Choć od lat politycy mamią nas wyliczeniami wskazującymi na znaczny wzrost gospodarczy i spadek bezrobocia, wielu pracodawców wciąż boryka się z poważnymi problemami finansowymi. Trudności ekonomiczne często przekładają się na politykę kadrową.
Uwaga! Jeśli chcesz wnioskować o urlop bezpłatny, przejdź do formularza: Wniosek o urlop bezpłatny - pobierz formularz

Pracodawcy będący w finansowych tarapatach nie zawsze od razu chcą zwalniać pracowników licząc, że sytuacja ulegnie szybkiej poprawie i redukcja zatrudnienia nie będzie potrzebna. Niektórzy z nich postanawiają „wysyłać” swoich pracowników na urlopy bezpłatne. Czy zatem dopuszczalne jest, na gruncie przepisów prawa pracy, udzielenie pracownikowi – z inicjatywy pracodawcy powołującego się na trudności ekonomiczne – urlopu bezpłatnego?

Istota urlopu bezpłatnego

Nim odpowiemy na przedstawione we wstępie pytanie, należy przyjrzeć się istocie urlopów bezpłatnych. Urlop bezpłatny stanowi swoistą instytucję prawa pracy. Nie ma on cech niewykonywania pracy podobnych do okresu zwolnienia lekarskiego czy urlopu wypoczynkowego. Urlop bezpłatny stanowi zatem czas swoistego zawieszenia stosunku pracy. Okres urlopu bezpłatnego w swym założeniu ma stanowić zawieszenie obowiązku wykonywania przez pracownika jego obowiązków oraz obowiązku wypłaty wynagrodzenia przez pracodawcę. A więc nie do zaakceptowania pozostaje np. sytuacja, w której udzieleniu urlopu bezpłatnego towarzyszy zamiar dalszego zatrudniania pracownika - tyle że na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Czy okres urlopu bezpłatnego jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze oraz do okresu pracy, od którego zależą prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników?

Urlop bezpłatny stanowi przerwę w realizacji pracowniczego obowiązku pracy udzielaną przez pracodawcę, w czasie której zwolniony jest on ze świadczeń na rzecz pracownika. Co ważne, okres urlopu bezpłatnego nie jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, ani też do okresu pracy, od którego zależą prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników.

Czy pracodawca może z własnej inicjatywy udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego?

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika (art. 174 § 1 KP). Urlop ten uwarunkowany jest zatem wnioskiem pracownika, który powinien być złożony na piśmie. Tym samym pracodawca nie może z własnej inicjatywy udzielić pracownikowi takiego urlopu. Podczas udzielania urlopu bezpłatnego dochodzi de facto do zawarcia umowy o urlop bezpłatny, gdyż obie strony (pracownik i pracodawca) muszą złożyć zgodne oświadczenia woli. Udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego, bez jego wniosku, z przyczyn związanych z trudnościami ekonomicznymi zakładu pracy i jednoczesne świadczenie przez pracownika pracy, choćby w mniejszym wymiarze, skutkuje uznaniem, że w rzeczywistości nie doszło do udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 lutego 2013 r., III AUa 677/12). Skoro udzielenie urlopu bezpłatnego dokonuje się w drodze zawarcia umowy, należy stwierdzić, że pracodawca nie może wyłącznie z własnej inicjatywy udzielić pracownikowi takiego urlopu. Ewentualnie wystąpienie pracodawcy z podobnym oświadczeniem może być traktowane jako oferta (art. 66 KC) lub jako zaproszenie do zawarcia umowy (art. 71 KC) – Tak: R. Terlecki, N Szok, Prawo pracy w praktyce, Warszawa 2015, s. 298 – 299.

Wniosek o urlop bezpłatny [wzór dokumentu]

Podstawa prawna:

Art. 174 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U z 2014 r., poz. 1512)