Większa ochrona przed przewagą kontraktową: Mniejsi dostawcy zaskarżą sieci handlowe

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi z 15 grudnia 2016 r., autorstwa Ministerstwa Rolnictwa, weszła w życie w lipcu ubiegłego roku. UOKiK i ustawodawcy zauważyli jednak potrzebę nowelizacji dotychczasowych przepisów.

- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na bieżąco bada rynek owoców i warzyw. Razem z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaproponowaliśmy zmiany w przepisach z zakresu przewagi kontraktowej. Dzięki nim państwo będzie mogło chronić większą liczbę rolników. Zwłaszcza tych, którzy posiadają drobne gospodarstwa. Projekt nowelizacji został przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów – tłumaczył w uzasadnieniu projektu prezes UOKiK Marek Niechciał.

Zaproponowano między innymi wykreślenie przepisów określających w jakich przypadkach może interweniować UOKiK. Obecnie, Urząd Ochrony Konsumenta ma możliwość przeprowadzenia kontroli jedynie w sytuacji, kiedy wartość obrotów pomiędzy dostawcą a nabywcą wynosiła w jednym z ostatnich lat co najmniej 50 tys. zł., a obrót silniejszej strony lub jej grupy kapitałowej to 100 mln zł w roku poprzedzającym.

Uznano, że dotychczasowe progi są zbyt wysokie, dlatego w nowelizacji ustawy zostały one całkowicie zniesione. Dzięki temu nawet mali dostawcy i rolnicy prowadzący niewielkie gospodarstwa będą mogli zaskarżyć do Urzędu nadużywanie przewagi kontraktowej.

Jak czytamy w uzasadnieniu noweli: „Głównym celem projektu ustawy jest objęcie reżimem ustawy relacji handlowych pomiędzy dostawcą a nabywcą bez względu na łączną wartość obrotów między nimi.”

W założeniu, nowe przepisy mają lepiej chronić rolników w relacjach handlowych, zwłaszcza w relacjach z dużymi podmiotami, które wykorzystują swoją pozycję rynkową i zyskują przewagę przetargową. Sieci handlowe niejednokrotnie narzucają swoim kontrahentom niekorzystne warunki współpracy, przerzucając na nich ryzyko.

Aby temu zapobiec, projekt wprowadza uproszczoną definicję przewagi kontraktowej, określając ją jako występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. Na rynku produktów rolnych występuje nierównowaga, ponieważ dostawcy są zazwyczaj rozdrobnieni, a odbiorcy to silne skonsolidowane firmy, które nierzadko operują na wielu rynkach.

Celem nowelizacji ustawy jest także upowszechnienie instytucji sygnalisty. Przepisy zapewniają anonimowość stronie zgłaszającej zawiadomienie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Dane takiej osoby nie zostaną bowiem ujawnione stronom postępowania na żadnym etapie. Nowe przepisy zakładają, że każdy będzie mógł zgłosić zawiadomienie do Urzędu, jeśli tylko zachodzi podejrzenie wykorzystywania przewagi. Obecnie, takie zawiadomienie w drodze pisemnej może zgłosić tylko przedsiębiorca, który uważa, że takie praktyki są wobec niego stosowane. Kolejną kluczową zmianą ma być nadanie decyzji urzędu rygoru natychmiastowej wykonalności, co oznacza nakaz natychmiastowego zaprzestania praktyki godzącej w słabszą stronę kontraktu.

Polska jest jednym z nielicznych państw członkowskich Unii Europejskiej, które wprowadziły przepisy regulujące nadużycia kontraktowe w łańcuchu dostaw żywności. W większości krajów obowiązują kodeksy dobrych praktyk. Na razie, na terenie Wspólnoty nie ma jednolitych przepisów regulujących tę kwestię.

Nowe przepisy wejdą w życie 14 dni od momentu ogłoszenia.