadzania kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Co jednak istotne, odrębną kwestią jest prawo do kontroli, jej zakres i przedmiot, które z kolei zostały ustalone przez samego ustawodawcę w art. 36 ww. ustawy. A zgodnie z tą regulacją:
„1. Organ dotujący, o którym mowa w art. 15–21, art. 25, art. 26, art. 28–31a i art. 32, może kontrolować prawidłowość pobrania i wykorzystania dotacji udzielonych zgodnie z art. 15–21, art. 25, art. 26, art. 28–31a i art. 32.
2. Osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo wstępu do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek oraz wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją, a w przypadku szkół, o których mowa w art. 26 ust. 2, także do wglądu do list obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, oraz ich weryfikacji”.
Zatem zakres i przedmiot kontroli dotacji został określony wyczerpująco przez samego ustawodawcę przez umożliwienie kontrolującym wstępu do placówek oświatowych oraz wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej, a także dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją. Na podstawie powyższych uprawnień nie można jednak wnioskować o przesłuchiwanie świadków w zakresie wykorzystania środków dotacji, tj. osób zajmujących się np. księgowością przedszkola. Na ten aspekt prawny zwróciło uwagę Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie w uchwale z 24 lutego 2021 r. (nr KI.4110.64.2021.; źródło: http://www.krakow.rio.gov.pl.), które rozpatrywało podobna sprawę. Jego zdaniem postanowienie rady miejskiej, że kontrolujący mają prawo do przesłuchiwania świadków, wykraczało poza zakres kompetencji rady wynikający z art. 38 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych oraz poza upoważnienie ustawowe do przeprowadzania kontroli wynikające z art. 36 ust. 2 tej ustawy.
Podstawa prawna
art. 40 ustawy z 26 stycznia 1982 r. ‒ Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 4),
art. 36 ust. 2–3, art. 36 ust. 4 pkt 2, art. 38 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2029; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1237)
art. 80 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 20221 r. poz. 1662)