Kiedy trzy lata temu firma Deloitte została zaproszona do współtworzenia rankingu Perły Samorządu, nikt z nas się nie spodziewał, jak ogromnym wyzwaniem okaże się wsparcie merytoryczne Dziennika Gazety Prawnej w jego przygotowaniu. Wybór najlepszych włodarzy to zadanie niełatwe, szczególnie gdy weźmie się pod uwagę nieustającą pomysłowość i rosnące zaangażowanie polskich samorządowców.
Istnieje wiele rankingów, w których różni eksperci podejmują się oceny polskich samorządów. Perły Samorządu są jednak projektem unikatowym, w którym oprócz gmin wybiera się również najlepszych włodarzy – prezydentów miast, burmistrzów i wójtów. U podstaw rankingu stoją wspólne wartości świadczące o jego wyjątkowości – udział w Perłach jest całkowicie bezpłatny. Kapituła złożona z przedstawicieli świata nauki, biznesu oraz dziennikarzy, dokonując wyboru, kieruje się zasadą bezstronności, apolityczności oraz zapewnienia równych szans wszystkim uczestnikom. Zająć wysokie miejsce w rankingu można jedynie dzięki własnej pracy na rzecz rozwoju lokalnej społeczności, zaangażowaniu w rozwiązywanie lokalnych problemów i skutecznym działaniom mającym na celu podniesienie jakości życia mieszkańców.
W kapitule tegorocznego rankingu znaleźli się: Marta Gadomska-Byrska (szefowa działu dodatki poradnicze i wydawnictwa specjalne Dziennika Gazety Prawnej oraz redaktor naczelna Tygodnika Gazeta Prawna), prof. Hanna Godlewska-Majkowska (prorektor w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, inicjatorka i kierownik zespołu organizującego badanie atrakcyjności inwestycyjnej JST oraz rankingu „Gmina na 5!”), Zofia Jóźwiak (redaktor prowadząca dodatek „Samorząd i administracja” Dziennika Gazety Prawnej), dr Aleksander Nelicki (ekspert w zakresie samorządu terytorialnego) oraz Mariola Wytrykus (menedżer w zespole ds. sektora publicznego, innowacji i zachęt inwestycyjnych Deloitte). Wybór włodarzy był subiektywny, oparty na przedstawionych w ankietach informacjach dotyczących wielu sfer ich własnej działalności oraz kierowanych przez nich gmin. Kapituła zdecydowała, że ocenie nie będą podlegać jedynie włodarze, którzy w roku objętym analizą zostali skazani prawomocnym wyrokiem w związku ze sprawowaną przez nich funkcją. Nie uwzględniała też toczących się, niezakończonych postępowań sądowych.
Wszechstronność kluczem do sukcesu
Zdaniem Kapituły dobry włodarz zasługujący na miano Perły Samorządu to gospodarz, który musi stawić czoła wielu wyzwaniom i oczekiwaniom członków społeczności lokalnej. Wójt, burmistrz czy prezydent miasta realizują swoje zadanie na podstawie mandatu zaufania, jakiego udzieliła im społeczność lokalna podczas wyborów. Nie bez znaczenia jest również to, że odgrywają w swoim życiu zawodowym wiele ról. Celem tegorocznego rankingu było wyłonienie tych samorządowców, którzy odnajdują się najlepiej w różnych dziedzinach swojej działalności.
Jak ocenialiśmy wójtów, burmistrzów i prezydentów
Ocenie podlegały następujące role włodarza:
1. Reprezentant – choć od ostatnich wyborów samorządowych minęło już trochę czasu, to jednak w tworzeniu rankingu tradycyjnie braliśmy pod uwagę liczbę kadencji, poparcie wyborcze oraz frekwencję podczas wyborów. W tym roku zapytaliśmy również o to, w jakim stopniu zostały spełnione obietnice wyborcze z kampanii. Należy jednak zaznaczyć, że nie było to kryterium rozstrzygające.
2. Menedżer – mimo że społeczność lokalna rzadko widzi go w tej roli, włodarz to również menedżer – od jego umiejętności i sposobu zarządzania zależy wydajność organizacji. Dobry menedżer stara się minimalizować koszty przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego standardu świadczonych usług. W ramach tej kategorii oceniliśmy również zdolności przywódcze oraz sposób organizacji wewnętrznej pracy urzędu i model operacyjny.
3. Koordynator – potencjał drzemiący w społeczności lokalnej może być wykorzystywany z różną skutecznością. W ramach tej kategorii ocenialiśmy włodarzy pod kątem sposobu koordynacji działań lokalnych, m.in. przez organizację konsultacji społecznych i innych form partycypacji, czy powoływania gremiów doradczych (np. Rady Seniorów lub Młodzieżowej Rady Gminy).
4. Ambasador – każdy wójt, burmistrz czy prezydent jest najlepszą wizytówką swojego gospodarstwa. Działania włodarzy wpływają na wizerunek ich gmin, dlatego w tegorocznym rankingu ocenialiśmy ich osobiste zaangażowanie w promowanie gmin na forum krajowym i międzynarodowym.
W jaki sposób dokonano ostatecznej oceny
Podstawowym założeniem naszego rankingu była ocena minionego roku. Nie oceniamy bowiem całych kadencji włodarzy czy rozwoju społeczno-gospodarczego gmin na przestrzeni ostatnich niemal 30 lat samorządności w Polsce. Pytania odnosiły się jedynie do działań podjętych w 2017 r. Wyjątek stanowiło pytanie dotyczące spełnienia istotnej z punktu widzenia społeczności lokalnej obietnicy wyborczej – tutaj ocenie podlegała cała obecna kadencja.
Proces oceny został podzielony na dwa etapy. W pierwszym skupiliśmy się na pytaniach zamkniętych, dotyczących m.in. obciążenia budżetu gminy wynagrodzeniami, stosowania kodeksu etycznego, badań satysfakcji z poziomu obsługi klienta czy rozwiązań mających na celu włączenie społeczności lokalnej we współrządzenie. Do ogólnego wyniku włodarza wliczona została również częściowo ocena gminy. Wyniki zostały przeliczone przy użyciu metody benchmarkowej (porównawczej), w której maksymalną liczbę punktów otrzymywał włodarz o najwyższym wskaźniku, a pozostałe punkty przydzielano proporcjonalnie. Oznacza to, że im bardziej wyrównany poziom, tym mniejsze różnice punktowe między poszczególnymi włodarzami. W drugim etapie Kapituła Rankingu oceniła odpowiedzi na pytania otwarte, ustalając tym samym ostateczny jego kształt.
Najlepsi z najlepszych
Chociaż metodologia prowadzenia rankingu jest co roku modyfikowana i dostosowywana do aktualnej sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej, faworyci pozostają wciąż ci sami. Tegoroczne wyniki nie powinny być dla nikogo zaskoczeniem, na najwyższych miejscach znaleźli się włodarze będący od lat w czołówce rankingu.
Wśród włodarzy gmin wiejskich najlepszy okazał się ponownie Krzysztof Harmaciński, wójt gminy Iława. Jest to już jego trzecie zwycięstwo w Rankingu Perły Samorządu. Podium uzupełnili Adam Jaskulski (gmina wiejska Świdnica) – tryumfator edycji z 2016 r. – oraz wójt Tarnowa Podgórnego Tadeusz Czajka. Wśród wyróżnionych znalazła się również jedna kobieta, Anna Mołodciak, wójt gminy Kłodawa, która uplasowała się na piątym miejscu.
Wśród gmin miejsko-wiejskich już po raz trzeci zwyciężył Jacek Lipiński, burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego. Na podium znaleźli się debiutujący wśród laureatów burmistrz Rawicza Grzegorz Kubiak oraz Wacław Ligęza, gmina Bobowa.
Wśród gmin miejskich poniżej 100 tys. mieszkańców pierwsze miejsce (już po raz trzeci) zajął prezydent Nowego Sącza Ryszard Nowak. Jest on jedynym włodarzem, któremu udało się powtórzyć ten sukces w najbardziej wyrównanej kategorii miast poniżej 100 tys. mieszkańców. Na kolejnych miejscach znaleźli się Roman Smogorzewski z Legionowa oraz ubiegłoroczna zwyciężczyni – Beata Moskal-Słaniewska, prezydent Świdnicy.
Wszyscy laureaci zasługują na wielkie gratulacje. Mamy nadzieję, że wyróżnione przez Kapitułę osoby są doceniane w swoich społecznościach lokalnych, bo z pewnością na to zasługują. Tegoroczna edycja Pereł Samorządu pokazała, że stawka najlepszych polskich samorządowców jest bardzo wyrównana.
Najlepsi włodarze
| Miejsce | Miasta pow. 100 tys. | Miasta do 100 tys. | Gmina miejsko-wiejska | Gmina wiejska | ||||||
| 1 | Paweł Adamowicz Gdańsk | Ryszard Nowak Nowy Sącz | Jacek Lipiński Aleksandrów Łódzki | Krzysztof Harmaciński Iława | ||||||
| 2 | Jacek Jaśkowiak Poznań | Roman Smogorzewski Legionowo | Grzegorz Kubik Rawicz | Adam Jaskulski Świdnica | ||||||
| 3 | Wojciech Szczurek Gdynia | Beata Moskal-Słaniewska Świdnica | Wacław Ligęza Bobowa | Tadeusz Czajka Tarnowo Podgórne | ||||||
| 4 | Michał Zaleski Toruń | Tadeusz Krzakowski Legnica | Tadeusz Goc Strzelce Opolskie | Tadeusz Tkaczyk Strawczyn | ||||||
| 5 | Hanna Zdanowska Łódź | Tomasz Andrukiewicz Ełk | Artur Ludew Szydłowiec | Anna Mołodciak Kłodawa | ||||||
| 6 | Rafał Bruski Bydgoszcz | Rafał Piech Siemianowice Śląskie | Igor Bandrowicz Prusice | Piotr Dragan Wisznice | ||||||
| 7 | Piotr Grzymowicz Olsztyn | Grzegorz Sapiński Kalisz | Adam Pawlicki Jarocin | Wojciech Dereszewski Kurzętnik | ||||||
| 8 | Piotr Kuczera Rybnik | Grzegorz Dudzik Zielonka | Marian Błachut Czechowice-Dziedzice | Sławomir Kopacz Bieliny | ||||||
| 9 | Krzysztof Żuk Lublin | Piotr Roman Bolesławiec | Dariusz Jaszczuk Mrozy | Marcin Zawadka Słupno | ||||||
| 10 | Tadeusz Ferenc Rzeszów | Beata Klimek Ostrów Wielkopolski | Antoni Kopeć Kąty Wrocławskie | Stanisław Rokosz Dębica | ||||||