Sąsiednia gmina miała do 31 stycznia 2021 r. przekazać naszej gminie pomoc finansową na remonty dróg lokalnych. Faktycznie wpływ 130 000 zł nastąpił dopiero 25 marca. Z umowy wynikało, że w takiej sytuacji będą naliczane odsetki. Sąsiednia gmina złożyła jednak pismo o umorzenie, m.in. z uwagi na COVID-19. Czy wójt może te odsetki umorzyć, np. na podstawie uchwały rady gminy? Jeśli tak, to w jakiej formie?
Opóźnione przekazanie pomocy finansowej przez gminę dla innej gminy może wiązać się z powstaniem roszczenia odsetkowego. Istnieją jednak podstawy do umorzenia tych odsetek. Uprawnienie do tego należy wywieść z obowiązującej w jednostce uchwały rady gminy.
Na jakich zasadach
Odpowiedź na pytanie wymaga odniesienia się do stosownych regulacji ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) oraz ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na art. 220 ust. 1 i 2 u.f.p., który stwarza prawną możliwość przekazania pomocy finansowej lub rzeczowej przez jednostkę samorządu terytorialnego dla innej JST. Z przepisu tego wynika, że:
1) z budżetu JST może być udzielona innym JST pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa;
2) podstawą udzielenia pomocy, o której mowa w ust. 1, jest umowa;
3) spory w zakresie zwrotu dotacji rozstrzygają sądy powszechne.
Jak wynika z ust. 2, podstawą udzielenia pomocy finansowej jest umowa. Zapewne w omawianym przypadku też tak było.
Uzupełnieniem ww. podstawy do przekazania pomocy finansowej jest art. 10 ust. 2 u.s.g., który mówi, że gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia JST mogą sobie wzajemnie bądź innym JST udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.
Niedochowanie terminu
Z uwagi na niedotrzymanie czasu przekazania pomocy powstało roszczenie odsetkowe przysługujące gminie, która miała ową pomoc otrzymać. W kwestii odsetek warto przypomnieć art. 481 par. 1 kodeksu cywilnego, w którym postanowiono, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, to wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Podkreślić należy, że określone postanowienia umowne (m.in. dotyczące odsetek) skutkują także w sferze publicznoprawnej. Adekwatnym tego przejawem jest art. 44 ust. 3 pkt 2 u.f.p. w związku z art. 42 ust. 5 u.f.p. Wynika z tych przepisów, że wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób umożliwiający terminową realizację zadań. Ponadto jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny, oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania. Zatem gmina sąsiednia powinna podjąć działania w celu ustalenia przypadających jej odsetek od gminy dotującej.
Ważny powód
Z innej jednak strony należy zwrócić uwagę na art. 59 ust. 1 u.f.p., który m.in. wskazuje, że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające JST lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13 u.f.p., mogą być umarzane, terminy ich spłaty mogą zostać odroczone lub płatność tych należności może zostać rozłożona na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący JST, z zastrzeżeniem ust. 4.
W art. 59 ust. 2 postanowiono z kolei, że organ stanowiący JST określi szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg, o których mowa w ust. 1, warunki dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga stanowić będzie pomoc publiczną, oraz wskaże organ lub osobę uprawnione do udzielania tych ulg. Uchwała w sprawie stosowania ww. preferencji powinna być więc przyjęta przez każdą JST. Skoro więc taka uchwała w gminie została podjęta, to należy rozważyć zastosowanie tych zasad do wniosku gminy, która przekazała pomoc finansową z opóźnieniem. Dodatkową okolicznością przemawiającą za pozytywnym rozpoznaniem wniosku może być sytuacja ekonomiczna gminy, która wskazuje na negatywne skutki związane z COVID-19.
Z formalnego punktu widzenia właściwym aktem decyzyjnym wójta powinno być zarządzenie w sprawie umorzenia gminie sąsiedniej odsetek ustawowych od pomocy finansowej przekazanej nieterminowo – na podstawie także art. 30 ust. 2 pkt 3 u.s.g. oraz art. 60 ust. 1 u.s.g. Z tych norm wynika zaś, że do zadań wójta należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym; przy czym za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt.
W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym, mogą być umarzane, odraczane lub rozkładane na raty
Podstawa prawna
art. 10 ust. 2, art. 30 ust. 2 pkt 3, art. 60 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378)
art. 42 ust. 5, art. 44 ust. 3 pkt 2, art. 59 ust. 1 i 4, art. 220 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305)
art. 481 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
