Zamawiający mogą żądać od wykonawców zabezpieczenia należytego wykonania umowy bez względu na przedmiot zamówienia, jego wartość oraz tryb, w jakim prowadzone jest postępowanie.
Zamówienia publiczne poprzez fakt finansowania ich ze środków publicznych dopuszczają szczególne instrumenty mające na celu zabezpieczenia prawidłowego toku ich realizacji. Głównym celem zabezpieczenia jest możliwość pokrycia choć w części roszczeń wynikających z ewentualnego niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Wprowadzenie takich zapisów do obwiązującej ustawy prawo zamówień publicznych (dalej: p.z.p.) podyktowane jest przede wszystkim potrzebą ograniczenia obciążeń wykonawców związanych z realizacją zamówień z jednej strony. Z drugiej zaś przyznaniem zamawiającym swobody w zakresie formułowania warunków realizacji zamówienia dotyczących zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Formy zabezpieczenia

Zabezpieczenie to najczęściej żądane jest w przypadku robót budowlanych oraz usług, rzadziej przy dostawach. W praktyce zależy ono od specyfiki określonych zamówień, a przewidywane rezultaty osiągane zostają w trwającym procesie realizacji i dopiero po upływie określonego czasu.
Formy zabezpieczenia zawieranych umów określa art. 148 p.z.p. Przyznaje on jednocześnie wykonawcy prawo wyboru jednej z nich. Wykonawca ma możliwość wniesienia zabezpieczenia w:
● pieniądzu,
● poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,
● gwarancjach bankowych, gwarancjach ubezpieczeniowych oraz poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt. 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (t.j. Dz.U. z 2007 r., nr 42, poz. 275)
Wykonawca ma pełną swobodę wyboru zabezpieczenia, jak też możliwość, aby je w dowolny sposób łączyć, przy założeniu, że zamawiający nie przewidział odstępstw od tej reguły. Dodatkowo przepisy p.z.p. (art. 148 ust. 2) wymieniają również inne formy zabezpieczenia. Chodzi w szczególności o weksel z poręczeniem wekslowym banku, ustanowienie zastawu rejestrowego lub zastawu na papierach wartościowych Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego lub na zasadach określonych w przepisach o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Wybór formy zabezpieczenia podlega pewnym ograniczeniom ze strony zamawiającego. Zanim wykonawca zabezpieczy umowę w sprawie zamówienia publicznego którymś ze wskazanych rodzajów zabezpieczenia, zobowiązany jest do uzyskania zgody zamawiającego.



Wysokość wadium

Zabezpieczenie wnoszone w pieniądzu wpłaca się przelewem na rachunek bankowy wskazany przez zamawiającego. Zamawiający nie może zezwolić na wpłacenie wadium gotówką w banku obsługującym zamawiającego – orzekli arbitrzy w wyroku KIO z 15 lutego 2008 r. (sygn. akt KIO/UZP 79/08 i 81/08). Dodatkowo na zamawiającym spoczywa obowiązek przechowywania wadium na oprocentowanym rachunku bankowym.
Zwrócone zabezpieczenie wykonawcy musi zostać powiększone o kwotę wynikająca z oprocentowania rachunku oraz odpowiednio pomniejszone o koszty prowadzenia i realizacji przelewu na rachunek bankowy wskazany przez wykonawcę. Stosowny zapis musi obowiązkowo znaleźć się w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej SIWZ).

Zapis w specyfikacji

Jak wynika z treści art. 36 ust. 1 pkt. 15 p.z.p., zamawiający musi mieć na względzie, by w treści SIWZ określić w sposób szczegółowy zasady dotyczące żądania zabezpieczenia. Powinny obowiązkowo znaleźć się tam zapisy dotyczące m. in.: wysokości zabezpieczenia w wysokości od 2 proc. do 10 proc. ceny całkowitej podanej w ofercie albo maksymalnej wartości nominalnej zobowiązania zamawiającego wynikającego z umowy, określenie, czy zamawiający wyraża zgodę w przypadku umów trwających dłużej niż jeden rok na tworzenie zabezpieczenia poprzez potrącenie z należności za częściowo wykonany przedmiot umowy, oraz określenie zasad zwrotu zabezpieczenia (zobacz przykład).
Zamawiający ma obowiązek zwrócić zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania go przez zamawiającego za należycie wykonane. Należy pamiętać, iż pozostawić można wyłącznie do 30 proc. kwoty zabezpieczenia na pokrycie roszczeń z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości. Kwota ta powinna zostać zwrócona nie później niż w 15. dniu po upływie okresu rękojmi za wady lub gwarancji jakości. Zamawiający nie może ograniczyć formy wniesienia zabezpieczenia, gdyż o tym, w jakiej formie zostanie ono wniesione, decyduje samodzielnie wykonawca.
PRZYKŁAD
Żądanie zabezpieczenia w specyfikacji
1. Wykonawca wnosi zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości ......... proc. kwoty, o której mowa w par ............ .... umowy. Zabezpieczenie może być wniesione, według wyboru wykonawcy, w jednej lub w kilku formach określonych w art. 148 p.z.p. Zabezpieczenie w formie pieniężnej powinno zostać wpłacone na rachunek Zamawiającego o numerze ............... prowadzony w banku .................................................... .
2. Zamawiający dokona zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy w następujący sposób:
a) 70 proc. wartości zabezpieczenia zostanie zwrócone w terminie 30 dni od dnia wykonania całości dzieła i uznania go przez zamawiającego za należycie wykonane;
b) 30 proc. wartości zabezpieczenia zostanie zatrzymane przez zamawiającego na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi za wady dzieła i zwrócone w terminie 15 dni po upływie okresu rękojmi.
3. Zabezpieczenie wniesione w formie pieniężnej zostanie zwrócone na rachunek wykonawcy, wymieniony w par. ............ ...... umowy wraz z odsetkami wynikającymi z umowy rachunku bankowego, na którym było ono przechowywane, pomniejszone o koszt prowadzenia rachunku oraz prowizji bankowej za przelew.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 1655).