Samorządy zyskają prawo do współfinansowania remontów najcenniejszych obiektów wpisanych do lokalnych rejestrów zabytków. Będą też mogły mieć własnych konserwatorów zabytków.
Takie rozwiązanie wprowadza ustawa z 22 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw. Samorządy będą mogły decydować, jakie obiekty wyremontują za swoje pieniądze. Będą też mogły zatrudnić gminnych konserwatorów zabytków.
– Gminy będą miały możliwość współfinansowania prac konserwatorskich i restauratorskich zabytkowych obiektów znajdujących się na ich terenie. Chodzi nie tylko o rekonstrukcje istniejących budynków, ale i o przywrócenie dawnego blasku oraz wzrost zainteresowania danym terenem przez turystów. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów było to niemożliwe – podkreśla Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora biura ze Związku Powiatów Polskich.
Takie rozwiązanie jest możliwe pod warunkiem, że gmina posiada środki na ten cel. Resort tłumaczy, że od 2003 r. ochrona zabytków jest zadaniem własnym gminy, wynika to z ustawy o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.). – Gminy mają obowiązek dbać o zabytki. Ale prawda jest taka, że na ten cel mogą wydać tyle, ile mają – mówi Andrzej Porawski, dyrektor Biura Związku Miast Polskich.
Nowelizacja ustawy wprowadza też rewolucyjne rozwiązanie. Każda gmina w Polsce będzie mogła mieć własnego konserwatora zabytków, pod warunkiem że będzie jej potrzebny. Ustawodawca wprowadził bowiem zapis, że wojewoda, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, może powierzyć prowadzenie niektórych spraw dotyczących zabytków gminom, powiatom, związkom gmin, związkom powiatów, związkom powiatowo-gminnym albo związkom metropolitalnym.
– To nie będzie przymus, ale możliwość – podkreśla Andrzej Porawski.
– Takie rozwiązanie będzie korzystne dla małych miasteczek, których starówki przetrwały II wojnę światową. Będą one mogły mieć własnego konserwatora zabytków dbającego o takie dziedzictwo – dodaje Grzegorz Kubalski.
Jak wyjaśnia resort kultury „w niektórych jednostkach samorządu terytorialnego, którym przekazano zadania, osoba prowadząca sprawy z zakresu ochrony zabytków jednocześnie wykonywała inne zadania (np. z zakresu planowania przestrzennego), co negatywnie oddziaływało na jakość wykonywanych zadań”. Na stanowisko gminnego konserwatora może zostać powołana osoba mająca tytuł zawodowy magistra w jednej z dziedzin związanych z ochroną zabytków oraz co najmniej 5-letni staż pracy w tym zakresie. Dodatkowo musi posiadać wiedzę w zakresie funkcjonowania administracji publicznej oraz przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. A to – jak wyjaśnia resort kultury – oznacza zrównanie wymagań między samorządowymi a wojewódzkimi konserwatorami zabytków.
Etap legislacyjny
Ustawa czeka na podpis prezydenta