Polski Instytut Ekonomiczny opublikował raport, w którym analizuje potencjalny wpływ sztucznej inteligencji na polski rynek pracy. Wynika z niego, że w 20 zawodach najbardziej narażonych na wpływ sztucznej inteligencji pracuje w Polsce 3,68 mln. pracowników.

Sztuczna inteligencja a rynek pracy

Według badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego z 2024 r. korzystanie z chatbotów AI, jest w Polsce coraz bardziej powszechne. Częstotliwość korzystania z tych narzędzi różni się w zależności od wieku, płci i wykształcenia użytkowników. Ponad 65 proc. respondentów zadeklarowało, że przynajmniej raz skorzystało z chatbota AI, a niemal 2 proc. korzysta z niego codziennie. 14 proc. osób z wyższym wykształceniem deklaruje korzystanie z tego typu rozwiązań przynajmniej kilka razy w tygodniu, 3 proc. osób z wykształceniem zawodowym i 8 proc. z podstawowym. Z kolei połowa osób z wykształceniem zawodowym i 36 proc. z podstawowym nigdy nie skorzystała z chatbota. Wśród osób z wykształceniem średnim jest to 34 proc., a z wyższym 26 proc.

Według badania PIE z kwietnia 2024 r., 25,8 proc. respondentów uważało, że wykorzystanie sztucznej inteligencji pozytywnie wpłynie na liczbę miejsc pracy, podczas gdy 33,4 proc. wskazało, że negatywnie. Jednocześnie większość badanych oczekuje pozytywnego wpływu AI na procesy produkcyjne oraz na zmniejszenie nierówności. W innym pytaniu co piąty ankietowany (20,5 proc. kobiet i 19,5 proc. mężczyzn) obawiał się, że automatyzacja zadań za pomocą AI może prowadzić do redukcji miejsc pracy w sektorze publicznym, co rodzi pytania o przyszłość pracy i zabezpieczenia społecznego pracowników.

Inne badanie, Digital Poland (2024) pokazuje, że Polacy mają mieszane uczucia dotyczące wpływu sztucznej inteligencji na rynek pracy. Według niego aż 42 proc. badanych uważa, że AI zlikwiduje więcej miejsc pracy niż stworzy. Częściej wyrażają tę obawę osoby z wyższym wykształceniem (43 proc.) niż z podstawowym (31 proc.). Tylko 18 proc. Polaków wierzy, że AI przyczyni się do stworzenia nowych miejsc pracy, a w tej grupie dominują młode osoby (26 proc.), mieszkańcy dużych miast (21 proc.) oraz ci, którzy mają większą wiedzę o AI (22 proc.).

Komu sztuczna inteligencje zabierze pracę?

Badanie "AI na polskim rynku pracy" weryfikuje te twierdzenia. Okazuje się, że obecnie w Polsce ok. 3,68 mln osób pracuje w 20 zawodach, na które wpływ sztucznej inteligencji będzie największy. Stanowi to ok. 22 proc. wszystkich pracujących objętych badaniem (ok. 16,5 mln).

Zawody najbardziej narażone na działanie sztucznej inteligencji obejmują w szczególności te wymagające wyższych kwalifikacji i specjalistów – finansistów, prawników, programistów. Do tej grupy zaklasyfikowani zostali również matematycy, niektórzy urzędnicy państwowi, sekretarki, a także nauczyciele akademiccy i część kadry kierowniczej przedsiębiorstw.

Zgodnie z prognozami z innych badań są to w dużej mierze pracownicy wykonujący prace nierutynowe oraz kognitywne, co odróżnia tę falę automatyzacji od poprzednich.

Z kolei w zawodach najmniej narażonych znajdują się robotnicy wykonujący proste prace w różnych sektorach, sprzątaczki i sprzątacze, a także operatorzy maszyn.

Zawody najbardziej zagrożone AI wraz z liczbą zatrudnionych pracowników (w tys.)

  • specjaliści do spraw finansowych 293,7
  • matematycy, aktuariusze i statystycy 9,7
  • specjaliści z dziedziny prawa 137,2
  • urzędnicy państwowi do spraw nadzoru 206,1
  • specjaliści do spraw administracji i zarządzania 467,2
  • analitycy systemów komputerowych i programiści 359,3
  • sekretarki 51,6
  • kierownicy do spraw sprzedaży, marketingu i rozwoju 98,6
  • pracownicy do spraw finansowo-statystycznych 66,3
  • nauczyciele akademiccy 101,4
  • inżynierowie (z wyłączeniem elektrotechnologii) 256,9
  • literaci, dziennikarze i filolodzy 66,5
  • kierownicy do spraw obsługi biznesu i zarządzania 223,6
  • kierownicy do spraw technologii informatycznych i telekomunikacyjnych 26,1
  • specjaliści do spraw sprzedaży, marketingu i public relations 294,7
  • specjaliści z dziedzin społecznych i religijnych 117,5
  • średni personel do spraw finansowych 337,6
  • specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych 55,5
  • bibliotekoznawcy, archiwiści i muzealnicy 25,3
  • pracownicy obsługi biurowej 488,3

Liczba pracujących w 20 zawodach najmniej narażonych na wpływ AI jest ponad dwukrotnie niższa niż w tych najbardziej narażonych (ok. 1,66 mln osób, 10 proc. zatrudnionych).

Zawody najmniej zagrożone przez AI wraz z liczbą zatrudnionych pracowników (w tys.)

  • robotnicy wykonujący prace proste w rolnictwie, leśnictwie i rybactwie 46
  • robotnicy wykonujący prace proste w transporcie i proste prace magazynowe 39
  • robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle 125,3
  • robotnicy wykonujący prace proste w górnictwie i budownictwie 36,8
  • pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe 311,9
  • myjący pojazdy, szyby, praczki i inni sprzątacze 22,6
  • rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby 1,2
  • malarze, pracownicy czyszczący konstrukcje budowlane i pokrewni 87,9
  • rybacy i zbieracze pracujący na własne potrzby 0,9
  • inni pracownicy wykonujący prace proste 78,5
  • gospodarze obiektów 120,7
  • pracownicy wykonujący prace proste związane z przygotowywaniem posiłków 74,9
  • formierze odlewniczy, spawacze, blacharze, monterzy konstrukcji metalowych i pokrewni 195,6
  • nauczyciele szkól ponadpodstawowych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) 109,4
  • marynarze i pokrewni 5,7
  • operatorzy maszyn i urządzeń do produkcji, przetwórstwa i obróbki wykończeniowej metalu 33,8
  • robotnicy obróbki drewna, stolarze meblowi i pokrewni 154,2
  • operatorzy maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych, futrzerskich i skórzanych 40,1
  • operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych, z tworzyw sztucznych i papierniczych 92,4
  • operatorzy maszyn i urządzeń górniczych i pokrewni 79,1

Najbardziej zagrożone są kobiety i osoby z wyższym wykształceniem

W grupie 20 zawodów najbardziej narażonych na zmiany związane z wprowadzeniem AI pracuje aż 28 proc. wszystkich pracujących w Polsce kobiet i 17 proc. mężczyzn. Mimo większej ogólnej liczby pracujących mężczyzn niż kobiet, w grupie 20 najbardziej narażonych na AI zawodów kobiety prowadzą również liczebnie – 2,16 mln w porównaniu z 1,53 mln

Sztuczna inteligencja dotknie też znacznie mocniej zawody, w których pracują osoby z wyższym wykształceniem. 44 proc. takich osób pracuje w 20 zawodach najbardziej narażonych na wpływ AI i stanowią oni aż 82 proc. wszystkich pracujących w tych zawodach. Wykorzystanie AI może oznaczać dla nich wzrost produktywności i zarobków – co z kolei może się przełożyć na zwiększenie nierówności w Polsce.

Jak zaznacza PIE, przedstawionych danych nie należy interpretować jako liczba miejsc pracy, które będą zastąpione przez sztuczną inteligencję. "Osoby pracujące w zawodach wystawionych na AI mogą się spodziewać, że część ich zadań będzie możliwa do wykonania przez narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję. Może to oznaczać zarówno szansę na ułatwienie pracy, nabycie nowych umiejętności i zwiększenie produktywności, jak i ryzyko redukcji zatrudnienia i konieczność szukania nowego zawodu. W zależności od działań podjętych na szczeblu indywidualnym, instytucjonalnym oraz działań państwa, długofalowy efekt może oznaczać więcej miejsc pracy wysokiej jakości, zwiększone nierówności bądź pojawienie się bezrobocia technologicznego" - czytamy w raporcie.