Subskrybuj nas na Youtube
PROBLEM: Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy i korzystanie z urlopu rodzicielskiego przysporzą pracodawcom wielu trudności. Przepisy nie rozstrzygają bowiem niektórych dylematów dotyczących takiego zatrudnienia. Jeden z nich dotyczy tego, czy pracownika korzystającego z obydwu tych możliwości należy traktować jak zatrudnionego na cały, czy też na część etatu. Jak się wydaje, powinien być traktowany tak, jakby był zatrudniony na część etatu, pomimo braku zmiany umowy, ale tylko pod względem płacowym. Natomiast pod względem innych warunków zatrudnienia i samego statusu pracowniczego już jako pracujący na pełen etat.
1 Jakie zasady zatrudnienia
Zasadą jest, że łączenie pracy z urlopem rodzicielskim może być w proporcji pół na pół albo z większym udziałem urlopu rodzicielskiego. W przeciwieństwie jednak do art. 186 7 kodeksu pracy (dalej: k.p.), który dotyczy zmniejszenia wymiaru etatu na wniosek dla uprawnionego do korzystania z urlopu wychowawczego (zamiast części tego urlopu), art. 182 1e k.p. posługuje się zwrotem „łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy” – a to oznacza, że w tym przypadku nie dokonuje się żadnej zmiany etatu, a nawet więcej – żadnej zmiany umowy o pracę. Pracownik ma zatem nadal cały etat i tak powinien być traktowany. Błędem byłoby więc ustawienie w programie kadrowo-płacowym opcji, w której pracownik ma 1 czy 1 etatu, gdyż byłoby to ewidentnie sprzeczne z treścią umowy o pracę i mogłoby pozbawić zatrudnionego niektórych uprawnień lub je ograniczyć. Wydaje się, że takie działanie mogłoby również zostać uznane przez Państwową Inspekcję Pracy za wykroczenie zagrożone mandatem, albowiem jako taki czyn kwalifikowane jest każde naruszenie przepisów o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem, zgodnie z art. 281 pkt 5 k.p.
Uwaga!
Ustalając uprawnienia bądź obowiązki pracodawcy, które są uzależnione od liczby osób u niego zatrudnionych, pracownika łączącego urlop rodzicielski z pracą w niepełnym wymiarze należy uznać za osobę zatrudnioną w pełnym wymiarze czasu pracy.
Będzie to miało znaczenie, przykładowo, dla ustalenia istnienia obowiązku utworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Obowiązek ten powstaje bowiem wtedy, gdy pracodawca zatrudnia 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracownik łączący pracę z urlopem rodzicielskim powinien być tutaj traktowany jako zatrudniony na cały etat.
2 Jak obliczyć wynagrodzenie
Problem pojawia się jednak, gdy odniesiemy się do kwestii wynagrodzenia za pracę, które zgodnie z art. 78 k.p. ma być pochodną m.in. ilości świadczonej pracy. A skoro pracownik pracuje maksymalnie na 1/2 etatu lub w mniejszym wymiarze, to oczywiste jest, że otrzymywane wynagrodzenie należy obniżyć. Dodatkowym argumentem jest także fakt wypłacania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, który zastępuje tę część wynagrodzenia za czas, gdy pracownik opiekuje się dzieckiem. Zakładając zatem, że zatrudniony będzie łączył pracę z urlopem rodzicielskim po połowie, powinien otrzymać wynagrodzenie zmniejszone do 1/2 oraz zasiłek macierzyński – również ustalony proporcjonalnie.
Wprowadzając od 2 stycznia 2016 r. zmiany w uprawnieniach rodzicielskich w ramach kodeksu pracy, ustawodawca dokonał również stosownych korekt w przepisach zasiłkowych. Opisywanej tu problematyki dotyczy art. 31 ust. 4a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z jego treścią wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą. Dodanie tego przepisu jest bardzo ważne, gdyż zasiłki są rozliczane w dniówkach, a nie godzinowo, jak pozostałe elementy wynagrodzeń i bez niego trudno byłoby obliczyć zasiłek dla takiego zatrudnionego. Przepisy zasiłkowe nie rozstrzygają wprost, jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia go z pracą. Jednak wypłata zasiłku według stawki 80 proc. podstawy wymiaru jest możliwa jedynie wtedy, gdy wykorzystuje się urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, a wniosek w tym zakresie zostanie złożony w terminie 21 dni od porodu. A więc w przypadku łączenia pracy z urlopem rodzicielskim od samego początku zasiłek będzie wynosił początkowo 100 proc., a następnie 60 proc. podstawy jego wymiaru.
Niestety nie wszystkie składniki wynagrodzenia ulegną zmniejszeniu w sposób proporcjonalny, gdyż część z nich przysługuje np. w związku z pełnioną funkcją (dodatek brygadzistowski czy funkcyjny) lub za osiągnięcie określonych rezultatów (prowizje, premie), a nie są one zależne od wymiaru etatu. Tak więc dokonując ustawień w programie kadrowo-płacowym co do wynagrodzenia dla osoby, która okresowo będzie łączyć pracę na część etatu z urlopem rodzicielskim, należałoby osobno przeanalizować zasady nabywania poszczególnych składników wynagrodzenia i ocenić, w jakiej wysokości będą one przysługiwały.
PRZYKŁAD 1
Składniki wynagrodzenia a wymiar pracy
Pracownica na 21 dni przed końcem urlopu macierzyńskiego, za który otrzymywała zasiłek w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, złożyła wniosek o połączenie całego urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze 1/2 etatu oraz oświadczyła w jego treści, że uzyskane wydłużenie urlopu także ma zamiar wykorzystać, pracując na 1/2 etatu. Pracownica zarabiała 4000 zł pensji zasadniczej, otrzymywała dodatek funkcyjny z tytułu piastowania stanowiska kierowniczego w wysokości 1000 zł, który nie był zmniejszany w związku z absencjami, ale był zawsze wypłacany w stałej miesięcznej wysokości oraz otrzymywała nagrody wahające się miesięcznie od 500 zł do 2000 zł.
Połączenie pracy na 1/2 etatu z urlopem rodzicielskim oznacza dla niej, że:
● otrzyma zasiłek macierzyński za pierwsze sześć tygodni urlopu rodzicielskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, a za pozostały okres w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru, który będzie ustalony proporcjonalnie do wymiaru etatu,
● za pracę otrzyma 2000 zł pensji zasadniczej (proporcjonalnie do etatu),
● pozostając na stanowisku kierowniczym zachowa prawo do pełnego dodatku funkcyjnego w wysokości 1000 zł,
● w zależności od oceny jej pracy może albo nie otrzymywać nagród, albo też uzyskiwać je w dowolnej kwocie, gdyż w tym przypadku decyzje co do ich wysokości są uznaniowe.
3 Jaki urlop wypoczynkowy i inne zwolnienia
Z kadrowego punktu widzenia pracownik łączący urlop rodzicielski z pracą na część etatu ma prawo do pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego, czyli 20 lub 26 dni, ponieważ pracuje na podstawie umowy o pracę na cały etat. To niestety oznacza znacznie dłuższe okresy nieobecności w pracy, gdyż urlop wypoczynkowy jest udzielany na godziny pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy pracownika.
Fakt traktowania pracownika jako zatrudnionego na cały etat daje mu również uprawnienie do opieki nad dzieckiem do lat 14 z art. 188 k.p. w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin. Również w tym przypadku korzystanie z uprawnienia godzinowego nie powinno przełożyć się na jego proporcjonalne zmniejszenie do wypracowywanego wymiaru etatu – pracownik pozostaje bowiem nadal zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.
PRZYKŁAD 2
Ile wolnego od pracy
Pracownik ma 26 dni urlopu wypoczynkowego i od lutego 2016 r. łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/2 etatu od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00 – 13.00. Wykorzystanie całego urlopu w wymiarze 26 dni oznacza nieobecność przez 208 godzin (26 dni × 8 godzin), co przy rozkładzie czasu pracy pracownika oznacza 52 dni nieobecności w pracy.
4 Jaki współczynnik ekwiwalentowy
Sytuacja będzie jeszcze bardziej skomplikowana, gdy pracownik łączący urlop rodzicielski z pracą na część etatu odejdzie z pracy bez wykorzystania w naturze urlopu wypoczynkowego. W takim przypadku naliczenie ekwiwalentu za urlop nie będzie proste, gdyż z jednej strony wynagrodzenie ma wypłacane w wysokości zmniejszonej do wielkości etatu, natomiast z drugiej urlop wypoczynkowy ma naliczany w całości, jak dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy ekwiwalencie za urlop będzie to miało niebagatelne znaczenie, gdyż współczynnik ekwiwalentu jest zmniejszany proporcjonalnie do wymiaru etatu. W 2016 r. wynosi on 21 dla całego etatu, a więc dla 1/2 etatu będzie to odpowiednio 10,5. Wydaje się, że w takim przypadku ekwiwalent wypłacany pracownikowi powinien odpowiadać wynagrodzeniu otrzymanemu za czas przepracowany w niższym wymiarze, a zatem współczynnik powinniśmy przyjąć proporcjonalnie obniżony.
PRZYKŁAD 3
Wyrównanie za niewykorzystany wypoczynek
Pracownik łączy wykorzystywanie urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/2 etatu. Posiada jedynie pensję zasadniczą w wysokości 4000 zł, a więc w trakcie wykonywania pracy w zmniejszonym wymiarze otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 2000 zł. Zatrudniony odchodzi z pracy z końcem lutego 2016 r. i zostaje mu 88 godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.
Aby obliczyć ekwiwalent za ten urlop, 2000 zł pensji należy podzielić przez współczynnik 10,5 i następnie przez 8 godzin (czyli normę czasu pracy) i tak otrzymamy stawkę za godzinę niewykorzystanego urlopu:
2000 zł : 10,5 = 190,48 zł : 8 godzin = 23,81 zł
88 godzin urlopu × 23,81 zł = 2095,28 zł za cały niewykorzystany urlop.
Gdyby współczynnik nie został zmniejszony, wyliczenie wyglądałoby następująco:
2000 zł : 21 = 95,24 zł : 8 godzin = 11,91 zł za godzinę
88 godzin urlopu × 11,91 zł = 1048,08 za cały niewykorzystany urlop.
Biorąc pod uwagę, że 88 godzin to wymiar dla 1/2 etatu w lutym 2016 r., można łatwo zauważyć, że gdyby pracownik w tym okresie pracował (lub korzystał z urlopu w okresie zatrudnienia), to otrzymałby wynagrodzenie w kwocie 2000 zł. Zatem w przypadku niewykorzystania urlopu w naturze powinien otrzymać ekwiwalent w wysokości do niej zbliżonej (czyli 2095,28 zł), a nie zaniżony prawie o połowę.
Podstawa prawna
Art. 78, art. 1821e, art. 1867, art. 281 pkt 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Art. 31 ust. 4a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).
