ZUS jest uprawniony do zakwalifikowania umowy zlecenia jako umowy o pracę. Jeśli w wyniku kontroli uzna, że stosunek łączący pracodawcę i zleceniobiorcę powinien skutkować umową o pracę, wówczas pracodawca musi udzielić mu zaległego urlopu i uregulować wszystkie zaległe świadczenia. Musi też liczyć się z grzywną w wysokości od 1 tys. nawet do 30 tys. zł.

Pracodawcy często nadużywają stosowania umów-zleceń. Nawiązując współpracę oferują swoim „pracownikom” prawa zleceniobiorców, ale obowiązki które mają świadczyć są charakterystyczne dla etatowców. Definicja stosunku pracy znajduje się w art. 22 par. 1 i 11 KP: Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zleceniobiorca z kolei ma większą swobodę w wykonaniu zlecenia. Nie jest podporządkowany względem zleceniodawcy i nie ma obowiązku wykonywania pracy pod jego kierownictwem. Najczęściej nie ma ograniczeń w zakresie czasu, miejsca i sposobu wykonania usługi.

O charakterze umowy nie decyduje jej nazwa, lecz treść i porozumienie stron.

Czym się różni umowa zlecenia od umowy o dzieło
Czym się różni umowa zlecenia od umowy o dzieło

Zobacz również

Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 maja 2010 r. (sygn. akt I PK 8/10): "Jeśli zawarta przez strony umowa zawiera cechy (elementy) umowy o pracę oraz umowy cywilnej (w szczególności dotyczy to umowy zlecenia), to dla oceny uzgodnionego przez jej strony rodzaju stosunku prawnego decydujące jest ustalenie, które z tych cech mają charakter przeważający. W świetle art. 22 par. 11 K.p. oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania."

Prawo do podważenia charakteru umowy łączącej pracodawcę i pracownika ma ZUS. ZUS jest uprawniony do kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek (art. 86 ust. 1 i 2 pkt 1-3). Kontrole mogą obejmować m.in. zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat do których pobierania zobowiązany jest ZUS, a także ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, ich wypłacanie oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu. W drodze kontroli ZUS może stwierdzić, że zleceniobiorca powinien zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Jeśli ZUS stwierdzi, że pracodawca nawiązał fałszywą umowę zlecenia może podciągnąć to nawet pod kategorię wykroczenia. Konsekwencją decyzji ZUS będzie zakwalifikowanie stosunku pomiędzy jako stosunku pracowniczego. Pracodawca będzie zobowiązany do zapłacenia wszelkich zaległych składek z tytułu świadczenia pracy, a które są obowiązkowe dla tego typu stosunków. Konieczne będzie również udzielenie zaległego urlopu. Ponadto karą za takie postępowanie jest grzywna w wysokości od 1 tys. nawet do 30 tys. zł.