TEZA: Obowiązek zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, o którym mowa w art. 10 ust. 2 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192), ciąży na pracodawcy tylko wówczas, gdy pracownik jest przez tę organizację reprezentowany.
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 9 grudnia 2015 r. Sygn. akt I PK 8/15
STAN FAKTYCZNY
Pracownica uprawniona do urlopu wychowawczego złożyła wniosek o obniżenie do 7/8 czasu pracy na okres od 10 września 2012 r. do 10 września 2013 r., na co pracodawca wyraził zgodę (art. 1867 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm., dalej: k.p.). 10 września 2012 r. rozwiązano z nią umowę o pracę za wypowiedzeniem z powodu zmian organizacyjnych i zmniejszenia zatrudnienia w dziale na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192 ze zm., dalej: ustawa o zwolnieniach grupowych). Pracownica nie była członkiem żadnego związku zawodowego, dlatego pracodawca ominął tryb konsultacji jej wypowiedzenia z organizacjami związkowymi. Zwolniona domagała się odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę.
Sąd rejonowy uznał, że nie była ona członkiem żadnego związku zawodowego ani nie wnosiła o jego ochronę, dlatego pracodawca nie miał obowiązku konsultacji związkowej wypowiedzenia jej umowy o pracę, a więc nie naruszył art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych i odszkodowanie się nie należy.
Sąd okręgowy był odmiennego zdania i zasądził na jej rzecz odszkodowanie. Uznał, że dopuszczalne było zwolnienie jej w trybie art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o zwolnieniach grupowych. Przepis ten obliguje jednak do konsultacji związkowej planowanego wypowiedzenia. Sąd stwierdził, że wymóg ten dotyczy nie tylko pracownika reprezentowanego przez zakładowe organizacje związkowe działające u pracodawcy, ale również tego, który nie jest członkiem związku zawodowego. Pracodawca nie zawiadomił związku o zamierzonym zwolnieniu ani nie czekał na ewentualne wyrażenie sprzeciwu, czym naruszył art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych. Tym samym w ocenie sądu wypowiedzenie było niezgodne z prawem.
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok. Zwolniona niewątpliwie należała do pracowników, których stosunek pracy podlega z mocy odrębnych przepisów szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy (art. 1868 par. 1 k.p.), wobec których jednocześnie jest dopuszczalne wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia.
W myśl art. 5 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia, nie stosuje się m.in. art. 38 k.p. (dotyczącego obowiązku konsultacji związkowych), a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony przed zwolnieniem, a więc również art. 1868 k.p. – z zastrzeżeniem art. 5 ust. 5 ustawy. Ten ostatni wskazuje kategorie pracowników, którym w okresie objętym szczególną ochroną przed zwolnieniem można jedynie złożyć wypowiedzenia zmieniające warunki pracy i płacy (w tym wymienionych w art. 39 i art. 177 k.p.). Wprawdzie art. 1868 k.p. nie został w nim wyraźnie wymieniony, jednak niewątpliwie należy do kategorii przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony przed zwolnieniem, których nie stosuje się przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia.
Natomiast w przypadku indywidualnego trybu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, jeżeli stanowią one wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, a liczba zwalnianych pracowników nie osiąga progów przewidzianych dla zwolnienia grupowego, do art. 5 ust. 3–7 tej ustawy odsyła art. 10 ust. 1. Przepis ten nie dotyczy pracowników, o których mowa w art. 1868 k.p. Odnosi się do nich natomiast art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych. Stanowi on, że w razie tzw. indywidualnego trybu zwolnień z przyczyn niedotyczących pracownika pracodawca może rozwiązać za wypowiedzeniem stosunki pracy z pracownikami podlegającymi z mocy odrębnych przepisów szczególnej ochronie przed zwolnieniem, i wobec których jest dopuszczalne wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu. Zatem art. 10 ust. 2 tej ustawy znosi szczególną ochronę ustanowioną w art. 1868 k.p., ale w to miejsce wprowadza obligatoryjną konsultację związkową, a ściślej konieczność zwrócenia się przez pracodawcę o wyrażenie stanowiska przez zakładową organizację związkową. Sąd Najwyższy stwierdził, że wymóg niezgłoszenia sprzeciwu przez organizację związkową dotyczy tylko pracowników reprezentowanych przez organizacje związkowe działające u pracodawcy.
Przy czym dla ustalenia znaczenia pojęcia „zakładowa organizacja związkowa” (art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych) nie wystarcza wykładnia językową, której dokonał sąd okręgowy, lecz konieczna jest również systemowa. Należy się więc odwołać do innych przepisów systemu prawa pracy. I tak art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych przewiduje współdziałanie pracodawcy z organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, a stosownie do art. 232 k.p. obowiązek ten pracodawca realizuje przez współdziałanie z organizacją reprezentującą pracownika z tytułu jego członkostwa w związku zawodowym albo wyrażenia zgody na obronę praw pracownika niezrzeszonego w związku – zgodnie z ustawą z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881). Związkowym partnerem pracodawcy jest zatem określona struktura związkowa odpowiednia do współdziałania w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy – zakładowa organizacja związkowa, a skoro chodzi o indywidualną sprawę pracownika, to musi być zachowany związek między nim a tą organizacją na zasadzie reprezentacji (np. art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych). Wynika stąd, że w art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych chodzi o współdziałanie tylko z taką zakładową organizacją związkową, która reprezentuje danego pracownika na zasadzie członkostwa lub podjęcia się obrony jego praw, a nie z każdą działającą u danego pracodawcy. Skoro w sprawie bezspornie pracownica nie była reprezentowana przez żadną zakładową organizację związkową, nietrafne było stwierdzenie naruszenia art. 10 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych przez zaniechanie zawiadomienia organizacji związkowych o zamierzonym wypowiedzeniu jej umowy o pracę.
ikona lupy />
Linia orzecznicza / Dziennik Gazeta Prawna