Pracodawcy robią to nagminnie. TOP 7 najczęściej łamanych praw pracownika [LISTA]

Pracownicy wykonujący swoje obowiązki na rzecz pracodawców posiadają swoje prawa. Reguluje je prawo pracy. Jednak często prawa pracownicze są łamane, co jest niekorzystne dla zatrudnionych, a czasem wręcz niebezpieczne. Jakie prawa pracowników są łamane najczęściej? I gdzie się zgłosić, gdy pracodawca narusza prawo?

Prawa pracowników 2024. Czarna lista naruszeń

Prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców regulują przepisy prawa pracy. Jest to zestaw norm, który zobowiązuje obie strony do określonych zachowań i postaw, które mają zagwarantować, że stosunek pracy jest wykonywany prawidłowo i z poszanowaniem reguł.

„Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy” – czytamy w art. 24. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Niestety, często zdarza się, że prawa pracowników nie są przestrzegane. I, jak okazuje się, nie jest to wcale rzadkie zjawisko.

Które prawa pracownicze są najczęściej łamane? Co zrobić w sytuacji, gdy pracodawca nie przestrzega przepisów i gdzie uzyskać pomoc? Oto TOP 7 najczęściej naruszanych praw pracownika.

I. Niewypłacanie wynagrodzenia

Niewypłacanie wynagrodzenia stanowi najczęstsze naruszenie praw pracowniczych, jednocześnie mając ogromny wpływ na zatrudnionych. Obowiązek zapłaty za pracę ma charakter bezwzględny, co oznacza, że przyczyny ewentualnej niewypłacalności nie stanowią usprawiedliwienia.

Zgodnie z przepisami, należy ściśle przestrzegać terminów wypłaty wynagrodzenia. Terminy powinny zostać określone w umowie, powinny być regularne, co najmniej raz na miesiąc. Choć nie precyzuje się czy płaca powinna być wypłacana z dołu po zakończonym miesiącu, czy z góry, istnieje wymóg, aby obie te opcje były jednoznacznie określone w umowie z pracownikiem.

Ważne jest, aby wynagrodzenie za pracę wykonaną w danym miesiącu było wypłacane do 10. dnia kolejnego miesiąca. Pracownik zawsze ma prawo skutecznie domagać się przestrzegania swoich uprawnień, bez względu na sytuację finansową pracodawcy.

II. Nieprzestrzeganie czasu pracy

Jednym z najczęstszych przykładem łamania praw pracownika jest nieprawidłowe planowanie czasu pracy. Kodeks pracy określa precyzyjnie, jak powinien wyglądać czas pracy, m.in. praca w nadgodzinach, przerwy na wypoczynek czy też praca w porze nocnej. Jeśli pracodawca nie przestrzega tych reguł, wówczas stanowi to poważne wykroczenie.

Oto przykłady łamania przepisów związanych z czasem pracy:

• przekroczenie dopuszczalnych norm czasu pracy;
• brak ustalenia okresów rozliczeniowych;
• brak 15-minutowej przerwy przy wymiarze czasu pracy przekraczającym 6 godzin na dobę;
• praca bez minimalnego nieprzerwanego wypoczynku dobowego i tygodniowego;
• zlecanie pracownikom szczególnie chronionym (np. małoletnich i kobiet w ciąży) pracy przekraczającej wymiar 8 godzin na dobę
• ustalenie pory nocnej obejmującej więcej niż 8 godzin.

III. Nieudzielanie urlopu wypoczynkowego

Prawo pracy określa również prawo do urlopu wypoczynkowego, które także często zostaje złamane. Urlop bezwzględnie należy się pracownikom pracującym na etacie i nie mogę się oni go zrzec. Prawa pracownika określają, że pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym zostało nabyte do niego prawo lub do 30 września następnego roku. Nieprzestrzeganie tego prawa grozi pracodawcy karą grzywny.

Ile urlopu przysługuje pracownikowi?

Wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy określa art. 154 § 1 Kodeksu pracy. Liczba dni urlopowych uzależniona jest od stażu pracy i wykształcenia pracownika.

Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi:

• 20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
• 26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Wymiar urlopu wypoczynkowego może być inaczej ustalony dla pracownika w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w umowie o pracę. Nigdy nie może być jednak niższy niż ten określony w Kodeksie pracy.

Przypomnijmy, że pracownik musi wykorzystać zaległy urlop do 30 września, w przeciwnym razie pracodawca naraża się na karę grzywny. Istotne jest, że prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalne, co oznacza, że wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop jest naruszeniem przepisów prawa pracy w przypadku zatrudnionego pracownika.

IV. Nieprzestrzeganie przepisów BHP

Łamanie przepisów BHP jest niestety częste, choć skutki tego mogą być tragiczne. Zwłaszcza w przypadków zawodów, w których pracownicy mogą być narażeni na niebezpieczne sytuacje, np. na placach budowy, w przypadku pracy na wysokościach, pracy z niebezpiecznymi materiałami, w szkodliwych warunkach itp.

Na czarnej liście zaniedbań pracodawców w zakresie przepisów BHP są:

• brak odpowiednich procedur awaryjnych
• brak środków ochrony osobistej: odzieży roboczej, rękawic, kasków
• złe zarządzanie substancjami chemicznymi
• brak rejestrowania wypadków i incydentów - pracodawca powinien utrzymywać rejestry wypadków i incydentów oraz regularnie przeprowadzać analizy przyczyn. Brak tego może utrudnić zapobieganie podobnym zdarzeniom w przyszłości.
• nieodpowiednie zabezpieczenie miejsca pracy: niesprawne maszyny, brak odpowiednich narzędzi, źle zabezpieczone rusztowania
• biurka, krzesła niedostosowane do wymogów BHP.

Pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo swoich pracowników na terenie zakładu pracy i w razie złamania przepisów BHP, które pociągną za sobą negatywne skutki, ponosi on za to pełną odpowiedzialność.

V. Brak umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło czy B2B

Jednym z wciąż najczęstszych przykładów łamania praw pracowniczych jest zatrudnianie pracownika “na czarno”.

Umowa o pracę jest konieczna do tego, aby praca odbywała się legalnie i bezpiecznie, a w razie złamania prawa pracownika, stanowi jego zabezpieczenie. Niestety, wciąż wielu pracowników godzi się na pracę "na czarno" w zamian za wyższe wynagrodzenie. Nie jest to jednak korzystne z punktu widzenia praw pracowniczych.

Umowa o pracę jasno określa informacje o tym, jakie prawa i obowiązki są przyznawane każdej ze stron. Kwestie niezawarte w umowie reguluje Kodeks pracy.

Pamiętajmy, że umowa z pracownikiem powinna być podpisana przed rozpoczęciem wykonywania pracy przez pracownika, a nie np. w pierwszym lub drugim dniu wykonywania obowiązków.

VI. Umowa cywilnoprawna zamiast umowy o pracę

Bardzo częstym przypadkiem naginania prawa przez pracodawców jest podpisywanie umów cywilnoprawnych, których treść wskazuje na stosunek pracy. Oznacza to, że osoby, które podpisują umowy o dzieło lub zlecenia, wykonują pracę, która powina być uregulowana stosunkiem pracy.

Taki manewr jest korzystny dla pracodawcy, gdyż po pierwsze jest tańszy, a po drugie - pracodawcy nie obowiązuje Kodeks pracy (np. zleceniobiorca nie ma prawa do płatnych urlopów).

Pamiętajmy jednak, że o tym, czy został nawiązany stosunek pracy czy umowa cywilnoprawna decydują warunki opisane w umowie a nie tytuł dokumentu. To znaczy, że jeśli w umowie zleceniu lub umowie o dzieło zawarte są zapisy charakterystyczne dla stosunku pracy, to umowę tę należy traktować jako umowę o pracę.

VII. Nieprawidłowe zwalnianie pracownika

Zdarza się, że pracodawcy łamią prawa pracowników, z którymi kończą współpracę. Najczęściej pracownicy doświadczają bezprawnych zachowań ze strony chlebodawców, gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje z inicjatywy szefów.

Jakie prawa pracowników są łamane podczas rozwiązywania umowy o pracę?

• brak zachowania należnego okresu okresu wypowiedzenia
• brak podania przyczyny wypowiedzenia
• brak wypłaty wynagrodzenia lub wypłata po terminie lub w niepełnej kwocie
• brak wypłaty ekwiwalentów za urlop wypoczynkowy i innych obowiązkowych świadczeń,
• brak wydania świadectwa pracy.

Łamanie praw pracownika. Gdzie to zgłosić?

Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy

W sytuacji, gdy prawa pracownicze oraz zapisy regulaminu pracy są naruszane przez przełożonego, pracownik ma możliwość złożenia skargi do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) oraz do sądu pracy.

Jeśli pracownik posiada podpisaną umowę o pracę, proces rozpatrzenia skargi przez te instytucje nie generuje dla niego kosztów.

Jak złożyć skargę do PIP?

Skargę do PIP należy złożyć w formie pisemnej i można ją przesłać listownie, drogą mailową lub złożyć osobiście. Bardzo ważne jest zebranie dowodów potwierdzających zeznania skarżącego dotyczące naruszenia praw pracowniczych.

Mogą to być dokumenty otrzymane od pracodawcy, korespondencja e-mailowa związana z incydentem, a także zeznania świadków potwierdzających skargi.

Droga sądowa

Sprawa o naruszenie warunków umowy może zostać skierowana do sądu, gdzie pracownik może samodzielnie złożyć pisemny pozew. Może też skorzystać z pomocy adwokata specjalizującego się w prawie pracy.