Poszerzony skład Naczelnego Sądu Administracyjnego odmówił podjęcia uchwały rozstrzygającej rozbieżności w kwestii interpretacji przepisów dotyczących domów pomocy społecznej (DPS) ze względu na wadliwość skierowanego pytania.
O jej wydanie wystąpił jeden ze składów orzekających NSA, który rozpatrywał skargę kasacyjną związaną z wydaną przez gminę decyzją, stanowiącą podstawę do dochodzenia zwrotu od wnuczki opłaty za pobyt w DPS jej babci, na mocy art. 104 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 930 ze zm.). Należność ta była wniesiona zastępczo przez samorząd, bo osoba zobowiązana do częściowego ponoszenia kosztów odmówiła podpisania umowy w tej sprawie. Wnuczka odwołała się od tej decyzji najpierw do samorządowego kolegium odwoławczego (SKO), a potem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który ją uchylił. Jednak od tego orzeczenia kolegium złożyło skargę do NSA, a ten nabrał wątpliwości co do źródła obowiązku współfinansowania pobytu członka rodziny w DPS przez osoby wymienione w art. 61 ustawy. W tej kwestii zarysowały się bowiem dwie odmienne interpretacje.
Jedna z nich wskazuje, że opłata za DPS wynika wprost z przepisów ustawy i gmina nie musi wydawać decyzji określającej jej wysokość oraz osobę zobowiązaną do jej uiszczenia. Tym samym w razie odmowy podpisania umowy gmina zastępczo ponosi wydatki za pobyt osoby w placówce i dochodzi ich zwrotu, wydając decyzję administracyjną. Z kolei zgodnie z drugim stanowiskiem, obowiązek odpłatności nie powstaje z mocy prawa, ale musi mieć skonkretyzowaną i zindywidualizowaną formę w postaci umowy lub decyzji. Dopiero gdy krewny odmówi jej podpisania lub nie zastosuje się do decyzji, gmina może wydać następną, w której będzie domagać się zwrotu poniesionych zastępczo kosztów.
Skład orzekający NSA w postanowieniu z 8 grudnia 2016 r. (sygn. akt I OSK 1131/15) postanowił zwrócić się do siedmioosobowego składu NSA o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, a mianowicie, czy obowiązek odpłatności po stronie członka rodziny powstaje z mocy prawa, czy decyzji administracyjnej. Zapytał też, czy gdyby konieczne było wydanie przez gminę decyzji, to czy może ona obejmować okres sprzed daty jej wydania.
Poszerzony skład NSA odmówił podjęcia uchwały. – Udzielenie odpowiedzi wymaga spełnienia określonych warunków, w tym wykazania merytorycznego i faktycznego związku między sprawą rozpatrywaną przez skład orzekający a budzącymi jego wątpliwości przepisami – mówił Jacek Chlebny, sędzia NSA. Dodał, że w tym przypadku nie został on spełniony, bo skład pytający swoje zagadnienie prawne koncentruje na źródle obowiązku odpłatności, podczas gdy przedmiotem sprawy był art. 104 ustawy, czyli decyzja, w której gmina dochodzi zwrotu poniesionych kosztów.
ORZECZNICTWO
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 października 2017 r., sygn. akt I OPS 2/17.