Znacznie rozszerzony zostanie katalog nieuczciwych praktyk na rynku rolno-spożywczym. Zakazane będzie obniżanie należności z tytułu dostarczenia produktów po ich przyjęciu.
To tylko przykład rozwiązań, które mają zwiększyć ochronę podmiotów słabszych na rynku rolno-spożywczym, a które znalazły się w projekcie nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Ich autorem jest resort rolnictwa i rozwoju wsi. Projekt dostosowuje polskie przepisy do unijnej dyrektywy 2019/633 w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych (Dz. Urz. UE L 111).
Szerszy katalog
Podstawową zmianą jest rozszerzenie katalogu produktów rolnych i spożywczych objętych regulacją. Po zmianach będą się do nich zaliczać także pasze, żywe zwierzęta, nasiona i owoce oleiste produkowane przez rolników. Rozszerzony będzie też katalog praktyk uznanych za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Obecnie jest ich tylko cztery, po zmianach ma być aż 17, ale sześć ostatnich będzie dozwolone, jeśli zostaną wprost przewidziane w umowie między stronami.
– Projekt uwzględnia wszystkie praktyki wskazane w dyrektywie, zarówno te bezwzględnie zakazane, tzw. czarne, jak i te dozwolone pod wyraźnie określonymi warunkami, tzw. szare – tłumaczy Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Urząd zaproponował rozszerzenie listy praktyk bezwzględnie zakazanych o działanie polegające na obniżaniu należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę (w całości albo w części).
Prezes UOKiK wskazuje też, że przepisy regulujące praktyki czarne będą się odnosić się do sytuacji szczególnie dotkliwych wobec słabszych podmiotów działających na rynku rolno-spożywczym i dotyczyć będą np. anulowania zamówień, jednostronnej zmiany warunków umowy czy żądania przez nabywcę płatności niezwiązanych ze sprzedażą oferowanych przez niego produktów. Z kolei te regulujące praktyki szare dotyczą sytuacji, w których kontrahenci powinni mieć większą swobodę kształtowania wzajemnych relacji. Odnosić się one będą m.in. do zagadnienia zwrotów niesprzedanych produktów, pobierania opłat za przechowywanie, prezentowanie lub oferowanie do sprzedaży produktów dostawcy czy też zasad ponoszenia przez dostawcę kosztów obniżek cen produktów sprzedawanych przez nabywcę w ramach promocji.
Znacząca dysproporcja
Projekt przewiduje również definicję „znaczącej dysproporcji w potencjale ekonomicznym”, która zależeć będzie od obrotu z roku poprzedniego, osiąganego zarówno przez nabywcę, jak i dostawcę. Progi obrotów są zgodne z tymi zawartymi w dyrektywie. „Takie podejście zapewni lepszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami handlowymi tych podmiotów, które najbardziej jej potrzebują, tj. małych i średnich przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych” – czytamy w uzasadnieniu.
Od obrotu zależeć będą także kary za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Ich wysokość nie będzie mogła przekroczyć 3 proc. obrotu z roku poprzedniego. Kara będzie mogła zostać obniżona maksymalnie o połowę, jeśli strona wyrazi zgodę na poddanie się jej dobrowolnie (musi się zgodzić także prezes UOKiK). Zarówno urząd, jak i ukarany będą mogli jednak odstąpić od udziału w procedurze na każdym etapie.
– Głównym celem podejmowanych przez UOKiK działań jest szybka eliminacja z rynku nieuczciwych zachowań przedsiębiorców, a nie zarabianie dla państwa pieniędzy z kar – komentuje Bernadeta Kasztelan-Świetlik, była wiceprezes UOKiK, obecnie radca prawny w kancelarii Gessel, specjalizująca się w prawie ochrony konkurencji.
– Jeśli więc dobrowolne poddanie się karze, nawet obniżonej, powodowałoby zaprzestanie stosowania niedozwolonej praktyki, bez konieczności czekania na uprawomocnienie się decyzji w sądach, co może zająć lata, to jest to jak najbardziej dobre rozwiązanie – dodaje ekspertka.
UOKiK złożył już pewne uwagi do projektu. Chce np., by umożliwiał on prezesowi przedstawienie przed sądem istotnego poglądu w sprawach dotyczących stosowania praktyk mogących stanowić nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Chce ponadto wspierać podmioty poszkodowane takimi praktykami w dochodzeniu roszczeń w postępowaniach cywilnych, co służyć ma wyrównaniu szans w relacjach handlowych pomiędzy dużymi przedsiębiorcami a sektorem MSP w branży rolno-spożywczej.
Zgodnie z wymogami dyrektywy przepisy niezbędne do jej wykonania powinny zostać przyjęte i opublikowane do 1 maja br., natomiast najpóźniej od 1 listopada br. powinno rozpocząć się ich stosowanie.
Etap legislacyjny
Projekt w konsultacjach
3% obrotu z roku poprzedniego, tyle może wynosić maks. kara nałożona za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej
